، سفر ولادیمیر پوتین به جمهوری آذربایجان در 29 مرداد و دیدارش با علی اف موجب جلب توجه ویژه رسانه های ایران شد. زیرا در این سفر بنا به اخباری که منتشر گردید، بسته جامعی از توافقات بین دو کشور به امضا رسید که یکی از مهمترین مسائل آن مربوط به کریدور زنگزور (جاده‌ای که از منطقه سیونیک در کشور ارمنستان می‌گذرد) است.

پوتین در این سفر و در جریان گفتگو با همتای آذربایجانی خود اظهار داشت: «روسیه خوشحال خواهد شد اگر امضای یک معاهده صلح بین دشمنان دیرینه و همسایه یعنی ارمنستان و آذربایجان را تسهیل کند.» او گفت «قصد دارد با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز دیدار کند و نتیجه مذاکرات خود با علیف را با او در میان بگذارد.»

کارشناسان معتقدند این سفر پوتین برای احیای موقعیت تضعیف شده روسیه در منطقه حساس قفقاز جنوبی انجام شده است، مخصوصا اینکه با توجه به تحریم‌های غرب راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب که از مسیر باکو به ایران و در نهایت به هندوستان می رسد برای کرملین بسیار با اهمیت است. نکته مهم این است که به نظر می‌رسد باکو و آنکارا توانسته‌اند کرملین را نسبت به مزیت‌های احداث دلان زنگزور برای روسیه متقاعد کنند.

 تمایل روسیه به احداث دلان زنگزور در حالی است که برخی از کشورهای عضو ناتو به خصوص انگلستان برای احداث این دالان به عنوان یکی از پروژ‌های روسیه‌زدایی در قفقاز تلاش می‌کنند؛ لذا مشاهده رفتار فعلی روسیه نشان می‌دهد احتمالاً مسکو به فکر نوعی پیش‌دستی در کنترل دالان زنگزور و احیای نفوذ خود در قفقاز است. 

با توجه به اهمیت حفظ مرزهای ایران و ارمنستان، اگر وزارت خارجه کشورمان تحرکات دیپلماتیک را برای حفظ منافع ایران در این منطقه آغاز نکند به ضرر ایران خواهد بود؛ زیرا احداث کریدور زنگزور ضربه بسیار بزرگی به مزیت ژئوپلیتیک کشور ضربه وارد خواهد کرد. در این راستا تلاش‌هایی که ایران در سال گذشته برای احیای گفتگوی 3+3 آغاز کرده بود، باید بار دیگر با سرعت و جدید بیشتری در دستور کار قرار گیرد. ایران در خصوص کریدور زنگزور مواضع کاملا منطقی و اصولی دارد. مهدی سبحانی سفیر ایران در ارمنستان اخیرا اعلام کرده است «ایران تنها طرفدار نسخه‌ای است که در آن رفع انسداد جاده ها منحصراً تحت حاکمیت و کنترل ارمنستان باشد.» ولی باکو و مسکو خواهان نظارت روسیه بر این دلان زنگزور هستند، هرچند که ارمنستان با آن مخالف است و معتقد است که حاکمیت این دالان چون در خاک ارمنستان باید بر عهده این کشور باشد.

وضوع کریدور زنگزور که منجر به مسدود شدن مرزهای بین‌المللی کشورمان می‌شود به حدی برای ایران اهمیت دارد که رهبر انقلاب در دیدارهای جداگانه با پوتین و اردوغان در 28 تیرماه 1401 به صراحت بیان داشتند جمهوری اسلامی، سیاست‌ها و برنامه‌هایی را که منجر به بسته شدن مرز ایران و ارمنستان شود، هرگز تحمل نخواهد کرد، چرا که این مرز یک راه ارتباطی چند هزار ساله است. همین موضوع را رهبری در دیدارشان با پاشینیان که در خرداد 1403 برای شرکت در مراسم تشییع شهید رئیسی به تهران سفر کرده بود، مورد تاکید قرار داد.

واقعیت امر این است که جمهوری اسلامی ایران باز شدن دالان زنگزور را در معنای یک مناقشه جدید در منطقه و نوعی دعوای جدید در قفقاز تفسیر می‌کند و اعتقاد دارد که باز شدن این دلان ورود ناتو را به منطقه هموار می کند و  این مورد به نفع کشورهای قفقاز از جمله آذربایجان و ارمنستان هم نیست. زیرا ارمنستان که به تازگی از ماجرای قره باغ رها شده و بودجه خود را در جهت عمران کشور صرف می کند، ممکن است در مناقشه جدیدی که یک طرف آن روسیه باشد و طرف دیگر آن غرب درگیر شود و سرنوشتی مانند سرنوشت اوکراین را پیدا کند و اگر ناتو به این منطقه بیاید حتماً جمهوری آذربایجان هم با چالش روبه‌رو خواهد شد. حتی اگر ماجرا در کوتاه مدت به ورود ناتو به منطقه ختم نشود، اما موضع گیری روسیه در شرایط فعلی در بحث زنگزور به نفع آذربایجان، تهدیدی برای آغاز ماجراجویی جدید در قفقاز است که یک سر آن به آنکارا می رسد که نفع مناسبات اقتصادی و تجاری ایران نیست.

از سویی، برخی کارشناسان بر این باورند سفر پوتین به باکو در این وضعیت اضطراری که اوکراین وارد خاک روسیه شده است، به علت تصرف پایانه انتقال گاز روسیه به اروپا است و برای اینکه امتیازی به باکو داده باشد به حمایت از دالان زنگزور برای بدست آوردن دل علی اف پرداخته است. کاری که پوتین با اعراب جنوبی خلیج فارس در مورد جزایر ایرانی انجام داد. اما حتی اگر چنین تحلیلی درست باشد و اقدام پوتین در حمایت از گشایش زنگزور فقط با هدف تطمیع باکو صورت گرفته باشد، اما چنین سخنانی آثار خود را بر منطقه و سیاست هایی که کشورها فرامنطقه ای برای قفقاز در نظر می گیرند، خواهد گذاشت. غرب برای خارج کردن این مستمسک از دست آذربایجان و خلع ید کردن پوتین در ماجرای انتقال گاز به اروپا، کم کم جای پای خود را در قفقاز محکم تر می کند. این فضا در هر صورت به ضرر کشورهای منطقه است. در شرایطی که ایران با تحریم های مختلف روبرو است، حفظ معدود کریدورهای تجاری برای اقتصاد کشور اهمیت دارد. عدم تغییر مرزها در قفقاز، بخشی از این منفعت ملی است.

براین اساس انتظار می رود یکی از اولویت های وزارت خارجه به ریاست سید عباس عراقچی توجه ویژه به قفقاز باشد. در واقع اهمیت حفظ و ارتقا روابط با همسایگان همانطور که در دولت شهید رئیسی پیگیری می شد، در دولت پزشکیان باید مدنظر باشد و نبایستی تمام امید دولت به گفتگو با اروپا و رسیدن به فرمولی جدید در راستای برداشتن تحریم های این قاره خلاصه شود.