به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری موج، مشوق های مالی و تسهیلاتی فعالیت های اقتصادی در مناطق آزاد کشورمان بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد جمهوری اسلامی ایران مصوب شهریور ۱۳۷۲ مجلس بر معافیت 20 ساله مالیات بر درآمد شرکت ها و افراد فعال در مناطق، معافیت از مالیات بر ارزش افزوده در فعالیت های داخل مناطق و امکان مالکیت ۱۰۰ درصدی اتباع خارجی در شرکت های تاسیس شده در مناطق، معافیت از عوارض گمرکی واردات و صادرات، عدم محدودیت در انتقال سرمایه و سود استوار است، اما به تازگی گفته می شود این معافیت ها در لایحه پیشنهادی سازمان امور مالیاتی دستخوش تغییر است و ممکن است به تخفیف مالیاتی تا ۵۰ درصد تقلیل پیدا کند، آن‌هم در شرایطی که فشار تحریم ها بسیاری از سرمایه گذاران خارجی را از کشور فراری داده و اجرای چنین تصمیماتی ممکن است لطمات بسیاری جدی به اقتصاد کشور وارد کند، هرچند در شرایط کنونی نیز در حوزه معافیت های مالیاتی مناطق آزاد کشورهای منطقه نسبت به ایران مشوق های مشابه بالاتری ارائه می دهند و از آنجایی که در شرایط کنونی تحریم ها ریسک های سیاسی و اقتصادی جدید به کشورمان تحمیل شده نه تنها فضای کسب و کار کشور نیازمند به بهبود است، باید از هرگونه تغییر در قوانین و مقررات یا کاهش مشوق های اقتصادی خودداری کرد، زیرا می تواند سرمایه گذاران را به سمت مناطق آزاد کشورهای مجاور روانه کند. حال برای آگاهی از جزئیات تفاوت مشوق های مناطق آزاد ایران و کشورهای همسایه نمونه های در این گزارش پرداخته می شود.

*مناطق آزاد عمان

عمان همسایه جنوبی در منطقـه ویژه اقتصادی دُقم که سال ٢011 به تصویب دولت عمان با سرمایه گذاری حدود5 میلیارد دلاری دولت تاسیس کرد سال ٢015 فعالیت خود را آغاز کرد و زیرساخت های آن طبق برنامه تا سال ٢0٢0 شامل بندر، فرودگاه، پالایشگاه نفت ایجاد می شود و امکانات دیگر با سرمایه گذاری 5 میلیارد دلاری تکمیل می شود. منطقه صنعتی، شهر جدید، اسکله ماهیگیری، منطقه گردشگری، مرکز لجستیک، و یک منطقه آموزشی بخش های مختلف این منطقه ویژه 200 هزار هکتاری را تشکیل می دهند که همگی از طریق سیستم حمل و نقل چند وجهی پشتیبانی و به کشورهای خلیج فارس، خاورمیانه شرق آفریقا و آسیای جنوب شرقی متصل می شوند. مشوق هاو مزایای مالی این منطقـه برای شرکت های ثبت شده و فعال در حوزه های تجارت، تولید و خدمات معافیت مالیاتی 30 ساله با قابلیت تمدید تا 30 سال دیگر اعمال شده که شامل فعالیت های داخل منطقـه و بانک ها، موسسات مالی، شرکت های بیمه ای است، البته شرکت های مخابراتی و حمل و نقل زمینی نیز در صورتی که در منطقـه ثبت شده و به طور مستمر در محدوده منطقـه فعالیت کنند مشمول این معافیت خواهند بود. همچنین دولت این کشور امکان برخورداری از مالکیت 100 درصدی برای خارجیان، عدم محدودیت در استفاده از نوع ارز و آزادی انتقال سرمایه و سود زمینه جذب سرمایه گذار خارجی را فراهم کرده و واردات به هر نوع کالای بدون نیاز به اخذ تایید یا اجازه قبلی(به‌جز کالاهای ممنوعه) زمینه توسعه اقتصادی در این منطقه امکان پذیر است.

این کشور همچنین در منطقـه آزاد صالله با ارائه الگوی معافیت از مالیات و عوارض گمرکی به شرکت های در حوزه های تجارت، تولید و خدمات فعال در این منطقـه مزایای همچون معافیت دائم مالیات بر درآمد اشخاص و شرکت ها، معافیت از عوارض گمرکی و اجازه مالکیت 100 درصدی برای خارجیان و عدم محدودیت در انتقال سرمایه و سود را فراهم کرده و با ارائه خدمات بیمه ضمانت صادرات ریسک فعالیت در این منطقه را کاهش داده است و در منطقه آزاد المزیونه نیز با ارائه معافیت 30 ساله مالیات بر درآمد و مالکیت 100 درصدی برای خارجیان انگیزه ورود سرمایه ایجاد کرده است تا در کنار امکان به‌کارگیری نیروی کار خارجی با 90 درصد معافیت زمینه شکل گیری بنگاه های صددرصد خارجی را به وجود آورد.

منطقه آزاد بندر صحار نیز از دیگر مناطق آزاد عمان است که معافیت مالیات تا 25 سال با رعایت سهم نیروی کار عمانی را برای شرکت ها فراهم کرده و با این شرایط که امکان استفاده از نیروی کار خارجی در بدو شروع فعالیت تا 85 درصد و بعد از ده سال تا 75 درصد و بعد از 15 سال تا 65 درصد و بعد از20  سال تا 50 درصد فراهم است. همچنین معافیت واردات و صادرات مجدد از عوارض گمرکی و معافیت مالیات بر درآمد اشخاص و ارائه خدمات در قالب نظام پنجره واحد شامل ثبت شرکت، صدور مجوزهای زیست محیطی، صدور اجازه کار، هماهنگی امور زیربنایی آب و برق و...، صدور مجوزهای معافیت مالیاتی، ثبت امور گمرکی از دیگر اقدامات تسهیل گر در این منطقه است.

*مناطق آزاد امارات متحده عربی  

امارات متحده عربی  با رتبه ٢ کمترین ریسک در رتبه هفدهم قرار داد و باعث شده در شاخص رقابت پذیری مجمع جهانی اقتصاد  از نظر سهولت فضای کسب و کار در جایگاه ٢1 دنیا قرار گیرد، این آمارها حاکی از دسترس بودن امکانات و زیرساخت های مناسب در کنار ارائه مشوق ها و مزایای مالی برای کسب و کارهای مولد برخوردار است. از سوی دیگر این کشور مشوق های زیادی در چند منطقه آزاد خود ارائه می دهد که توانسته در راستا اهداف سیاسی و اقتصادی خود سرمایه گذران خارجی را جذب کند، برای نمونه منطقه آزاد فرودگاه دبی با ارائه معافیت دائمی 100 درصدی مالیات بر شرکت ها و بر درآمد اشخاص و همچنین معافیت 100درصدی صادرات و واردات زمینه تبدیل شدن این منطقه را به هاب ترانزیت کالا از طریق شکل گیری و راه اندازی شرکت های تجاری بین المللی فراهم کرده است. همچنین در این منطقه با فراهم کردن مالکیت 100درصدی اتباع خارجی و ایجاد عدم محدودیت در انتقال سرمایه و سود بستر جذب سرمایه خارجی باعث ورود فناوری ساخت محصولاتی در این منطقه شده است. همچنین این کشور در منطقـه آزاد جبل علی با ارائه مزایای مالی و مالیاتی برای شرکت های تازه تاسیس زمینه رشد اقتصادی را فراهم کرده ، به طوری که این شرکت ها به مدت 50 سال از معافیت مالیات قابل تمدید بهره مند بوده و با اعمال معافیت دائمی مالیات بر درآمد اشخاص و اجازه مالکیت 100 درصدی به خارجی ها زمینه ورود متخصصان به این منطقه را فراهم کرده است تا در کنار حذف محدودیت در انتقال سرمایه، زمینه انتقال و واردات فناوری های پیشرفته را به این منطقه فراهم کند. منطقه آزاد فرودگاه ابوظبی از دیگر ظرفیت هایی است که با بهره گیری از ساز و کار معافیت های مالیاتی و ... برای توسعه اقتصادی و تقویت تعاملات اقتصادی امارات با سایر کشورها اقدامات موثری انجام داده است، به گونه ای که منطقه آزاد فرودگاه ابوظبی در سال های اخیر به کمک شرکت هواپیمایی الاتحاد به یکی از بهترین و پر ترافیک ترین فرودگاه های خاورمیانه تبدیل شده است، چراکه در این منطقه مشوق ها معافیت دائمی 100 درصدی مالیاتی بر شرکت های صنایع هوایی و لجستیک تعیین شده و درآمد اشخاص نیز از مالیات معافیت دائمی برخوردار بوده و در کنار آن صادرات و واردات از عوارض گمرکی معاف هستند تا زمینه ترانزیت هوایی کالا نیز فراهم باشد. همچنین این منطقه نیز با اجرای قانون مالکیت 100درصدی برای اتباع خارجی اجازه فعالیت شرکت های بین المللی را فراهم کرده تا با جذب سرمایه های جدید این ظرفیت را به وجود بیاورد که این شهر بتواند 24 ساعته خدماتی در زمینه‌های مختلف ارائه دهد.

*مناطق آزاد گرجستان

منطقه آزاد پوتی گرجستان در نزدیکی بندر پوتی با سرمایه گذاری 75 درصد کنسرسیوم شرکت خصوصی Asian-Euro CEFCو سهم 10 درصدی دولت و 15 درصد نهاد سرمایه گذاری راس الخیمه امارات ایجاد شده که با ارائه مشوق های همچون  معافیت مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، همچنین معافیت مالیات بر اموال و دارایی و سود سهام شرکت ها و بر درآمد اشخاص زمینه توسعه این منطقه را فراهم کرده است.

منطقه آزاد تفلیس نیز در این کشور با رویکرد صنعتی و در 17 کیلومتری مرکز تفلیس با ارائه مزیت ها و مشوق‌های همچون معافیت 100 درصدی مالیات بر درآمد، بر دارایی و اموال و سود سهام شرکت ها و معافیت مالیات بر ارزش افزوده برای معاملات داخلی و معافیت 18 درصدی از عوارض گمرکی برای واردات و صادرات در نظر به قطبی صنعتی در شرق اروپا تبدیل شود. این رویکرد در منطقه آزاد صنعتی کوتایسی نیز که توسط گروه چینی هوالینگ – سرمایه گذاری شده نیز دنبال می شود این منطقه در نزدیکی کوتایسی، دومین شهر پرجمعیت گرجستان قرار دارد و با مشوق های مالی و تسهیلاتی همچون معافیت دائم از مالیات های سود شرکت، سود سهام، دارایی، معافیت از مالیات بر ارزش‌افزوده و عوارض واردات و صادرات و همچنین مزیت های چون امکان انتقال کامل سرمایه و سود و بهره گیری از مالکیت 100درصدی خارجی و امکان افتتاح حساب بانکی یک ساعت پس از ثبت شرکت به سرعت زمینه توسعه را فراهم کرده است.

*منطقه آزاد پاکستان

منطقه آزاد گوادر پاکستان در کنار بندر گوادر بخشی از پروژه سرمایه گذاری ده‌ها میلیارد دلاری عظیم چین در این کشور است که اداره آن به عهده چینی هاست و شرکت ها و فعالان اقتصادی این منطقه با استفاده از مزیت‌ها و مشوق های مالی همچون معافیت مالیاتی به مدت ٢3 ساله، معافیت 100 درصدی واردات برای ساخت و ساز، مالکیت 100 درصدی برای خارجیان و امکان اجاره قطعات آماده زمین به مدت 99 ساله کسب و کارهای جدید را راه اندازی کرده اند که می تواند زمینه رشد اقتصادی بالایی را برای این کشور به ارمغان بیاورند.

*منطقه آزاد ترکیه

ترکیه با منطقه آزاد فعال و یک منطقه در حال تاسیس که خارج از محدوده های گمرکی و در نزدیکی بازارهای اروپایی است در زمینه توسعه مناطق آزاد فعالیت های گسترده ای انجام داده، به طوری که در حاشیه دریاهای مدیترانه، اژه و سیاه معافیت دائم 100درصدی برای درآمد و مالیات بر ارزش افزوده و حتی مالیات ویژه مصرف ایجاد کرده تا زمینه رقابت پذیری واحدهای تولیدی را فراهم کند. همچنین معافیت 100درصدی از مالیات بر دارایی و نبود محدودیت در انتقال سود به خارج و داخل ترکیه و فراهم کردن ورود ماشین‌آلات دست‌دوم و کارکرده به مناطق شرایط را به‌گونه‌ای تامین کرده که بسیاری از سرمایه گذاران اروپایی کسب و کار خود را به این مناطق منتقل کرده اند.

*منطقه آزاد اقتصادی ارمنستان

منطقه آزاد اقتصادی مغری ارمنستان که در نزدیکی منطقه آزاد ارس قرار گرفته و به تازگی با هدف جذب سرمایه‌گذاران در حال تکمیل و توسعه زیرساخت ها و امکانات خود از طریق سرمایه گذاران بخش خصوصی است، مشوق های را برای فعالان اقتصادی ارائه کرده است و این کشور با عضویت در اتحادیه اوراسیا و سازمان تجارت جهانی خود مزیت های ویژه ای را برای فعالیت شرکت ها فراهم کرده که شامل؛ معافیت مالیات بر سود شرکت ها و بر ارزش افزوده خدمات و کالاهای عرضه شده و معافیت بر دارایی و اموال و معافیت از عوارض گمرکی برای صادرات و واردات است.

*مناطق آزاد قزاقستان

قزاقستان نیز با نگاه به تجربه موفق برخی کشورها در استفاده از راهبرد مناطق آزاد از سال ٢000 به تدریج تاکنون 10 منطقه ویژه اقتصادی با کارکردهای صنعت پتروشیمی، فلزات، نساجی، تجارت و لجستیک و گردشگری ایجاد کرده و مزیت های همچون معافیت از مالیات بر درآمد شرکت ها، بر زمین و دارایی و املاک، معافیت از مالیات بر ارزش افزوده کلیه فعالیت ها، معافیت مضاعف از مالیات بیمه اجتماعی کارکنان در مناطق نوآوری و فناوری به مدت 5 سال، حق استفاده رایگان از زمین به مدت 10 سال برای آن‌ها قرار داده است.

*منطقه آزاد جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان برای بهره‌گیری موثر از سازوکار توسعه اقتصادی خود ایجاد منطقه آزاد آلیات در کنار بندر آلیات باکو را انجام داده و در این راستا از خدمات مشاوره ای و همکاری شرکت جهانی بنادر دبی World DP که تحت مدیریت ارشد منطقه آزاد جبل علی اداره می شود، بهره مند است. این منطقه فعالیت خود را با تاکید بر اینکه سرمایه گذاری در آن از رژیم حقوقی معافیت از مالیات و نیز معافیت از عوارض گمرکی برخوردار خواهد بود، بنا نهاده است.

براساس این گزارش، در حال حاضر سیاست گذران برای ایجاد انگیزه در سرمایه گذاران خارجی باید مشاوره های لازم برای چگونگی عبور از تحریم ها به سرمایه گذاران ارائه دهند و زمینه اعمال مشوق های بیشتر را نیز فراهم کنند، زیرا در دو دهه گذشته نیز فرصت های بی‌شمار اقتصادی مقتضای موقعیت جغرافیایی و منابع سرشار طبیعی و زیرزمینی منطقه، به شکل عمده ای عاید چند کشور همسایه جنوبی و شمال غربی کشورمان کرده است که می توانست نصیب ایران شود.