، یکی از موضوعات مهم در خاورمیانه پس از سقوط حکومت بشار اسد، تشدید تقابل ترکیه و اسرائیل بود. ترکیه در ابتدای سال ۲۰۲۴ در راستای حمایت از مردم غزه، تصمیم گرفت روابط تجاری خود با اسرائیل را متوقف کند و عملاً وارد تحریم این رژیم شد. در این رابطه اسرائیل تلاش کرد جایگزین های اقتصادی و تجاری به جای کالاهای ترکیه پیدا کند. این تنش با سقوط دولت اسد تشدید شد. زیرا گروهی که توانست مدیریت تغییر سیاسی و قدرت را در سوریه به دست بگیرد، تحت حمایت ترکیه قرار داشت. نزدیکی ایدئولوژیک آنها با هم و همچنین سخنان اردوغان در مورد رسیدن به بیت المقدس موجب نگرانی هایی در اراضی اشغالی شد.

واقعیت امر این بود که پس از سقوط نظام اسد، ترکیه فرصت را برای ترویج ایدئولوژی خوانی و توسعه دیدگاه نئوعثمانی‌گری مناسب دید. اما حضور نظامی در سوریه می توانست واکنش های منطقه ای و بین المللی علیه این کشور به وجود آورد. لذا اردوغان بر آن شد تا به شیوه مدیریت از راه دور یا همان حمایت از گروه های نیابتی کار را پیش ببرد.

به نظر می رسد هدف نهایی ترکیه ایجاد پایگاه نفوذ پایدار به وسیله گسترش حضور نظامی، ایجاد پروژه‌های زیرساختی راهبردی، انعقاد توافقنامه‌های اقتصادی باشد. کمرنگ شدن حضور جمهوری اسلامی ایران و حتی روسیه که بشدت درگیر جنگ اوکراین است، فرصتی برای اردوغان فراهم کرده تا نقش معمار اصلی آینده سوریه را برعهده بگیرد.

از این رو در همان روزهای نخست سقوط اسد، نیروهای نظامی اسرائیل وارد کوه هرمون (جبل الشیخ) در جولان سوریه شدند و اعلام کردند این حضور بلندمدت خواهد بود. همچنین حملات هوایی گسترده ای به هر مرکز و پایگاه نظامی که تاکنون برای اسرائیلی ها در سوریه شناسایی شده بود، انجام دادند. تأسیسات و تجهیزات پدافند هوایی، نیروی دریایی، هوایی، زمینی و حتی مراکز تحقیقاتی نظامی سوریه در نتیجه این حملات منهدم شد. هنوز هم این حملات به صورت پراکنده ادامه دارد و روز پنجشنبه (۲ اسفند) حمص مورد حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت.

اسرائیل بشدت نگران بود این تجهیزات و لجستیک تحت کنترل جولانی قرار بگیرد و وی هم از آن در آینده علیه امنیت این رزیم استفاده کند. همچنین این سناریو محتمل بود که ترکیه با فرستادن مستشاران نظامی عملا اختیار و مدیریت آنها را در دست می گرفت. این به معنای رسیدن اردوغان به مرز اسرائیل و اعمال فشار بر آن بود. در واقع هدف اردوغان ایجاد بازدارندگی، افزایش وزن سیاسی و معنوی اش در جهان اسلام و توسعه حوزه نفوذش است. در حالی که کشورهای عربی مانند عربستان، قطر، مصر، اردن و امارات متحده عربی یا در تعامل آشکار و مستقیم با اسرائیل هستند و یا به نوعی سازش با آن رسیده اند، ترکیه امیدوار است علاوه بر برنامه گسترش نفوذ در بین کشورهای ترک زبان و همچنین منطقه قفقاز، از اهرم اسلام هم استفاده کند و قدرت اثرگذاریش در خاورمیانه را هم بالا ببرد.

برای رسیدن به این هدف، تشدید تقابل با اسرائیل روی میز است. اما از سویی ترکیه عضو ناتو است که ریاست آن را آمریکا اصلی ترین متحد اسرائیل بر عهده دارد. همچنین آنکارا مایل نیست مناسباتش را با واشنگتن به مخاطره بیندازد. در دوران ترامپ هم حمایت ها مانند زمان بایدن از اسرائیل ادامه دارد و حتی ترامپ فراتر از دولت های دموکرات آمریکا، به دنبال افزایش استحکام این رژیم در منطقه و توسعه مرزی آن است. بنابراین هرگونه تشدید تقابل آنکارا با تل آویو می تواند به روابط ترکیه با آمریکا آسیب بزند.

با این حال اردوغان بنا دارد از فضای سازندگی سوریه استفاده کند و فعلاً حوزه نفوذش در این کشور را با اقدامات اقتصادی، تجاری، ورود به کارهای زیربنایی و ساخت و ساز گسترش دهد. این همان روشی است که در عراق و افغانستان نیز پیش گرفته است. لذا وجود سناریو تقابل نظامی و یا حتی عرض اندام نظامی بدون زود و خورد میان ترکیه و اسرائیل بسیار بعید است. هر دو طرف به دنبال ثبات و امنیت و توسعه اقتصادی هستند و کشوری که استراتژی کلی آن بر اقتصاد بنا باشد، به دنبال جنگ و درگیری نیست آنهم در نزدیکی مرزهای خودش.

به رغم این واقعیت، برای اسرائیلی‌ها، ترکیه یک کشور اسلامی و البته سکولار است که از سال ۲۰۰۲ اسلام گراها بر آن حکومت می کنند و در این ۲۲ سال سیاست های اسلامی آن بیشتر شده است. آنها هم می دانند در صورت تقابل نظامی با ترکیه، آمریکا ورود پیدا می کند اما از سویی آگاه هستند بسیار محتمل است ترکیه این کار را از طریف گروه های شبه نظامی انجام دهد. از این رو فضای سوریه اکنون تبدیل به عرصه تقابل آنکارا و تل آویو شده است و به نظر نمی رسد این تقابل به در کوتاه مدت پایان یابد.