، پس از سقوط دولت بشار اسد در نخستین اقدام بین المللی نشست عقبه در اردن برگزار شد. این نشست در سطح وزرای امور خارجه کشورهای عضو کمیته تماس عربی شامل اردن، عربستان، عراق، لبنان، مصر و دبیرکل اتحادیه عرب و با حضور وزرای امورخارجه قطر، امارات، بحرین و ترکیه صورت گرفت. همچنین کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس و آمریکا و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه نیز در جلسات این کمیته حضور داشته‌اند.

کمیته تماس عربی در پایان نشست خود تأکید کرد «از روند انتقالی صلح‌آمیز سیاسی سوری_سوری فراگیر که تمامی نیروهای سیاسی و اجتماعی سوریه در آن حضور داشته باشند حمایت می‌کنیم. باید هیئت حاکمیت انتقالی فراگیر با اتفاق نظر مردم سوریه تشکیل شود و در آغاز گام‌هایی که در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد برای گذر از مرحله انتقالی به نظام سیاسی جدید مشخص شده اجرایی شود. براین اساس باید انتخاباتی آزاد و سالم با نظارت سازمان ملل، بر اساس قانون اساسی جدید مصوب سوری‌ها و در چارچوب زمانی مشخص مطابق سازوکار قطعنامه شورای امنیت برگزار شود.»

علاوه براین کشورهای عربی منطقه نیز هر یک به صورت مجزا و به شیوه خود به این تحول مهم در سوریه واکنش نشان دادند. در همین راستا چند روز قبل یک هیئت عراقی به ریاست «حمید الشطری»، رئیس سازمان اطلاعات این کشور، به دمشق سفر و با مقامات جدید سوریه دیدار کرد.

ولید جنبلاط، سیاستمدار لبنانی و از رهبران سیاسی دروزی‌های لبنان نیز به دمشق رفت و با جولانی ملاقات کرد. این اولین سفر هیات لبنانی به دمشق بعد از سقوط حکومت بشار اسد بود. همچنین ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن به سوریه سفر کرد.

در این همین راستا یک هئیت قطری هم به دمشق رفت. دوحه علاقه خود را برای سرمایه گذاری در زمینه انرژی در سوریه در آینده ابراز کرد و جولانی هم از امیر قطر دعوت کرد که به سوریه سفر کند.

همچنین یک هئیت هم از عربستان به سوریه رفت ولی این کشور از واکنش دیپلماتیک پا را فراتر گذاشت و علاوه بر تأکیدش بر لزوم حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه در این مرحله حساس، همزمان با توقف فعالیت بزرگترین پالایشگاه نفت سوریه به سبب توقف ارسال نفت خام از ایران به این کشور، عربستان متعهد شد نفت مورد نیاز این پالایشگاه را تامین کند و نخستین محموله را نیز فرستاد.

براین اساس به نظر می رسد عربستان و قطر زودتر از همه کشورهای عربی وارد روابط عادی با سوریه جدید شوند و نقش پررنگی را هم در سرمایه گذاری، تجارت و بازسازی این کشور بر عهده بگیرند.

اما امارت متحده عربی که وزیر خارجه اش اندکی قبل از سقوط اسد به این کشور رفته بود، با احتیاط بیشتری تحولات سوریه را دنبال می کند. دیگر کشوهای حوزه خلیج فارس نیز چنین رویکردی دارند.

در این میان مصر هنوز واکنشی به بحران سیاسی جدید سوریه نشان داده است. دلیل این مسئله می تواند ناشی از ترس مقامات مصر نسبت به تسری قدرت گیری اسلام سنی رادیکال به این کشور باشد. پشت صحنه آنچه در سوریه رخ داد، ترکیه قرار داد که حاکمانش متأثر از اندیشه های اخوان المسلمین هستند. در همین حال السیسی با حذف جریان اخوانی در مصر به قدرت دست یافت. لذا السیسی این نگرانی را دارد که اکنون جریان اخوان المسلمین تقویت شود و مصر را نیز دربربگیرد.

همچنین کشورهای حاشیه خلیج فارس هم دغدغه امنیت دارند. هنوز مشخص نیست جولانی بتواند در سوریه ثبات ایجاد کند و در این صورت حتی این سناریو می تواند عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس هم را هم درگیر کند. در همین راستا وزیر دفاع عراق در یک ماه گذشته سه بار شخصاً از مرز مشترک این کشور با سوریه بازدید کرد تا عدم درگیری گروه های شبه نظامی با یکدیگر تضمین باشد. بغداد بشدت بر مرز مشترک حساسیت دارد و تمایلی ندارد ناآرامی های سوریه به این کشور کشیده شود.

نکته دیگری که جهان عرب نسبت تحولات سوریه دارند، ورود ترکیه به این کشور است. جهان عرب به ترکیه به عنوان یک کشور غیر عرب نگاه می کند که تمایل دارد نفوذش را در بین اعراب افزایش دهد و اکنون هم بنا دارد از ضعف و نیاز سوریه به نفع خود استفاده کند. در همین راستا کشورهایی مانند عربستان و قطر که تا حدی زیادی توانمندی پشتیبانی مالی و غیرمالی (در حوزه تأمین سوخت و کالا) را دارند به نوعی ترکیه را رقیب خود می دانند. لذا انتظار می رود در ماه های آینده شاهد تنش و درگیری بین کشورهای عربی با ترکیه باشیم. مهم اینکه چنین فضایی به نفع اسرائیل است. زیرا تحلیلگران اسرائیلی عنوان می کنند اعراب میانه رو که مشخصاً اشاره به کشورهای حوزه خلیج فارس دارند، می توانند به تل آویو برای ایستادگی در برابر ترکیه کمک کنند.