به گزارش خبرگزاری موج، امسال از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته تا سایر دست اندرکاران بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن بر تحقق شعار به سوی فهم قرآنی تاکید دارند. بسیاری از کارشناسان آموزش قرآن معتقدند که آموزش روخوانی و قرائت و حفظ آیات الهی مقدمه ای برای فهم و عمل کردن به دستورات قرآن است و مسوولان نمایشگاه قرآن نیز شعار «به سوی فهم قرآن» را دستمایه فعالیت های خود قرار داده اند. رهبر معظم انقلاب بارها به موضوع تدبر و فهم قرآن اشاره کرده اند و سال گذشته در دیدار قاریان و حافظان و پیشکسوتان قرآنی به آنان سفارش کردند:‌ آن آیاتی را که می خواهند تلاوت بکنند، در ذهنشان مرور کنند، در آنها تدبّر کنند، اعماق این مفاهیم را بدرستی در دل خود و در باور خود ثبت کنند؛ با این روحیه آمادگی تلاوت کنند، این تلاوت تا اعماق جان مخاطب اثر خواهد کرد. معظم له در دیدار جامعه قرآنی در اولین روز از ماه مبارک رمضان، برپایی جلسات تلاوت قرآن را دریچه ای به سمت معارف قرآن دانسته و افزودند: ما باید پایه‌های ایمانی قرآنی خودمان را روز به ‌روز مستحکم‌تر کنیم و زبان انتقال قرآن را بلد بشویم و مفاهیم قرآن را منتقل کنیم. انتقال مفاهیم قرآنی نیازمند مقدماتی است و مسوولان نمایشگاه قرآن با تاکید بر گسترش این فرهنگ مقدماتی را برای فهم قرآن در نمایشگاه امسال آماده کرده اند. علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بازدید اخیر خود از نمایشگاه قرآن گفت:‌ درباره مفاهیم قرآنی کار کمی صورت گرفته و در این زمینه باید فعالیت‌های بیشتری صورت گیرد و قرآن درباره امانت داری، وفای به عهد، راست گویی و بسیاری از فضایل اخلاقی مسائل مهمی را بیان کرده که باید این مفاهیم را در قالب های هنری و سینمایی نمایش داد. جنتی یکی از وظایف معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را حمایت از موسساتی دانست که در زمینه فهم قرآن فعالیت دارند و گفت که امسال برای اهمیت فهم قرآن بخش‌های مختلف نمایشگاه را به نوعی طراحی کرده ایم که بر شعار به «سوی فهم قرآن» تاکید کنند در حالیکه سال‌های قبل چنین شعاری نداشتیم. البته گاهی از شعار تا عملکرد فاصله وجود دارد اما آنچه مهم است، نتیجه فعالیت ها و تلاش هایی است که از سوی مسوولان و دست اندرکاران نمایشگاه صورت می گیرد. مثلا شعار سال گذشته نمایشگاه قرآن «همدلی و همزبانی در پرتو قرآن» و شعار دو سال پیش نیز «توسعه فرهنگ قرآنی با عزم ملی و مدیریت جهادی» بود اما گویا مسوولان نمایشگاه امسال عزم خود را جزم کرده اند تا گام هایی را در راستای شعار نمایشگاه بردارند. رئیس بیست وچهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن از فعالیت هایی در نمایشگاه امسال سخن گفت که می تواند زیربنای فعالیت های پژوهشی باشد اما با این حال لازمه گسترش فهم قرآنی را فرهنگسازی دانست. حجت الاسلام محمدرضا حشمتی گفت: اقدامات پژوهشی فراوانی با موضوع فهم قرآن در نمایشگاه امسال انجام شده که می تواند زیربنای فعالیت های پژوهشی در آینده باشد. به اعتقاد وی و بسیاری از پژوهشگران مذهبی آنچه قرآن را از مهجوریت در می آورد، رویکرد فهم این کتاب آسمانی است و فهم قرآن نیز مقدمه عمل کردن به آیات الهی است و بر همین اساس به گفته رئیس بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن تمام کمیته های نمایشگاه امسال با همین هدف و چشم انداز فعالیت می کنند. ** گام های اولیه برای فهم قرآن معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد بارها درباره شعار نمایشگاه قرآن سخن گفت اما هفته گذشته در افتتاحیه نشست های تخصصی بر برداشتن گام های اولیه برای ورود به این عرصه تاکید کرد. حشمتی گفت: فهم قرآن نیازمند طرح اجرایی است که اولین گام در این زمینه تولید متن های تخصصی برای مخاطبان خاص است. مثلا ترجمه قرآن باید برای گروه های مختلف به صورت تخصصی باشد. وی گام دوم برای فهم قرآن را استفاده از آثار هنری دانست و افزود: یکی از برنامه های این معاونت، دعوت از اصحاب هنر برای ارائه مفاهیم قرآنی در قالب آثار هنری همچون فیلم، عکس، نگارگری، سرود و مانند آن است. یکی دیگر از گام هایی که برای فهم قرآن مورد تاکید حشمتی است، موضوع قرائت و حفظ قرآن است که مقدمه ای برای فهم و تدبر در کلام الهی است. ** غرفه های فهم قرآن در نمایشگاه اگر گشت وگذاری در بخش های مختلف نمایشگاه قرآن داشته باشید، شاهد تفاوت چندانی نخواهید بود ولی ایجاد بخش فهم قرآن و اختصاص دادن غرفه هایی برای فرهنگسازی در این راستا را نمی توان انکار کرد. به گفته برخی مسئولان غرفه ها و کارشناسان، امسال موسساتی برای حضور در نمایشگاه گلچین شده اند که در زمینه فهم قرآن فعالیت هایی را ارائه داده اند. مصطفی عباسی مقدم مشاور معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که فعالیت هایی را در بخش فهم قرآن عهده دار است، گفت:‌ در نمایشگاه امسال غرفه ها پالایش شده و موسساتی حضور دارند که حرفی برای گفتن دارند. این عضو هیات علمی دانشگاه کاشان افزود: معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد امسال بخش فهم قرآن را به نمایشگاه اضافه کرده و غرفه پنج گام تا بهشت را راه اندازی کرده تا در تحقق شعار نمایشگاه پیشقدم باشد. البته عباسی مقدم معتقد است که نمی توان گفت همه بخش ها درباره شعار نمایشگاه «به سوی فهم قرآن» کار ویژه ای کرده باشند اما برخی موسسات قرآنی که به صورت تخصصی در بخش فهم قرآن فعالیت هایی دارند، محصولات خود را در نمایشگاه ارائه کرده اند. برخی نیز رونمایی از نفیس ترین قرآن جهان اسلام یا قرآن مطلا را بی ربط با شعار نمایشگاه می دانند اما علی جنتی این کارهای هنری را در راستای افزایش دادن جاذبه های قرآن برای نسل جوان و در مسیر فهم قرآن قلمداد می کند. جنتی جمعه شب هنگام بازدید از بخش هنری گفت:‌ فعالیت های هنری در حوزه قرآن را می توان در تابلوهای نقاشی، خوشنویسی و تذهیب مشاهده کرد که این فعالیت ها به عنوان کارهای تزئینی است و کمک می کند تا جاذبه‌های قرآن برای نسل جوان افزایش پیدا کند. ** پنج گام از نمایشگاه تا بهشت غرفه «پنج گام تا بهشت» امسال توجه برخی بازدیدکنندگان را در شبستان مصلا به خود جلب می کند و تابلوهای مفهومی و توضیحات دلسوزانه مسئولان این غرفه باعث می شود تا علاقه مندان از سر کنجکاوی هم که شده ببینند چگونه می توان با پنج گام راهی بهشت شد. مصطفی عباسی مقدم درباره فلسفه نامگذاری این غرفه به روایتی از پیامبر اکرم(ص) استناد کرد که آن حضرت فرمود: «هر کسی قرآن را پیشوای خود قرار دهد، قرآن او را به بهشت رهنمون خواهد ساخت.» وی اظهار داشت: غرفه پنج گام تا بهشت به منظور تسهیل کردن فهم قرآن وعمومی سازی فهم، گام های ساده ای را معرفی می کند تا هر علاقه مندی بتواند با کمترین اطلاعات در این جهت گام بردارد. این استاد دانشگاه از قرائت صحیح و شنیدن آیات الهی به عنوان اولین گام و مقدمه فهم قرآن یاد کرد و گفت: گام دوم در این مسیر ترجمه ساده و درک سطحی معنی آیات است و گام سوم نیز آشنایی با واژه ها و مفاهیم قرآنی است. به گفته عباسی مقدم، ظاهرا دو گام بیشتر تا بهشت فاصله نداریم که یکی تدبر و فهم عمومی از آیات قرآن و دیگری تمسک و عمل کردن به دستورات قرآن است. وی افزود: این پنج گام باعث می شود تا انسان به یک فهم نسبی برسد و کارشناسان در این غرفه ضمن ارائه توضیحاتی به بازدیدکنندگان، جزواتی را به علاقه مندان می دهند. وی عرضه تابلوها و نمونه های تدبر در قرآن را در قالب جلوه های هنری و مفهومی از کارهای زیبای هنری این غرفه دانست و از غرفه کتابشناسی فهم قرآن که در پشت غرفه پنج گام تا بهشت قرار دارد، به عنوان پایگاهی برای معرفی منابع فهم قرآن به بازدیدکنندگان یاد کرد. هنگام ترک این غرفه به یاد سلحشوران و گمنامانی افتادم که به تعبیر حضرت امام خمینی(ره) ره صد ساله را یک شبه رفتند و خود را به بهشت رساندند اما ما هنوز در گام های اولیه تا بهشت درجا می زنیم و چه سخت است آخرین گام از این پنج گام که به قول شهید مظلوم آیت الله بهشتی «بهشت را به بها می دهند نه به بهانه». شاید در میان سر و صدای غرفه ها و همهمه جمعیت استقبال کننده از نمایشگاه قرآن خلوت بودن برخی غرفه ها توجه برخی افراد را جلب کند. غرفه همگام با فهم قرآن از آن دسته غرفه های کم مشتری بود که به گفته مسوول غرفه، مردم بیشتر بدنبال خرید هستند تا مطالعه. حسین فرجی استقبال امسال مردم از نمایشگاه را نسبت به سال های گذشته در بازدید از نمایشگاه و غرفه کمتر دانست و گفت:‌ در این غرفه برنامه های مربوط به فهم، تدبر، ترجمه و مفاهیم قرآنی و همچنین تفسیر ارائه می شود. وی افزود: در بخش ترجمه مسائلی مربوط به انواع ترجمه را به بازدیدکنندگان ارائه می دهیم و گاهی نیز ترجمه هایی را با توجه به سطح فهم و سواد بازدیدکنندگان معرفی می کنیم. به گفته فرجی، ترجمه قرآن شامل ترجمه های تحت اللفظی، روان، مشروح و تفصیلی است و معمولا ترجمه ابوالفضل بهرامپور به دلیل توضیحات واژگان به بازدیدکنندگان معرفی می شود. وی افزود: البته برای معرفی کتاب های مربوط به واژگان قرآنی معمولا کتاب آموزش مفاهیم مسعود وکیل را سفارش می کنیم و در زمینه تدبر در قرآن نیز با توجه به این که نگاه های متفاوتی در این حوزه وجود دارد، به ارائه نمونه هایی می پردازیم. با این حال اکثر مراجعه کنندگان به این غرفه از ترجمه قرآن سئوال می کنند و از تدبر کمتر می پرسند. ** تفاوت شیوه های آموزشی موسسات با توجه به برداشت از فهم قرآن کمیته موسسات و نهادهای قرآنی بیست وچهارمین نمایشگاه قرآن با انتشار ویژه نامه ای برای بازدیدکنندگان در بخش فهم و تدبر قرآن به معرفی ۱۲ موسسه با سابقه و نام آشنای فعال در حوزه آموزش مفاهیم قرآنی پرداخته است. حجت الاسلام محمدعلی خسروی مدیر کمیته موسسات و نهادهای قرآنی نمایشگاه قرآن در مقدمه این ویژه نامه نوشت:‌ قرآن کریم برای هدایت و تربیت انسان ها نازل شده و لازمه هدایت، فهم و درک آن است اما شیوه های درک و مفاهیم و چگونگی آشنایی با حقایق قرآنی در اینجا مورد بحث است. وی افزود: بعضی معتقدند بدون قرائت قرآن می توان به مفاهیم آیات الهی دست یافت و برخی تنها راه دستیابی به مفاهیم قرآنی را با گذر از دریچه قرائت ممکن می دانند. از طرف دیگر برخی دانستن معنای واژگان و ترجمه قرآن را برای فهم قرآن کافی می دانند اما عده ای نیز فهم قرآن را ملازم با تفسیر قرآن می دانند. خسروی اضافه کرد: با توجه به این دیدگاه ها موسسات مختلفی در زمینه فهم قرآن فعالیت هایی را ارائه می دهند که تفاوت شیوه های این موسسات ناشی از برداشت هر یک از معانی فهم است. محمدحسین فریدونی کارشناس آموزش قرآن نیز معتقد است: فهم آیات قرآن توسط مردم در دو بستر فضای فرهنگی و نظام آموزشی رسمی و غیررسمی میسر می شود و به عبارت دیگر ارائه خدمات آموزشی مفاهیم و معارف قرآن در قالب های متنوع و همچنین تولید و عرضه محصولات فرهنگی، هنری و رسانه ای جذاب حامل آیات و مضامین قرآنی، دو ابزار انتقال فهم قرآن وتربیت قرآنی است. وی افزود: موسسات قرآنی می توانند در هر دو زمینه تاثیرگذار باشند و لازمه این امر احساس نیاز فعالان قرآنی و فراهم آمدن دانش روز برای کار حرفه ای در موسسات قرآنی است و غفلت از اقتضائات سلایق و نیاز مخاطبان پیامدی جز ناتوانی در جذب و از دست دادن موجودی ندارد. این کارشناس آموزش قرآن آشنایی با ابزارها و کسب مهارت های حرفه ای در عرصه فرهنگ، هنر و رسانه را از ضروری ترین نیازهای فعالان قرآنی کشور بویژه فعالان موسسات مردمی دانست تا بتوانند در فضای بسیار رقابتی موجود، دل های مردم خصوصا جوانان و نوجوانان را به سمت قرآن سوق داده، نیاز به درک مفاهیم قرآن را در آنان تقویت کرده و دانش و مهارت لازم برای فهم قرآن را به آنان منتقل و تثبیت کنند. ** موسسات پیشگام در فهم قرآن همه ساله آن دسته از موسسات قرآنی که فعالیت های شاخص و مهمی را در زمینه های مختلف دارند، از سوی برخی مجامع و نهادهای فرهنگی و قرآنی انتخاب و معرفی می شوند و نمایشگاه قرآن نیز محلی برای معرفی این دسته از موسسات است، بویژه اینکه نمایشگاه امسال شعار فهم قرآن را ملاک فعالیت های موسسات قرار داده و به معرفی آنها پرداخته است. انتخاب ۱۲ موسسه از میان هزاران موسسه قرآنی کاری بسیار سخت است اما کارنامه درخشان این موسسات و تربیت شاگردانی فراوان در حوزه فهم و تدبر در قرآن گویای عملکرد این ۱۲ موسسه است. - موسسه تفکر و تدبر طیبه قرآنی (مدرسه دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران) به عنوان یکی از این ۱۲ موسسه است که از سال ۷۷ فعالیت خود را در قالب کانون قرآن و عترت پردیس علوم پایه دانشگاه تهران آغاز کرد و تالیف کتاب هایی در زمینه روش های تفکر و تدبر در قرآن را در کارنامه خود دارد. این موسسه مطالعات منسجمی بر روی آثار قرآنی مطرح از جمله تفسیر المیزان، آثار معرفتی حضرت امام خمینی(ره) و همچنین آثار آیت الله عبدالله جوادی آملی انجام داده و یک مجموعه ای ۱۰ جلدی را در این زمینه منتشر کرده است. - موسسه تدبر در قرآن و سیره که از سال ۸۴ به همت حجت الاسلام محمدحسین الهی زاده در مشهد مقدس شکل گرفت، فعالیت های گسترده ای را در سطح استان خراسان رضوی آغاز کرد و بتدریج در سایر استان ها به ارائه رشته های تخصصی تدبر در قرآن پرداخت. طرح های تخصصی تدبر در قرآن، تدبر در سیره، تدبر موضوعی قرآن و سیره، تربیت سیاسی اجتماعی وحیانی از برنامه های این موسسه است و طرح ملی اولوالاالباب به منظور تربیت مربی تدبر در قرآن در ۱۰ استان و طرح ملی تقرب برای آموزش مجازی تدبر در قرآن در سراسر کشور را اجرا کرده است. - موسسه نورالمجتبی (ع) در سال ۹۱ از سوی جمعی اساتید حوزه و دانشگاه و به همت سیدمحسن میرباقری در قم تاسیس شد تا ضمن آموزش معارف اسلامی مبتنی بر آموزه های قرآن و عترت در سطح جهانی با رویکرد تربیتی و تبلیغی و گزینش و جذب نیروهای مستعد و ارتقای سطح علمی آنان فعالیت کند. تالیف کتاب درسنامه عقاید قرآنی برای آموزش های حضوری از سوی حجت الاسلام رضا برنجکار، حجت الاسلام محمد حاج ابوالقاسم و محسن میرباقری از جمله آثاری است که در نمایشگاه قرآن رونمایی شد. میرباقری در این مراسم که هفته گذشته در نمایشگاه بین المللی قرآن برگزار شد، درباره ضرورت تدوین این مجموعه گفت: به دلیل نبود یک سری دروس لازم برای جوانان و به‌ ویژه جوانان خارج از کشور و احساس نیاز در برخی زمینه‌ها، سلسله کلاس‌های درسی در پنج تدوین شد. - موسسه ترویج فرهنگ قرآنی از دیگر موسساتی است که به دنبال برنامه های تلویزیونی حجت الاسلام محسن قرائتی با عنوان درس هایی از قرآن در سال ۸۰ با مجوز رسمی وزارت ارشاد فعالیت خود را آغاز کرد و همواره به عنوان یکی از فعالترین موسسات قرآنی در حوزه تدبر و فهم قرآنی در میان مردم شناخته شده است. موسسه زبان آموزی قرآن بشارت، موسسه مشتاق حکمت، موسسه شوق رضوان و موسسه تفسیر جوان از آن دسته موسسات فعال در حوزه فهم قرآنی است که فعالیت های خود را از تهران آغاز کردند. موسسات تدبر در کلام وحی، نور مبین و بیت القرآن امام علی(ع) از موسسات فعال در قم است و موسسه مترجمی زبان قرآن در مشهد نیز برنامه هایی را در حوزه تدبر و فهم قرآنی دارد که از سوی نمایشگاه قرآن معرفی شده و برخی از این موسسات غرفه هایی را در نمایشگاه برپا کرده اند. خلاصه اینکه فرایند فهم قرآن و تلاش در جهت تدبر در آیات الهی، موضوعی نیست که در یک نمایشگاه و برنامه خلاصه شود، بلکه همانگونه که معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید دارد، این موضوع نیازمند فرهنگسازی در جامعه است که مدارس و دانشگاه ها می تواند پایه ای برای شروع این فهم باشد و فعالیت های تخصصی موسسات در این زمینه راهگشا خواهد بود ولی آنچه مهم است حمایت نهادهای قرآنی و فرهنگی از این فعالیت هاست. بیست وچهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با شعار «به سوی فهم قرآن» از ۲۴ خرداد تا هشتم تیر از ساعت ۱۸ تا ۲۳ و ۳۰ دقیقه میزبان روزه داران و مشتاقان کتاب الهی است.