، چند روز قبل اروپا در اقدام خصمانه جدیدی، تحریم های دیگری علیه کشورمان به تصویب رساند. تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا یک فرد و چهار نهاد ایرانی را هدف قرار می‌دهد. براساس بیانیه اتحادیه اروپا، خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ( IRISL) و محمدرضا خیابانی، مدیر این مجموعه به بهانه نقش در انتقال پهپادهای ایرانی به روسیه در فهرست تحریم اروپا قرار گرفتند. این اقدام در حالی صورت گرفت که چندی قبل خطوط هواپیمایی ایران نیز تحریم شدند و عملاً هیچ شرکت ایرانی دیگر اجازه حضور در فضای هوایی اروپا را ندارد. این رویکرد خصمانه در فضایی صورت می گیرد که کمتر از یکسال به انقضای مدت قانونی قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت باقی مانده و پس از آن برای همیشه سایه تحریم های ششگانه سازمان ملل از سر ایران برداشته می شود. اما نکته دیگر اینکه تروئیکای اروپا (فرانسه، آلمان و انگلیس) در همین بازه زمانی این امکان را دارند که مکانیسم ماشه (اسنپ بک) مندرج در مفاد برجام را عملیتی سازنند و همان تحریم های ششگانه را برگردانند.

اگرچه جمهوری اسلامی ایران بارها هشدار داده این اقدام می تواند با واکنش جدی تهران روبرو شود اما ورود اروپا به عرصه تخاصم تحریمی قابل تأمل است. در این راستا چند دلیل می توان برشمرد:

-اروپا بنا دارد با ارتباط ایجاد کردن بین نقش جمهوری اسلامی ایران و جنگ اوکراین، به نوعی به روسیه فشار بیاورد. تهران و مسکو در سال های اخیر به ویژه پس از جنگ اوکراین و تحریم های غربی علیه روسیه، روابطشان تقویت شد تا جایی که برخی از مقامات روسی از این روابط با عنوان «راهبردی» یاد کردند. بنابراین اروپا تلاش دارد از طریق فشارهای اقتصادی، تجاری و مالی بر متحد روسیه یعنی ایران، پوتین را مجبور به کوتاه آمدن در برخی مواضع کند.

-دلیل دیگر می تواند به مسئله فلسطین و اسرائیل برگردد. اروپا سعی دارد با کشاندن پای جمهوری اسلامی به عنوان حامی اصلی محور مقاومت به جنگ اوکراین و تحمیل تبعات آن بر تهران، بر مقامات کشورمان در حوزع فلسطین فشار وارد کند. همسویی گسترده آلمان که همچنان در حال پرداخت غرامت به اسرائیل بابت روایت تاریخی هلوکاست است و فراسنه که تلاش دارد نفوذ استعماری خود در لبنان را حفط کند، با تحمیل تحریم های سنگین علیه جمهوری اسلامی قابل توجه است.

-مسئله سوم به ایجاد قدرت چانه زنی اروپایی ها در پرونده هسته ای ایران مربوط می شود. در هر صورت غرب تمایل ندارد جمهوری اسلامی را وارد مرحله ای کند که برگشتی در توانمندی هایش هسته ایش نباشد. اگر اروپا مکانیسم ماشه را فعال کند، به طور قطع ایران هم در زمینه پیشرفت برنامه هسته ای خود گام های بلندی برمی دارد. از این رو تحریم های غیر هسته ای اخیر اروپا را می توان در راستای ایجاد ابزارهایی برای چانه زنی دیپلماتیک در مذاکرات هسته ای آتی تحلیل کرد. این کار باعث می شود مذاکرات چندبعدی شود و صرفاً محدود به هسته ای نماند و در نتیجه اروپا امیدوار است بتواند از این طریق امتیاز بگیرد.

با همه این تفاسیر آنچه اکنون ایران با آن مواجه است تنگ تر شدن حلقه های مروادات تجاری و اقتصادی است که می تواند کشور را با کمبود منابع مالی روبرو سازد. در این رابطه ورود به گفتگو تنها راهکار موجود است به ویژه اینکه در آمریکا نیز ترامپ بر سرکار آمده و از ۲۰ ژانویه در کاخ سفید قدرت را رسماً به دست می گیرد. تجربه دوره قبلی وی نشان می دهد ابزار ترامپ هم در قبال جمهوری اسلامی، تحریم است. بنابراین در این فرصت کوتاه دستگاه دیپلماسی باید بتواند فشارهای تجاری و مالی را از مسیرهایی غیر از از غرب کم کند. تقویت همکاری ها با همسایگان، با کشورهای عضو بریکس و شانگهای، می تواند بهترین راه های جایگزین باشد.