، سید عباس عراقچی در حالی عهده‌دار وزارت خارجه در دولت چهاردهم شده که ایران در یکی از حساس تریم برهه‌های خود به سر می‌برد و می‌توان گفت در نقطه عطف آینده تاریخی خود قرار گرفته است. در این میان وضعیت نوار غزه و تأثیری که این سرنوشت این باریکه می تواند بر محیط خاورمیانه بگذارد، بسیار قابل توجه است.

از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به بعد، بخش عمده وقت دستگاه سیاست خارجی کشور در بحران غزه صرف شد. شهید حسین امیرعبداللهیان تلاش‌های شدیدی را برای توقف جنگ غزه آغاز کرده و بی‌وقفه سعی داشت تا جنگ غزه پایان یابد. اکنون نزدیک به ۱۰ ماه از جنگ غزه می‌گذرد و نه تنها این جنگ متوقف نشده بلکه بیم آن می رود فراگیر و دامنه آن به لبنان، نیروهای مقاومت در عراق، الحوثی‌ها در یمن و حتی به نبرد مستقیم اسرائیل با جمهوری اسلامی ایران کشیده شود.

پس از شروع جنگ موسوم به شمشیرهای آهنین از سوی اسرائیل علیه مقاومت غزه، مقامات این رژیم برآن شدند تا از فرصت برای یکسره کردن مشکلات امنیتی خود در اطراف مرزهای اسرائیل و از آن مهمتر با جمهوری اسلامی ایران استفاده کنند. هدف آنها در خصوص ایران، از کار انداختن پروژه هسته ای است.

باز گذاشتن دست اسرائیل در نوار غزه از سوی آمریکا و غرب باعث شد تا امروز این منطقه با بحران ۲ میلیون فلسطینی آواره تحت تأثیر جنگ، نابودی کامل زیرساخت ها و ایجاد شرایط استقرار نظامی ارتش رژیم صهیونیستی در محور نتزریم (خطی که نوار غزه را به دو قسمت تقسیم می کند) و در محور فیلادلفیا (مرز نوار غزه با مصر) روبرو باشد. در این بین برگزاری چند دور گفتگو در دوحه و قاهره بدون نتیجه مانده است. بدون تردید اسرائیل تمایلی به خروج نظامی از نوار غزه ندارد. در همین راستا روز یکشنبه (۴ شهریور) تصاویری از آغاز آسفالت کردن اطراف محور فیلادلفیا توسط این رژیم منتشر شد که اندک احتمالات در خصوص خروج ارتش صهیونیستی از این منطقه را از بین برد.

اما علی رغم همه آنچه در نوار غزه می گذرد، جبهه لبنان نیز داغ است، کرانه باختری نیز تقریباً هر روز زیر آتش نیروهای اسرائیلی است. با این حال این تمام ماجرا است. هدف اصلی اسرائیل، مقابله با جمهوری اسلامی ایران است. از دید مقامات اسرائیلی، تهران تأمین کننده مادی و معنوی گروه های مخالف اسرائیل در منطقه است. در این بین ادامه پروژه هسته ای برای اسرائیلی ها خطر محسوب می شود زیرا آنها بر این توهم هستند که ایران درصدد دستیابی به سلاح هسته ای است که می تواند بقای این رژیم را به مخاطره بیندازد و همچنین انحصار برخورداری از تسلیحات هسته ای اسرائیل در خاورمیانه را به چالش بکشد.

از این رو حل آنچه در نوار غزه و جبهه لبنان رخ می دهد می توان مقدمه تمرکز ویژه اسرائیل بر جمهوری اسلامی ایران باشد بیشتر از آنچه تاکنون بوده. حضور گسترده ناوها، جنگنده ها و سربازان آمریکایی در منطقه خلیج فارس و دریای مدیترانه به اسرائیلی ها این اطمینان را می دهد که تحت چتر دفاعی آمریکا هستند و اقدام انتقامی تهران در خصوص ترور شهید هنیه با واکنش هماهنگ جبهه غرب روبرو می شود. همین جبهه متحد می تواند به موضوع برجام و رفع تحریم ها نیز تسری یابد، هدفی که دولت چهاردهم برای خود ترسیم کرده است.

در این رابطه عباس عراقچی در گفت وگوی تلویزیونی خود با صدا و سیما تصریح کرد «بعضی از تخاصمات ما با آمریکا حل‌شدنی نیست. به خاطر اینکه بعضی از آرمان‌هایی که به آن اعتقاد داریم، اجازه نمی‌دهد این تخاصم رفع شود؛ ما باید به دنبال مدیریت تنش با امریکا باشیم.» وی همچنین گفت «دولت چهاردهم به فکر بازسازی روابط با اروپا خواهد بود.»

اما پرسش اصلی اینجاست در شرایطی که اروپا و آمریکا در اتحاد با اسرائیل در مسائل خاورمیانه به سر می برند، چگونه می توان انتظار داشت دولت پزشکیان بتواند از کارت اروپا برای کاهش تحریم ها استفاده کند. پاسخ به این پرسش به چگونگی خاتمه منازعه جاری در خاورمیانه بستگی دارد. ضمن اینکه آمریکا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری است و اگرچه دموکرات ها رسماً اعلام کرده اند خواهان جنگ منطقه ای و تشدید تنش ها در خاورمیانه نیستند اما مشخص نیست اگر ترامپ پیروز انتخابات باشد، همین رویکرد ادامه یابد.

بنابراین در شرایط کنونی مدیریت بحران باید در دستور کار دولت قرار بگیرد. اطمینان از جلوگیری وقوع تقابل نظامی و یا تشدید تنش ها با اسرائیل، فرصتی برای اروپا خواهد بود که بتواند وارد تعاملات برجامی با ایران شود. چنین فضایی حتی در صورت ورود دوباره ترامپ به کاخ سفید، ادامه خواهد یافت. زیرا برداشتن موانع تجاری و اقتصادی با اروپایی‌ ها نیز بخشی از مشکلات کشور را حل میکند و می تواند مانع از تشدید فشارها متأثر از قطعنامه های سازمان ملل شود.

براین اساس با توجه به جهت گیری کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال مسئله فلسطین، این موضوع اکنون بر آینده روابط کشور با اتحادیه اروپا نیز سایه افکنده و بهتر است دولت و دستگاه دیپلماسی از رویکرد «مدیریت بحران» استفاده کنند.