به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری موج، هجدهمین برنامه ضیافت چهارشنبه شب ۱۵ خردادماه ۹۸ با موضوع قرآن و تحولات فرهنگی با اجرای مالک شجاعی عضو هیات علمی پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با حضور مجدد حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌ پور مدیر حوزه های علمیه از شبکه چهار سیما روی آنتن رفت.

حجت الاسلام والمسلمین بهجت پور درباره تفسیر تنزیلی قرآن و استخراج مسائل آن برای استفاده در فرهنگ معاصر با ذکر مقدمه و خلاصه ای از آنچه در قسمت گذشته حضورش در برنامه ضیافت طرح شده بود، گفت: در قرآن موضوعات مختلفی مطرح شده که برخی از آنها در سطح شخصی است. مفسر وقتی به سراغ قرآن می آید باید بتواند مطلبی شخصی شده را برای امروز منطبق کند. وی باید بتواند بگوید چرا شخصی و عمومی شده. قرآن کتاب تغییر میدانی است و می تواند روش را آموزش دهد پس جامعه امروز می تواند برای زندگی امروز نمونه هایی را نشان دهد و بیان مثال های شخصی در آن به همین دلیل است. یعنی خداوند می خواهد با همه انسانها حرف بزند اما آنرا در یک نمونه بیان می کند. کار بسیار مهم مفسر استخراج این نمونه هاست.

وی با اشاره به انواع روش های تفسیر قرآن بیان کرد: اگر این اندیشه امام صادقی نباشد و قدرت و منطق ترجمه سنت به زمانه وجود نداشته باشد، قرآن به یک کتاب تاریخی مدفون در تاریخ تنزل پیدا می کند.

بهجت پور در مورد روش تطبیقی فهم و روش تفسیر تنزیلی قرآن گفت: وقتی که ما به این نتیجه رسیدیم که قرآن مثالی را می گوید ولی ذیل آن سخن جاودانه خود را بیان می کتد و گفتگوی شخصی اش در منظر و مرعی همه سطوح فرهنگ بشری است، پس باید مخاطب و سیر انتقال فرهنگی اش مورد بازبینی قرار گیرد. انتقال از مخاطب اول به مخاطب امروزی جری و تطبیق نامیده می شود.

وی افزود: مهمترین وظیفه مفسر این است که چگونه از یک مصداق به مصداق دیگری برسد، مانند خوابی که حضرت یوسف (ع) دید و پس از یازده سال آنرا تاویل کرد و از ماه و ستاره به پدر و برادرانش رسید.

حجت الاسلام بهجت پور افزود: محققین ما برای این کار دو روش را پیشنهاد می کنند. روش اول این است که از یک مصداق خاص به یک مفهوم خاص رسید. پس تاویل انتزاع یک مفهوم عمومی از یک مصداق خاص است. همانطور که مفسر نمی تواند بگوید وقتی خداوند فرمود "اگر باور ندارید از اهل ذکر یهودی و مسیحی سوال کنید" تنها به آن زمان خاص و اعراب ربط دارد. پس عرب بودن و یا در عربستان بودن مهم نیست بلکه اصل مراجعه جاهل به عالم یک اصل عمومی است که در هر زمان و مکانی مصداق دارد. بنابراین حکمت در عمق قرآن خوابیده است. در مثال زده شده موضوع جزیی بود که تطبیقش تا قیامت هزاران کارکرد دارد. این قدرت بسیار مواجی است که قرآن دارد، چون ما براساس فرهنگ صحبت می کنیم که قدرتی ابدی دارد. قرآن با انسانی در لوای عرب صحبت می کند اما این انسان یک جنبه عربی دارد و یک جنبه انسانی.

مدیر حوزه های علمیه با بیان اینکه روش دوم جری و تطبیق این است که حاصل از کل به جز برسیم، گفت: کاری که در فرهنگ گذشته می کنیم به هیچ وجه محدود به گذشته نیست که اگر باشد، این دفن قرآن است.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اکنون که نظم سیاسی ما منتج نظم بعد از دوره مدرن است و محصور شده در این فضا هستیم چگونه می توانیم به آن تطبیق های نورانی برسیم گفت: قاعدتا این یک چالش بزرگ است. عده ای می گویند قرآن در مسائل مبانی و اصول حداکثری است اما به حل مساله که می رسد حداقلی است اما کاری که من در حال انجامش هستم نشان دادن مساله محور بودن و مساله حل کردن قرآن است و ما تا کنون برای استفاده از آن از روش مناسبش استفاده نکرده ایم.

بهجت پور افزود: در قرآن به قدر نیاز وجه توصیف و توصیه ها را با هم همراه کرده است. مثلا در مورد بحث ربوبیت خدا را کاملا ترکیبی در همه سوره ها توزیع کرده است و در هرکدام پیامی را طرح کرده است.

حجت الاسلام و المسلمین بهجت پور در مورد روشی که در کتابش استفاده کرده به نمونه ای اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال در مورد نوع پوشش اسلامی، خداوند این مساله را در نودمین سوره یعنی سوره احزاب مطرح می کند تا پس از ایجاد ظرفیت مناسب در جامعه آن را طرح کند. اگر اینگونه نباشد یا نمی پذیرند یا با هزینه بسیار روبرو می شود. بنابراین ما باید ببینیم که قرآن چگونه عمل کرد تا این زمینه فراهم شود و امروز کدام بخش از این زمینه دچار اشکال شده است که ما را با مشکلاتی روبرو کرده.

وی ادامه داد: کاری که ما در تفسیر تنزیلی می کنیم استخراج و تعیین این مساله و جایگاه طرح این مساله در هندسه تربیت دینی است. قرآن مساله پوشش را با خصوصیتی نمادین و برای اینکه تفاوت بین زن مسلمان و سایر زنان ایجاد شود، مطرح کرد.

حجت الاسلام بهجت پور گفت: ما می گوییم که اگر می خواهید مساله پوشش اسلامی را طرح کنید، باید آسیب شناسی کرد و دید که در هندسه تربیتی اسلام کجاییم و آیا زن مسلمان به مسلمان بودنش افتخار می کند یا خیر؟

وی افزود: در مورد پاکدامنی هم قرآن در سوره ۴۲ صحبت می کند و می گوید هرکس که عبادالرحمن شد پاکدامن می شود. پس باید برای تشویق به پاکدامنی انگیزه عبادت خداوند را در مردم تقویت کنیم. خداوندی که همه هستی تجلی رحمانیت خدا است نه خداوند قهار. همانطور که حضرت مریم عفاف و پاکدامنی اش را با پناه بردن به رحمانیت خدا حفظ می کند و یا حضرت یوسف به رحمانیت خداوند اشاره می کند تا مرتکب فساد جنسی نشود.

این نویسنده تصریح کرد: بنابراین اگر بندگی به اخلاص برسد می تواند در مقابل گناه حفظ کند؛ ما باید این مسائل را از قرآن استخراج کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که چه مقدار این موارد در پلیس و قضای ما مد نظر قرار دارد گفت: من نمی توانم جسارتی به کسی کنم.

بهجت پور در پاسخ به اینکه آیا نسل امروز منطبق با این مسائل پیش رفته گفت: معتقدم که در انقلاب اسلامی برای تربیت هزینه بسیاری کرده ایم اما به روش مناسبی نرسیده ایم که منطبق با اصول روش تربیتی اسلامی باشد. در روزگاری که خودم مسئولیتی در دانشگاه داشتم متوجه این خلا روش شدم.

وی در پایان گفت: بنده گام اول را برداشتم که باید خیلی چکش کاری شود.