، روز چهارشنبه (۱۱ مهر)، مسعود پزشکیان در صدر هیئتی راهی دوحه، پایتخت قطر شد. سفر دو‌ روزه رئیس‌جمهور به دعوت رسمی شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی ، امیر قطر صورت گرفت. در این سفر که مقدمات آن از حدود یکماه قبل برنامه ریزی شده بود، علاوه بر دیدار رسمی با امیر قطر‌، حضور در نشست هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور و امضای اسناد همکاری مشترک دوجانبه، پزشکیان در روز دوم سفر نیز در نوزدهمین اجلاس مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا (ACD) نیز سخنرانی کرد.

اهمیت این سفر که پس از حمله موشکی به اسرائیل در قالب  عملیات وعده صادق ۲ صورت گرفت، فراتر از نکاتی که پیش از عزیمت در دستور کار ریاست جمهوری و وزارت خارجه قرار داشت. قطر به عنوان یکی از متحدان نزدیک حماس، نقش مهمی در یکسال گذشته در جریان مذاکرات آتش بس ایفا کرده است. این جایگاه هنوز محفوظ است و اگر قرار باشد گفتگوها برای آتش بس بازهم از سر گرفته شود، دوحه یک میانجی فعال خواهد بود.

همچنین پیش بینی می شود پس از خاتمه جنگ، قطر نقش پررنگی در احیا و بازسازی ها و حتی مدیریت نوار غزه بر عهده بگیرد. لذا قطر را از آن دست بازیگرانی است که ضمن برخورداری از روابط حسنه با آمریکایی‌ها در ماه‌های اخیر، توانسته است میزبان مقامات اسرائیلی نیز باشد. این شکل از نقش آفرینی باعث شده تا امروز سفر به قطر فراتر از بحث ها دوجانبه اهمیت داشته باشد و مقامات جمهوری اسلامی ایران از این فرصت برای کاهش تنش ها در منطقه استفاده کند.

در میانه بحرانی که در لبنان  و نوار غزه شکل گرفته، حمله موشکی به اسرائیل در واکنش به ترورهای اخیر این رژیم موجب شد تا سطح تنش ها و نگرانی ها بابت وقوع جنگ منطقه ای افزایش یابد. هرچند که کارشناسان اسرائیلی تأکید دارد تقابل ایران و اسرائیل به جنگ منطقه ای منجر نخواهد شد اما تجربه هزاران سال تاریخ بشری نشان می دهد جنگ همیشه در یک نطقه از کنترل خارج شده و گستره به مراتب بزرگتری را دربرگرفته است. از همین رو دستگاه دیپلماسی کشورمان پس از اجرای عملیات وعده صادق ۲ از تریبون های مختلف تأکید کردند ایران به دنبال جنگ نیست و این اقدام هم در واکنش به تعرضات اسرائیل بوده است.

همچنین پزشکیان نیز در جریان سفرش به قطر این جملات را تکرار و بی تردید در گفتگوهای دوجانبه با مقامات قطری این مبحث به طور مفصل مورد بحث قرار گرفته است. علی رغم اینکه اخباری از محتوای صحبت های دوجانبه منتشر نشده اما به طور حتم مسئله فشار بر اسرائیل از طریق آمریکا با میانجیگری قطر برای کنترل رفتارش مطرح شده است.

با این حال تمام هدف پزشکیان از سفر به دوحه به مسئله اسرائیل خلاصه نمی شود. این نخستین سفر رئیس دولت چهاردهم به کشورهای حاشیه خلیج فارس است و لذا آنچه در دوحه دور از چشم خبرنگاران رقم خورد، می تواند نقشه راه این دولت در منطقه خلیج فارس باشد. انتظار می رود ریل گذاری برای مذاکرات بیشتر و همکاری وسیعتر در حوزه های تجاری و دریایی باید دستاورد این سفر باشد. جمهوری اسلامی ایران نیازمند تقویت مناسباتش با کشورهای عربی حوزه جنوبی خلیج فارس است. هرچه این مناسبات مستحکم تر باشد، امکان نفوذ و نقش آفرینی اسرائیل از طریق ابتکاراتی مانند پیمان ابراهیم کمتر است در نتیجه تهدیدات تجاری و نظامی در این منطقه دریایی نیز کاهش می یابد.

با توجه با تداوم تحریم ها قبلی و همچنین اضافه شدن برخی تحریم های جدید به بهانه های مختلف علیه کشتی ها، شخصیت ها و شرکت های ایرانی از سوی غرب در ماه های گذشته، اصلی ترین مسیر ادامه مبادلات تجاری همسایگان است. در این مسیر، کشورهای عربی این منطقه می توانند دوستان خوبی برای ایران باشند. تقویت پیوندهای تجاری هزینه تهدیدات اسرائیل علیه زیرساخت های کشور را نیز برای این رژیم بالا می برد. چرا که ضربه زدن به زیرساخت های ایران می تواند کشورهای عربی منطقه را نیز متضرر کند. در واقع منطق تئوری «وابستگی متقابل» همین است. این وابستگی معنای منفی ندارد بلکه ضریب امنیت کشور را افزایش می دهد.

نکته سومی که می توان در جریان سفر پزشکیان به قطر بدان اشاره کرد، نقش دوحه در انتقال پیام به آمریکا در خصوص مذاکرات هسته ای است که برخی سینگال های آن در نیویورک رد و بدل شد. اگرچه آمریکا عضو برجام نیست اما برجام هم دیگر چارچوب شروع مذاکرات جدید نخواهد بود. براین اساس امکان افزوده شدن ایالات متحده به گفتگوهای جدید امکان پذیر است مشروط به اینکه گفتگوها محدود به مسئله هسته ای بماند. این مهمترین شرط در بحث شروع مذاکرات است و پس از آن می توان به بحث تضمین ها برای اجرای تعهدات رسید. لذا با توجه به برنامه وزارت خارجه دولت چهاردهم مبنی بر مذاکرات هسته ای با اروپا و حتی در صورت امکان با آمریکا، قطر گزینه مناسبی برای انتقال پیام به واشنگتن بوده است که شاید در این سفر پزشکیان این پیام را رسانده باشد.