، در میانه تشدید تنش ها بین جمهوری اسلامی ایران و غرب (اروپا و آمریکا) شاهد سکوت و یا موضع های ضد جنگ کشورهای عربی منطقه خلیج فارس هستیم. این در حالی است که تعدادی از این کشور میزبان نیروها و لجستیک نظامی آمریکا و حتی اسرائیل در منطقه هستند و ایالات متحده برای حضور منطقه ایش به این کشورها وابسته است.

در همین حال رهبران کشورهای عربی مخالف رویکرد جنگ طلبانه ترامپ هستند که تلاش دارد با تهدید به جنگ، خواسته های خود را بر تهران تحمیل کند. آنها در دهه های اخیر تلاش کرده اند با اولویت دادن به اقتصاد، سیاست های خود را در این راستا تعریف کنند از جمله اقتصاد نظامی، اقتصاد فرهنگی، اقتصاد سیاسی و حتی اقتصاد ورزشی. از دید رهبران کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس همه اقدامات باید منتهی به سود مالی و اقتصادی شود. برنامه های بلندپروازانه آنها باعث شده است حتی در برخی مسائل مرتبط با فلسطین هم خلاف اشتراکات اسلامی و موازین حقوق بشری موضع بگیرند. عادی سازی روابط با اسرائیل و گسترش مناسبات اقتصادی با این رژیم و قرار گرفتن در کریدورهای تعریف شده از سوی تل آویو و آمریکا در این رابطه قابل تحلیل است.

از این رو شاهد هستیم که عربستان سعودی، امارات، قطر و کویت مخالفت خود را با هرگونه استفاده از خاک یا حریم هوایی‌شان برای حمله به ایران در قالب عملیات سوخت‌گیری یا پشتیبانی لجستیکی به طور رسمی به آمریکا اعلام کرده‌اند. همین موضع گیری باعث شد تا دولت ترامپ برای فشار بر ایران از طریق گزینه نظامی، از جزیره دیه گو گارسیا در اقیانوس هند استفاده کند. انتقال چندین فروند سوخت رسان، بمب افکن و سایر تجهیزات نظامی در هفته های اخیر به این جزیره به دلیل برنامه پنتاگون برای عدم استفاده از توانمندی های نظامی خود در کشورهای عربی خلیج فارس بوده است. در این صورت اگر بر فرض جنگی هم رخ دهد، جمهوری اسلامی ایران در واکنش به این تحولات دلیلی برای هدف قرار دادن پایگاه های آمریکا در کشورهای عربی ندارد.

این مسئله در کنار مواضع سیاسی رهبران عرب، شرایط را برای پایداری صلح بیشتر کرده است. ملاحظه کاری سیاسی کشورهای عربی نگرانی های امنیتی برای آنها را هم کاهش داده و فرصت ها برای استفاده از راهکار دیپلماسی و مذاکره را بیشتر کرده است. رهبران عرب به خوبی آگاه هستند هر گونه تنش نظامی که یک طرف آن ایران باشد، می تواند ثبات و امنیت مسیرهای صادرات نفت و مشتقات آن از خلیج فارس را تحت تأثیر قرار دهد، بر صنعت توریسم و تبادلات تجاری از طریق کشتیرانی اثر منفی بگذارد و باعث سقوط بازارهای مالی این کشورها شود.

به همین دلیل این روزها شاهد هستیم که کشورهایی مانند عمان تلاش دارند از پتانسیل خود برای پیشبرد راه حل مذاکره هرچند غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن استفاده کنند. پیش از این عمان نقش پررنگی در این راستا ایفا کرده بود و اکنون هم که فضا بسیار ملتهب تر از قبل است، رهبران این کشور امیدوار هستند این ظرفیت فعال شود و مانع بروز جنگی گردد که محتمل است فراگیر شود.

بنابراین به طور کلی منافع اقتصادی کشورهای عربی خلیج فارس و برنامه های آنها برای افزایش نقششان در مناسبات مالی و تجاری بین المللی و از سویی پیوندی که در چند دهه اخیر بین اقتصاد کشورهای خود با کشورهای بزرگ دنیا از جمله هند، چین، روسیه و اروپا ایجاد کرده اند، شرایط را برای ترامپ در راستای تصمیم نهایی در خصوص ورود به جنگ به ایران بسیار سخت کرده است. از سویی این کشورها عربی به دلیل همجواری، مناسبات خوبی با تهران دارند و منافع یکدیگر را تامین می کنند. لذا درگیری نظامی به این مناسبات هم ضربه خواهد زد. منطقه خلیج فارس اکنون علاوه بر نقشی که در تأمین نفت و گاز و مشتقات آن در جهان ایفا می کند، اثر قابل توجهی هم در دیگر حوزه های اقتصادی دنیا دارد. سرمایه گذاری های عظیم خارجی در این کشورها نیازمند پایداری امنیت است و به همین دلیل اروپا، چین، روسیه و هند هم تمایلی ندارند منافعشان در حاشیه خلیج فارس به دلیل جنگ بین ایران و آمریکا از بین برود.

در این فضا استفاده از گزینه نظامی از سوی ترامپ می تواند واکنش بین المللی علیه این دولت به وجود آورد. زیرا اثر مستقیمی بر منافع کشورهای فرامنطقه ای دارد که برخی از آنها جزو متحدانش محسوب می شوند. از این رو گزینه دیپلماسی و گفتگو همچنان اصلی ترین گزینه برای حل مشکلات و اختلافات است و تهدید به استفاده از جنگ می تواند یک بازی روانی-رسانه ای باشد که در عمل قدرت اجرایی ندارد.