، یکی از جذابترین و البته اثرگذارین فعالیت های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ، برگزاری مناظرات تلویزیونی است. در این مناظرات، کاندیداها درباره موضوعات و سوالاتی که از سوی مجری پرسیده می شود، پاسخ می دهند که همواره این پاسخ ها تبدیل به چالشی بین نامزدهای انتخاباتی می شود. در واقع مناظرات تلویزیونی را می توان فرصتی دانست که در آن هر کاندید تلاش میکند نقطه ضف های رقیب را به مخاطبان نشان دهد.

شروع این شیوه رقابت در جمهوری اسلامی ایران به خرداد سال 1388 برمی گردد. لازم به ذکر است در سال 1360 مناظره هایی ایدئولوژیک در تلویزیون پخش شد که آیت الله شهید بهشتی و آیت الله مصباح یزدی را مقابل نورالدین کیانوری و احسان طبری نشاند. اما این شیوه رقابت تا سال 1388 دیگر تکرار نشد. از این رو شروع مناظرات انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران به همان خرداد سال 1388 برمی گردد. در آن زمان 6 مناظره تلویزیونی بین چهار نامزد انتخاباتی برگزار شد. شیوه کار هم به این صورت بود که نامزدها به صورت دو به دو در مقابل هم قرار می گرفتند. حساسترین مناظره آن دوره مربوط به مناظره محمود احمدی نژاد و میرحسین موسوی بود. به جرات می توان گفت آن مناطره رکورد مخاطبان صدا و سیما را شکست کرد. نکته قابل توجه در آن مناظره طرحی برخی اتهامات علیه یکدیگر بود. در آن زمان ریاست صدا و سیما در اختیار عزت الله ضرغامی بود. شاید بتوان گفت این شیوه مناظره دو به دو، شبیه یک دوئل طراحی شده بود و همین مسئله موجب مسائلی در روزهای بعد از حتی برگزاری انتخابات شد.

پس از حواشی که در نتیجه مناظرات دو به دو سال 1388 به وجود آمد، روش کار صدا و سیما در سال 1392 برای پخش مناظره نامزدهای انتخاباتی تغییر کرد. در این دوره همه نامزدها با هم حضور می یافتند و به نوبت به پرسش ها پاسخ می دادند و یا نکته ای را در مورد دیگری مطرح می کردند.  با این همه، مناظره های انتخاباتی ریاست جمهوری سال 92 نیز دوباره حاشیه ساز شد. در این دوره از مناظره های تلویزیونی، تجربه جدیدی به کار گرفته شده و سه برنامه 210 دقیقه ای با موضوعات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در خرداد 92 برگزار شد تا هشت نامزد انتخابات دیدگاه ها و برنامه های خود را برای رای دهندگان، عیان تر مطرح کنند. استفاده از رویکرد «گفتگو محور» در مناظرات این دوره باعث گردید نامزدها درباره موضوعات جالب توجهی را مطرح کنند که بهتر از شیوه «پرسش و پاسخ» در گرم کردن تنور انتخابات مؤثر افتاد.

بیشتر بخوانید:

اولین مناظره انتخاباتی امشب ساعت ۲۰ برگزار می‌شود

کدام شبکه ها مناظرات انتخاباتی را پوشش می‌دهند؟

تغییر در ساعت برگزاری مناظره آخر

مجری مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری مشخص شد

نامزدها قبل از شروع مناظرات از محورها مطلع می‌شوند

در سال ۱۳۹۶ سومین تجربه برگزاری مناظرات تلویزیونی با اولویت موضوع اجتماعی به نمایش درآمد. در آن دوره هم نامزدها به صورت جمعی (و نه دو به دویی) با هم مناظره می کردند و به سوالات پاسخ می دادند. نکته قابل توجه در این دوره از انتخابات، حضور معاون اول دولت حاکمه و همچنین شخص رئیس جمهور در بین نامزدهای انتخاباتی به طور همزمان بود. در واقع این دوره از مناظرات، دولت روحانی تلاش کرده در مناظرات نیروی کمکی به خدمت بگیرد تا رئیس جمهور در سمت خود ابقا شود. لذا در این دوره مناظرات تا حدی از ماهیت خود دور شدند.

در انتخابات سال 1400 نیز مناظرات بین 7 کاندیدا برگزار شد. در این دوره گفتگو با موضوع اقتصادی به مناظرات اضافه شد.  بخشی از روش مناظرات در سال 1400 به صورت پاسخ به پرسش های مجری بود یعنی همان روالی که پیشتر نیز انجام شده بود. در این دور هم به تأسی از مناظرات سال 1396، سه نامزد انتخاباتی پس از پایان مناظره ها انصراف دادند که این گمانه را دامن زد که آنها تلاش می کردند به یک شخص خاص برای پیروزی کمک کنند همان کاری که معاون اول روحانی انجام داد.

در ادامه همین رویکرد سازمان صداوسیما برای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری پنج مناظره انتخاباتی در روزهای 28 و31خرداد، 1 و 4 و 5 تیر تدارک دیده است که به‌طور زنده از شبکه‌های خبر و یک سیما به‌روی آنتن می‌رود. در این راستا پیمان جبلی، رئیس صداوسیما درباره‌ محتوای مناظره‌ها و میزگردها تأکید کرده‌ است که محورهای برنامه‌های مناظره و میزگردها هم قبل از برنامه به اطلاع ستادهای نامزدها رسانده خواهد شد. همچنین جبلی به ویژگی‌های متمایز پنج مناظره انتخاباتی پیش رو اشاره و عنوان کرد: در این دوره سطح نخبگی و کارشناسی سؤالات را بالاتر برده‌ایم. برنامه‌های متنوع دیگری نیز طراحی شده است که با حضور نمایندگان نامزدها برگزار می‌شود.