به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج،  براساس پروتکل نهایی نخستین نشست «کمیسیون مشترک حکومت‌ های جمهوری آذربایجان و عربستان سعودی» در باکو که در ۲۱ فوریه ۲۰۰۱ برگزار شد، همکاری دو طرف در زمینه گردشگری شامل امضای "توافق‌نامه در زمینه گردشگری"، "مبادله اطلاعات در زمینه گردشگری و تشویق گردشگری فردی و جمعی میان دو کشور"، "همکاری در زمینه تربیت کارشناسان گردشگری"، " همکاری در زمینه حفظ و مرمت آثار فرهنگی و معماری و برگزاری نمایشگاه‌ ها و روزهای گردشگری"، "تشویق و ارائه تخفیف برای سرمایه‌گذاری ‌ها در زمینه گردشگری"، "اجرای طرح‌ های مشترک کارفرمایان دو کشور در زمینه گردشگری" و "برپایی همایش‌ های گردشگری در دو کشور" می شد.

در هفدهم نوامبر ۲۰۱۷، در دیدار شماری از نمایندگان خبرگزاری ‌های دنیا با رئیس ‌جمهور کشور آذربایجان، الهام علی‌ اف در پاسخ به تشکر «مهنّد سلیمان محسن النعامی»، مدیرکل خبرگزاری حکومت بحرین به خاطر تسهیل صدور روادید جمهوری آذربایجان برای کشورهای عربی و روابط خوب رئیس‌ جمهوری آذربایجان با دیکتاتور بحرین گفت: «همان‌ طور که اشاره کردید پس از تسهیل روادید برای کشورهای خلیج  فارس، گرداشگرانی که از کشورهای خلیج  فارس هستند، ده برابر شده است. به ویژه در تابستان، در خیابان‌ ها شمار زیادی از برادرانمان از کشورهای عربی در  جمهوری آذربایجان حضور دارند». در۳۱ آگوست ۲۰۱۷ نیز، ناهید باقراف، رییس انجمن گردشگری جمهوری آذربایجان اعلام کرد: «شمار مسافرت ها از عربستان سعودی به جمهوری آذربایجان در شش ماه نخست سال ۲۰۱۷ در مقایسه با دوره مشابه سال قبل، شش برابر شده است.»

در اکثر زمینه های روابط باکو و ریاض، مانند روابط تجاری و نظامی عدم تناسب به نفع ریاض و به ضرر باکو برقرار است. در زمینه گردشگری اکثراً ریاض فرستنده گردشگر و باکو پذیرنده است. ممکن است تصور شود که در این زمینه از روابط باکو و ریاض، بالاخره موازنه به نفع باکو تغییر کرده و باکو با افزایش شمار گردشگران عربستانی، درآمد بیشتری کسب می کند. اما در کنار این درآمد، موضوع مهم تر دیگری نیز وجود دارد و آن تبعات منفی و درازمدت فرهنگی، امنیتی و سیاسی افزایش گردشگران عربی برای مردم جمهوری آذربایجان است. بویژه در ماههای اخیر اقدامات ضد ارزشی و رفتارهای نابهنجار و مبتذل گرداشگران سعودی در جمهوری آذربایجان انتقادات مردم جمهوری آذربایجان را به دنبال داشته است.  بر اساس آمار رسمی وزارت فرهنگ و گردشگری جمهوری آذربایجان، در سال ۲۰۱۷، از عربستان سعودی ۳۳ هزار و ۲۷۳ نفر گردشگر به جمهوری آذربایجان سفر کرده‌اند. حال سؤال این است آیا کسب درآمد از طریق گردشگر به بهای اضمحلال فرهنگ اصیل و بومی جامعه و پذیرا شدن تبعات امنیتی به صلاح ملت جمهوری آذربایجان است؟ حتما شما شنوندگان گرامی نیز به مانند ما پاسخ تان منفی است.

به منظور توسعه گردشگری میان جمهوری آذربایجان و عربستان سعودی، شرکت هواپیمایی «آذال» (Azerbaijan Airlines) جمهوری آذربایجان در آوریل ۲۰۱۷ اعلام کرد در نظر دارد از سپتامبر ۲۰۱۷ پروازهای مستقیم به عربستان سعودی در مسیر باکو- جده دایر کند. اما هنوز این خط پروازی مستقیم میان جمهوری آذربایجان و عربستان سعودی به علت نداشتن صرفه اقتصادی یا دلایل اعلام نشده، دایر نشده است. از دیگر مصادیق همکاری باکو و ریاض در زمینه گردشگری، همراهی ریاض در اعلام شهرهای باکو، نخجوان و قبله به عنوان پایتخت‌ های فرهنگی یا گردشگری جهان اسلام در سال های ۲۰۰۹، ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ میلادی بوده است. اساساً مقامات باکو از روابط شخصی خود با عبدالعزیز عثمان التویجری تبعه عربستان سعودی که مدیرکل آیسسکو است، بطور ویژه‌ ای استفاده می‌کنند و مدیرکل عرب آیسسکو تقریباً همه ساله به باکو سفر می‌کند.

به دلیل اعمال کنترل دولتی ، بخش اعظم گزارش‌ های رسانه ‌های جمهوری آذربایجان درباره گردشگران عرب، به نتایج مثبت سفرهایشان اختصاص می یابد. رسانه های باکو به طور پیوسته و هماهنگ، از حضور گردشگران عربی برای افزایش درآمدهای ارزی، ایجاد فرصت‌ های شغلی، رونق گرفتن تجارت، ساخت هتل‌ها و نوسازی فضاهای عمومی، انتقال فرهنگ و شناساندن جمهوری آذربایجان به جهان خارج، بازنمایی مثبت می کنند. چون سیاست باکو برای مقابله با کاهش درآمدهای نفتی، جذب گردشگران عربی از جمله متمولین سعودی به جمهوری آذربایجان است، به رسانه ها دیکته می شود که فقط وجوه مثبت حضور گردشگران عربی بیان شود. غافل از اینکه تفاوت شدید فرهنگی موجود میان میهمانان وهابی با شیعیان آذری، تبعات منفی متعددی را به دنبال داشته است.

علیرغم رویکرد دولت باکو ، معدودی از رسانه های جمهوری آذربایجان ، درباره تاثیرات منفی حضور گردشگران سعودی گهگاهی مطالبی منتشر می‌ کنند. در این میان، برخی پایگاه‌ های اینترنتی جمهوری آذربایجان تصاویر گردشگران عربی را در حال ارتکاب حرکات ناهنجار در سواحل آبی، هتل‌ ها، خیابان‌ ها، فروشگاه ‌ها و مراکز تفریحی جمهوری آذربایجان منتشر کرده اند. رفتارهای بسیاری از گردشگران سعودی در جمهوری آذربایجان حکایت از این دارد که این گردشگران جمهوری آذربایجان را همانند منطقه آزاد از هر قید و بند آزاد تلقی می‌کنند. به نحوی که رسانه ‌های جمهوری آذربایجان نیز به رغم ماموریتی که در زمینه تبلیغ افزایش سفر گردشگران عرب به جمهوری آذربایجان دارند، به ناگزیر برخی از تبعات منفی حضور گردشگران عرب در این کشور را رسانه ‌ای کرده ‌اند. نقدهای محدود رسانه های باکو به حضور گردشگران سعودی ، این موضوع را نشان می دهد که مانند نگاه سلطه طلبانه ای که مقامات سعودی در برخورد با کارگزاران دولتی جمهوری آذربایجان دارند، گردشگران وهابی عربستان سعودی نیز رفتار ارباب مسلکانه و ابزاری با شهروندان جمهوری آذربایجان روا می دارند.

روزنامه ینی مساوات، چاپ باکو با اشاره به اینکه "افرادی در جامعه وجود دارند که آمدن گردشگران عربی را عادی تلقی نمی‌کنند" تلاش می کند به نقل از یکی از هنرمندان به انتقادات شدید مردم جمهوری آذربایجان از ناهنجاری ‌های رفتاری گردشگران عرب پاسخ دهد. به نوشته "ینی مساوات"، مراد عارف، هنرمند نوازنده، خواننده و کارگردان، می گوید: «در کشور ما، نظافت محیط زیست را نه فقط خارجی‌ها، بلکه شهروندان بومی نیز رعایت نمی‌کنند. می خواهم یکی دو کلمه درباره هجمه به گردشگران عربی در شبکه‌ های اجتماعی بیان کنم: ما چه می‌خواهیم؟ اعراب آمده ‌اند. چرا این نیز برای ما به یک درد تبدیل شده است؟ آیا آن‌ ها بافرهنگ نیستند؟ خود ما چطور؟ آیا برخی از ما خیلی بافرهنگ رفتار می‌کنیم؟»

اما تبعات منفی حضور گردشگران سعودی در جمهوری آذربایجان به قدری شدید بوده است که برخی دیگر از رسانه‌ ها به صراحت مشکلاتی را که گرداشگران وهابی در جمهوری آذربایجان ایجاد می‌کنند، مطرح کرده‌ اند. پایگاه اینترنتی «ویرتوالاذ» گزارشی را تحت عنوان «گردشگران عرب، پولداران پلشت، به محض دیدن زنان بزک کرده، از خود بیخود می شوند»، منتشر کرده است. ژاله آخوندزاده، روزنامه نگار در سایت «ویرتوالاذ» می نویسد: «گردشگران عربی با رفتارهای زشت خود به موضوع بحث تبدیل شده اند. یکی در مقابل چشمان همگان ادرار می‌کند، دیگری صاحب رستوران پاکستانی را کتک می‌زند، آن دیگری نیز خودرویی را که کرایه کرده است، به سطل زباله تبدیل می‌کند. حضور مردانشان در مجالس شرابخواری در بارها عادی تلقی نمی‌شود. روشن است که از آمدن گردشگران عربی، مراکز غیراخلاقی، درآمد کسب می‌کند و طبیعی است که همان‌ ها هم ناز گردشگران پولدار عربی را می‌کشند. آنچه راننده تاکسی‌ ها می‌گویند و تصاویر گردشگران عربی در مجالس شرابخواری نشان می دهد، این سوال جالب را مطرح می‌کند: آیا از نظر وهابی ها رفتن به بار و تفریح با دختران در باکو گناه تلقی نمی‌ شود؟»

همانطور که رسانه های باکو نیز هر از گاهی مطرح کرده اند، تبعات منفی فرهنگی حضور قشر خاصی از گردشگران سعودی در جمهوری آذربایجان، ضرورت بازنگری در روابط مهار نشده گردشگری میان باکو و ریاض را نشان می دهد. بخصوص گزارش هایی که برخی از رسانه های باکو درباره  تاثیر حضور گردشگران وهابی و سعودی بر گسترش پدیده فحشاء تحت پوشش گردشگری منتشر می کنند، برای مردم جمهوری آذربایجان نگران کننده می باشد.

بیشتر بخوانید:

نمایی کلی از مناسبات باکو و ریا

نقش وهابیت در شکل گیری روابط باکو و ریاض

پایه های نامتعادل روابط باکو و ریاض

بسترسازی باکو و ریاض برای جهش در مناسبات

همکاری های تبلیغاتی و دینی باکو و ریاض