سرویس فرهنگی خبرگزاری موج:  صنایع خلاق در دنیای امروز بستر اساسی برای تولید ثروت و ایجاد اشتغال در جوامع مختلف فراهم آورده است. حوزه ای مهم و استراتژیک که امروز حتی کشورهای پیشرفته دنیا آن را جز اولویت های اصلی خود در مسیر حرکت به سوی توسعه پایدار قرار داده اند. در برنامه ریزی های توسعه محور این کشورها نیز برای توزیع عادلانه ثروت و تقویت جوامع محلی خود، آموزش و گسترش صنایع خلاق را مورد تاکید قرار داده و برای آن سازوکار های حمایتی فراوانی در نظر می گیرند.

در ایران نیز شاید متنوع ترین و فراگیرترین بخش از صنایع خلاق و فرهنگی، بی تردید صنایع دستی و هنرهای سنتی است که پیشینه ای به وسعت تاریخ داشته و بخش عظیمی از باورها و ذوق زیبایی شناسانه مردم این دیار و نیز خلاقیت مهندسی و دانش بنیان بودن کسب و کارها بومی این سرزمین را نشان می دهد. با وجود این قابلیتهای بارز، این هنر صنعت کهن در شرایط فعلی از دوران اوج خود فاصلی محسوسی دارد و بسیاری از قابلیتهای اقتصادی و اشتغالزایی آن در حد بالقوه باقی مانده است. پیشتر درباره حمایت دولتها و ساختارهای رسمی از صنایع خلاق سخن رفت، حال باید دید صنایع دستی ایران، که به عنوان زیر مجموعه وزارت میراث فرهنگی قرار دارد، چگونه و به چه میزان در اولویت حمایت وزارتخانه مطبوعش قرار دارد.

این موضوع را ابتدا با نگاهی به تغییر نام این وزارتخانه بررسی می کنیم. تا پیش از تاسیس این وزارتخانه، سازمانی با عنوان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مشغول به فعالیت بود و پس از کش و قوس های فراوان در نهایت با تصویب مجلس شورای اسلامی ساختار آن به وزارتخانه تغییر کرد و در این مسیر یک تغییر عنوان سوال برانگیز رخ داد، و آنهم انتقال نام صنایع دستی از وسط عنوان سازمان به انتهای عنوان وزارتخانه بود. تغییری که نه ضرورتی داشت و نه هیچیک از مسئولان این وزارتخانه نسبت به آن توضیحی ارائه کردند گویا این عرصه مهم از صنایع خلاق ایران در اولویت نبوده است.

در خصوص وضعیت سازوکارهای حمایتی مانند بیمه هنرمندان و تسهیلات با نرخ بهره پایین و نیز نمایشگاه‌های حمایتی نیز چندان شرایط مطلوب و شکوفایی دیده نمی شود. اخیرا نیز در جریان رسانه ای شدن پیش نویس لایحه اصلاح قانون مالیات مستقیم، معافیت مالیاتی عرصه های مختلف فرهنگ و هنر ایران حذف شده بود، که مجموعه های مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مانند سینما، نمایش و هنرهای تجسمی ، با حمایت جدی و همه جانبه و پیگیری دکتر سید عباس صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، همچنان از پرداخت مالیات معاف ماندند. اما دو حوزه صنایع دستی و فرش دستباف که بر اساس ماده ۱۴۲ آن قانون از پرداخت مالیات بر درآمد معاف بودند، همچنان سرگردان بوده و وضعیت مبهمی دارند. تردیدی نیست که حذف معافیت مالیاتی صنایع دستی و فرش، آسیب های سختی به کارگاه های کوچک آنها وارد خواهد کرد. در این بین تنها اقدام مشخص وزارت میراث فرهنگی نیز ارسال نامه ای به معاون اول رئیس جمهور بوده که از سرنوشت و نتیجه آن اطلاع مشخصی در دست نیست.

حال پرسشی که در این بین پیش می آید این است که در سال حمایت از تولید ملی، این هنر صنعت کهن و هویت ساز ایران، که می تواند برای کشور ثروت ساز و اشتغالزا باشد، چرا مورد حمایت جدی قرار نمی گیرد؟ عرصه ای که اگر به آن باور داشته باشیم، و تنها به آن برای آمارسازی نگاه نکنیم، بی شک مصداق مهم تولید ملی بوده و در مناطق کمتر توسعه یافته و دور از مرکز خواهد توانست، اتفاق های سازنده ای در مسیر توسعه پایدار کشور رقم بزند. فراموش نکنیم که این آثار صنایع دستی و هنرهای سنتی است در نقاط مختلف دنیا در موزه ها و مراکز فرهنگی قرار دارند و جلوه های ناب و با شکوهی از هنر و فرهنگی ایران را در اعصار مختلف به نمایش گذاشته و می گذارند. اما در وطن خود، اینچنین غریب و مهجور مانده است.

حجت اله مرادخانی؛ پژوهشگر هنر و مدرس دانشگاه