از آنجایی‌که بسیاری از زوجین ممکن است در بازه زمانی خاصی تصمیم برای بچه‌دار شدن نداشته باشند، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری می‌تواند در این زمینه به آن‎ها کمک کند. پیشگیری از بارداری یعنی استفاده از ابزار، دارو، مواد، روش­ های جنسی یا عمل جراحی به­ منظور جلوگیری از تشکیل نطفه یا حاملگی است. افراد با این روش می توانند زمان بچه­ دار شدن را انتخاب کنند. ابزار و روش­ های مختلفی برای زنان و مردان وجود دارد که به پیشگیری از بارداری کمک می­ کند. بعضی روش­ ها بیشتر از بقیه قابل اطمینان هستند. در اغلب موارد، میزان تاثیر یک شیوه به میزان دقت هنگام استفاده از آن بستگی دارد. در حال حاضر انواع مختلفی از روش‌ها و وسایل پیشگیری از بارداری موجود است که در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.

روش های مختلف پیشگیری از بارداری

۱. روش ­های طبیعی پیشگیری از بارداری

روش سنتی شامل هیچ­گونه ابزار یا دارو نیست.

خودداری: پرهیز جنسی به معنی اجتناب از دخول است.

بیرون کشیدن: این روش که جماع منقطع نیز نامیده می­ شود مربوط به زمانی است که مرد ذکر را از مهبل خارج می­ کند تا انزال بیرون از مهبل رخ دهد. به­ طور نظری، این روش مانع از تخلیه­ ی اسپرم در مهبل می­ شود.

به ­گفته خدمات کنترل جمعیت آمریکا، هر سال، از بین 100 خانمی که از این روش استفاده می ­کنند، 20 نفر حامله می­ شوند.

به­ عبارت دیگر، بیرون کشیدن 80 درصد موثر است اما به میزان دقت و تداوم آن بستگی دارد.

برای بروز حاملگی لزوما ذکر نباید وارد مهبل شود. مثلا، اگر پیش از عمل جنسی اسپرم وارد مهبل شود، حاملگی رخ می ­دهد.

۲. ابزارها

ابزارهای پیشگیری مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می­ شود. ممکن است این ابزار حاوی موادی باشد که اسپرم را از بین می­ برد.

کاندوم مردانه

کاندوم مردانه مانند سد مانع از ورود اسپرم به مهبل می­ شود و از حاملگی پیشگیری می­ کند. مرد قبل از دخول آن را روی آلت خود می ­کشد. جنس کاندوم از پلی­یورتن یا لاتکس است.

همچنین به پیشگیری از انتقال بیماری ­های مقاربتی نیز کمک می­ کند.

میزان اثرگذاری آن 82 درصد است. از هر 100 خانم، 18 نفر با وجود استفاده­ شریک آن­ ها از کاندوم حامله می­ شوند.

کاندوم را می­توان از داروخانه، سوپرمارکت یا سایر فروشگاه ­ها خریداری کرد. ارائه­ دهندگان خدمات بهداشتی نیز گاهی به­ صورت رایگان آن را در اختیار مردم قرار می ­دهند. همچنین می ­توان کاندوم را به ­صورت آنلاین خریداری نمود.

کاندوم زنانه

کاندوم زنانه، یا فمیدوم، از جنس پلی­یورتن است. در دو طرف آن حلقه  انعطاف­ پذیر تعبیه شده است. یک حلقه پشت لگن خاصره قرار می­ گیرد تا کاندوم را سر جای خود نگه دارد و حلقه­ ی دیگر بیرون مهبل باقی می­ ماند.

ممکن است قبل از دخول ماده­ اسپرم ­کش در مهبل قرار گیرد. این مواد اسپرم را به­ صورت شیمیایی از بین می­ برد. می ­توان از این محصول به تنهایی یا در کنار ابزار فیزیکی پیشگیری استفاده کرد.

کاندوم زنانه 79 درصد اثرگذار است. سالانه حدود 21 زن با این روش حامله می­ شوند.

پیدا کردن فمیدوم نسبت به کاندوم سخت ­تر است. تنها کاندوم زنانه­  موجود FC2 است که به تایید اداره­ ی غذا و دارو آمریکا رسیده است. بعضی ارائه­دهندگان خدمات بهداشتی کاندوم زنانه را تامین می­ کنند یا می ­توانید با داشتن نسخه آن را از داروخانه تهیه کنید. همچنین می ­توانید کاندوم زنانه را از وب­سایت آمازون یا FC2 به ­صورت آنلاین خریداری کنید.

اسفنج

اسفنج جلوگیری از بارداری وارد مهبل می­ شود. قسمت گود آن باعث می ­شود بالای رحم قرار بگیرد. فوم با استفاده از دستگاه درون مهبل می ­رود. این فوم قابلیت از بین بردن اسپرم را دارد و اسفنج مانند سد مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می­ شود.

از هر 100 خانمی که از اسفنج استفاده می­ کنند، بین 12 تا 24 نفر حامله می ­شوند.

اگر زن یک بار بچه ­دار شده باشد، احتمال تاثیر اسفنج پایین می ­آید.

پیشگیری از بارداری با مصرف دارو

دیافراگم

دیافراگم یک ابزار لاستیکی نیم­ دایره مانند است که وارد مهبل می­ شود و بالای رحم قرار می­ گیرد.

دیافراگم پشت لگن خاصره چفت می­ شود و یک حلقه ­محکم ولی انعطاف­ پذیر دارد که به فشار آوردن روی دیواره­ مهبل کمک می­ کند.

اگر از دیافراگم همراه با اسپرم­ کش استفاده شود، 88 درصد موثر واقع می­ شود اما به ­تنهایی 77 تا 83 درصد موثر است.

کلاهک دهانه­ ی رحم

این وسیله که شبیه به انگشتانه و از جنس لاتکس است روی دهانه­ رحم قرار می­ گیرد و مانع از ورود اسپرم به رحم می­ شود. قبل از قرار دادن این وسیله روی دهانه­ رحم، که از طریق مکش سر جایش ثابت می شود، باید تا یک سوم آن را با ماده­ اسپرم­ کش پر کرد.

میزان اثرگذاری آن درصورت استفاده همراه با اسپرم ­کش 88 درصد و بدون آن 77 تا 83 درصد است.

تزریق

آمپول ضد بارداری نوعی داروی حاوی پروژسترون است که تاثیر طولانی ­مدت ولی قابل جبران دارد. نام این دارو دپو پرورا است که به نام آمپول دپو یا DMPA نیز شناخته می­ شود.

میزان اثرگذاری آن 94 درصد است و احتمال بارداری با از بین رفتن اثر آمپول افزایش می ­یابد. یادتان باشد بعد از سه ماه دوباره نوبت تزریق بگیرید تا تاثیر دارو تضمین شود.

این دارو در برابر بیماری مقاربتی مصونیت ایجاد نمی­ کند.

۳. انواع دارو

این روش از قرص گرفته تا ابزاری که توسط بهترین پزشکان زنان و زایمان تعبیه می­ شود متغیر است. برای استفاده از این نوع ابزار باید به ارائه ­دهندگان خدمات بهداشتی مراجعه کنید.

ابزار درون زهدانی (IUD)

IUD یا coil یک وسیله ­ی کوچک، انعطاف ­پذیر و T شکل است که توسط پزشک زنان در رحم قرار می­ گیرد. دو نوع از آن وجود دارد:

IUD مسی از خود مس آزاد می ­کند که اسپرم را از بین می­ برد و تا 10 سال موثر است.

IUD هورمونی حاوی پروژستین است که با ضخیم ساختن مخاط دهانه  ­رحم و نازک کردن دیواره ­رحم مانع از رسیدن اسپرم به تخمک و بارور کردن آن می ­شود.

این وسیله تا زمانی که فرد نخواهد باردار شود در رحم باقی می ­ماند.

بسته به نوع ابزار، مدت زمان کاربرد آن از 3، 5 تا 10 سال متغیر است و بیشتر از 99 درصد موثر واقع می­ شود.

قرص ضد بارداری

قرص ضد بارداری ترکیبی هر روز مصرف می ­شود و حاوی دو هورمون، استروژن و پروژستین، است. این هورمون ­ها مانع از آزادسازی تخمک یا تخمک­گذاری می­ شوند. همچنین دیواره­ رحم را نازک­تر می­ کنند.

میزان تاثیر آن روی بانوان به ­طور میانگین 91 تا 95 درصد است.

چسب ضد بارداری

این برچسب روی پوست گذاشته می­ شود و هورمون استروژن و پروژستین مصنوعی تولید می­ کند.

برچسب هر هفته به مدت 3 هفته  متوالی، معمولا روی شکم یا باسن، قرار می­ گیرد. در هفته­ چهارم نباید از برچسب استفاده کرد تا قاعدگی صورت بگیرد. این برچسب به راحتی قابل دسترس است.

میزان تاثیر آن 91 درصد تخمین زده شده است.

حلقه­ ی واژن

حلقه­ ی ضد بارداری نوعی حلقه ­ی انعطاف پذیر از جنس پلاستیک است که طی 3 هفته دوز پایینی از استروژن و پروژستین ترشح می­ کند و مانع از تخمک­ گذاری می­ شود و مخاط دهانه­ ی رحم را ضخیم می­ کند تا اسپرم نتواند به راحتی حرکت کند.

زن باید به مدت 3 هفته حلقه را در واژن قرار دهد و یک هفته طی قاعدگی آن را بردارد.

این حلقه تحت عنوان NuvaRing نیز شناخته می­شود که نام تجاری حلقه ­ضد بارداری ساخت Organon است.

میزان اثرگذاری حلقه ­ی واژنی 99 درصد است اما احتمال خطای انسانی این درصد را به 91 کاهش می­ دهد.

ایمپلنت

میله ­ای با هسته­ پروژستین که آن را به ­تدریج آزاد می­ کند. ایمپلنت زیر پوست بازوی بانوان قرار می­ گیرد.

ایمپلنت تا 4 سال تاثیر دارد اما هر زمان که فرد بخواهد می­ توان آن را برداشت و بعد امکان حاملگی وجود دارد.

در 99 درصد از موارد در پیشگیری از بارداری موثر عمل می­ کند اما دربرابر بیماری مقاربتی مصونیت ایجاد نمی­ کند.

قرص اضطراری

قرص اضطراری ضد بارداری یا «قرص روز بعد» می ­تواند بعد از دخول از بروز حاملگی پیشگیری کند. این قرص مانع از تخمک­ گذاری، باروری یا تشکیل نطفه می ­شود.

قرص اضطراری با روش ­های پزشکی فرق دارد زیرا بعد از قرار گرفتن تخمک در رحم عمل می ­کند.

تا 72 ساعت بعد از دخول می­ توان از این قرص استفاده کرد. طی 24 ساعت اول میزان تاثیر آن 95 درصد است و این تاثیر تا 72 ساعت به 60 درصد کاهش پیدا می ­کند.

تنها درصورتی باید از قرص اضطراری استفاده کرد که روش ­های اصلی پیشگیری موثر واقع نشود.

بعضی از افراد این روش را نوعی سقط می ­دانند زیرا ممکن است تخمک بارور شده باشد.

۴. روش ­های دائمی پیشگیری از بارداری

عقیم ­سازی روشی دائمی برای جلوگیری از باروری است.

بستن لوله­ های رحم: نوعی عقیم­ سازی زنان است. جراح لوله­ های رحم را می ­برد، مسدود می­ کند یا می­ سوزاند یا از ترکیبی از این روش­ ها استفاده می­ کند تا مانع از آبستن شدن فرد در آینده شود.

ایمپلنت لوله ­های رحم: یک سیم در لوله­ های رحم قرار می ­گیرد. با رشد بافت دور سیم، لوله ­ها مسدود می­ شود. ممکن است 3 ماه طول بکشد تا این روش جواب دهد.

عقیم ­سازی زنان تا بیش از 99 درصد موثر واقع می­ شود.

در مردان

وازکتومی: به جراحی عقیم سازی مردان وازکتومی می ­گویند. در این روش لوله ­هایی که اسپرم به واسطه­ ی آن­ ها به مرحله­ ی انزال می­ رسد بسته می­ شود. میزان تاثیر آن بالای 99 درصد است.

وازکتومی گاهی قابل جبران است اما احتمالا در اثر افزایش اسپرم به ­صورت غیرعادی منجر به قدرت باروری کم­تر یا نارسایی مادرزادی می­ شود.