، مجمع بین‌المللی دوحه (فروم) قرار است هفتم و هشتم دسامبر ۲۰۲۴ (۱۷ و ۱۸ آذر ۱۴۰۳) در پایتخت قطر برگزار شود اما آنچه این رویداد بین المللی را مورد توجه ویژه قرار می دهد، برنامه وزرای خارجه سه کشور جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه برای برگزاری نشست «آستانه» با موضوع تحولات سوریه است.

در همین راستا بنا است امروز، شنبه ۱۷ آذر، عراقچی با لاوروف و هاکان فیدان دیدار کند. این ملاقات و رایزنی در حالی صورت می گیرد که روز جمعه وزیر خارجه کشورمان در عراق با مقامات ارشد این کشور (رئیس جمهور و نخست وزیر) دیدار داشت. نشست های فشرده عراقچی با هدف ایجاد رویکرد منسجم در خصوص پیشروی نیروهای معارض سوریه صورت می گیرد. در یک هفته گذشته تحولات در این کشور سرعت چشمگیری پیدا کرده است. چند شهر مهم از جمله حما و منطقه دیرالزور در شرق سقوط کردند و پیشروی های معارضین به سمت حمص با سرعت انجام می شود. همچنین شهر تاریخ ساز درعا و منطقه استراتژیک این شهر که نزدیک به مرز اسرائیل است یعنی منطقه تل الحاره نیز از کنترل ارتش سوریه خارج شد. بنا به نظر استراتژیست های نظامی، حمص اهمیت ویژه در مسیر حفظ دمشق و همچنین شهر القصیره دارد که پل ارتباطی سوریه و لبنان محسوب می شود. لذا در روزهای پیش رو هرگونه تغییر موازنه قوا در حمص می تواند آینده سیاسی سوریه و حتی نقشه خاورمیانه را متآثر سازد.

در همین راستا عراقچی روز جمعه اعلام کرد باید ائتلاف بین المللی نسبت به گسترش تروریسم در سوریه واکنش نشان دهد. وی در گفت‌ وگو با شبکه عراقی الشرقیه با بیان اینکه تحولات اخیر سوریه به این کشور محدود نخواهد شد، تأکید کرد تروریسم و تحولات در سوریه، امنیت عراق را نیز تهدید می کند.

اما نکته قابل تأمل سکوت غرب در برابر این اتفاقات است و لذا همانطور که عراقچی اشاره کرده است «گویا از نظر کشورهایی که ادعای مبارزه با تروریسم دارند، دو نوع تروریسم خوب و بد وجود دارد، اگر این تروریسم در راستای اهداف آنها باشد از آن پشتیبانی و حمایت و اگر بر خلاف منافع آنها باشد با آن مبارزه می‌کنند.»

در این فضا وزارت خارجه کشورمان تلاش دارد با فعال کردن مکانیسم «آستانه» از نقش مؤثر روسیه و ترکیه به نفع عقب راندن تروریسم در سوریه استفاده کند. گفتنی است نشست های آستانه در  سال ۲۰۱۷ میلادی طبق توافق این سه کشور آغاز به کار کرد. اما با توجه به مواضع اخیر اردوغان به نظر می رسد اینبار کار برای استفاده از این مکانیسم سخت تر باشد.

اردوغان پس از برگزاری نماز جمعه در استانبول اظهار امیدواری کرد گروه‌های مسلح مخالف بشار اسد به پیشروی خود «بدون حادثه» ادامه دهند. وی افزود هدف آنها رسیدن به دمشق است. همچنین عصر روز جمعه (۱۶ آذر) بلومبرگ نیز به نقل از یک منبع نزدیک به کرملین اعلام کرد روسیه هیچ برنامه‌ای برای نجات اسد ندارد. اسکای نیوز نیز تصریح کرد روسیه به دمشق اطلاع داده است هرگونه دخالت این کشور محدود خواهد بود و در حال حاضر مسکو اولویت‌های دیگری دارد.

اما این اظهارات و موضع گیری ها می تواند در نتیجه نشست رو در روی وزاری خارجه اعضای نشست آستانه تغییر کند. در واقع این امیدواری وجود دارد که روند حوادث در سوریه به سمتی نرود که گروه های مسلح به رهبری تحریر الشام کنترل این کشور را در دست بگیرد. در این صورت می توان انتظار داشت درگیری های منطقه ای وارد فاز جدیدی از تروریسم خواهد شد.

با این حال شانش موفقیت عراقچی در جلب نظر مسکو و آنکارا برای ورودشان به نفع تداوم حاکمیت بشار اسد بر سوریه چقدر است؟ اگر فرض را بر تلاش در جهت اعمال ایده نئوعثمانی گری اردوغان بگذاریم، این شانس اندک است. آنها می توانند کنترل غیررسمی برخی مناطق سوریه را در دست بگیرند اما مکانیسم های بین المللی از جمله منشور سازمان ملل و راهکارهایی برای ورود علیه چنین اشغالگری هایی، اجازه اجرای چنین طرح های توسعه طلبانه ای را نمی دهد. در خصوص روسیه نیز میزان عملگرایی این کشور به شرایطش به جنگ اوکراین برمی گردد. روس ها باید بتوانند استفاده از تنگه های بسفر و داردانل در دریای سیاه از طریق ترکیه را تضمین شده در اختیار داشته باشند و از سویی متوجه باشند که ورود نظامی شان به تحولات سوریه اثر منفی بر توان رزمی ارتش روسیه در اوکراین نمی گذارد. از این رو نشست امروز عراقچی با لاوروف و فیدان با چالش های قابل توجهی روبرو است هرچند که امیدواریم در نهایت به تشکیل یک جبهه متحد در برابر ترویسم در سوریه منتهی شود.