علی بیگدلی، مسئول دفتر امور هنرهای نمایشی فرهنگسرای بهمن تهران در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج در مورد شکل گیری رپرتوار «تامل» که روز گذشته در این فرهنگسرا اجرا شد، گفت: در فرهنگسرای بهمن کارگاه های از ایده تا اجرا داریم که در واقع آموزش هایی با شهریه پایین هستند که حتما به یک اتفاق عملی ختم می شوند. پیش از اینکه بخواهیم افراد را برای این دوره ها که بخش زیادی از آن عملی است فرا بخوانیم، برای خودمان هدفی را در فصل های مختلف در نظر می گیریم.

وی افزود: هدفی که از سه ماه پیش برای این دوره ها در نظر گرفتیم، ایام عزاداری امام حسین (ع) و به ویژه روزهای نزدیک به تاسوعا و عاشورا بود. بر همین اساس هنرجوها برای این رابطه ها دوره های عملی را گذراندند و در نهایت، توانستند به حدی برسند که چهار اثر که بتواند به روی صحنه برود، توسط آنها تولید شد. یکی از آنها در حیطه نمایش کودک و نوجوان و سه تای دیگر در راستای فرهنگ عاشورایی بود که از این میان دو اثر به طور دقیق مرتبط با موارد عاشورا و بعد از واقعه عاشورا مرتبط بودند.

*مقتل خوانی زنان در فرهنگسرای بهمن

 این نویسنده تئاتر افزود: یکی از آثار که اثری محیطی-اجرایی بود، بیانگر اتفاقات غدیرخم و عهد شکنی بعد از آن است که نتیجه آنها وقایع عاشورا و کربلا بود. اثر دیگری هم به مقتل خوانی اختصاص داشت؛ اما نکته متمایز آن این بود که خانم ها به مقتل خوانی می پرداختند. در واقع آنها بخش هایی از مقتل را خوانند که زن ها از مقتل و روایت از زمانی که امام حسین (ع) از مدینه به سمت مکه می آید و بعد از آنجا بیرون می آیند و به سمت کوفه حرکت می کنند و سپس به وقایع کربلا منتهی می شود، دیده اند.

بیگدلی ادامه داد: این روندی بود که برای این رپرتوار طی شد و پیش از این هم سه رپرتوار موضوعی دیگر هم اجرا کرده بودیم و من بعد هم این روند ادامه پیدا خواهد کرد.

*رپرتوار در هنرهای نمایشی به چه معنی است

این مدرس تئاتر در مورد دلیل استفاده از واژه رپرتوار برای این اجراها گفت: رپرتوار در هنرهای نمایشی به دو گونه اجرایی اتلاق می شود؛ یکی زمانی است که مجموعه کاری داشته باشیم که بتوانند در دوره های مختلف و جاهای مختلف اجرا شوند. اگر بخواهم نمونه بارزی از آن را که امروزه ما در حیطه نمایش های آیینی سنتی می بینیم مثال بزنم، می توانم به گروه های تعزیه ای اشاره کنم که دور می گردند و به محلات مختلف می روند و سفره خود را پهن می کنند و تعزیه می خوانند.

وی افزود: گونه دوم آن، مجموعه آثاری هستند که از نظر موضوعی واحد در یک دوره اجرایی، اجرا می شوند که رپرتوار ما از این نوع بود. یعنی همین چهار اثری که از میان سایر آثار انتخاب شدند تا با موضوعی واحد، در یک زمان  و محل اجرای واحد که به نوعی دوره ای از اجرا هست، به نمایش در بیایند.

بیگدلی ادامه داد: گرچه اجرای سه اثر در سالن بود و یکی دیگر از آنها اجرای محیطی داشت، اما چون آن اثر محیطی هم در لابی همان سالن اجرا می شد و خیلی تفاوتی در محل اجرا ایجاد نمی شد، آن هم جزئی از این رپرتوار بود. مردم وقتی از سالن بیرون می آمدند تصور می کردند که کار به انتها رسیده اما با اجرای جدیدی روبرو می شدند.

*مقتل خوانی به سبک تئاتر ایستا

وی در مورد مقتل خوانی خانم ها هم توضیح داد: این مقتل خوانی همخوانی و نمایشنامه خوانی نبود؛ بلکه ما در تئاتر گونه ای از اجرا را داریم که به آن «تئاتر ایستا» گفته می شود. اصل و بنیان این گونه تئاتر بر اساس کلام  و اتفاقاتی که در کلام می افتد بنا شده است. حرکت در این نوع تئاتر به شدت محدود است چرا که عنصر روایت در آن بسیار تاثیر دارد. تئاترهای ایستا گونه نوینی هستند که در قرن حاضر شکل گرفته اند که در آنها روایت و بررسی وقایع، از اهمیت خاصی برخوردارند و ما هم مقتل خوانی خود را به همین سبک انجام دادیم.

علی بیگدلی در پاسخ به این سوال که آیا پرداختن به موضوع مهم و بزرگی چون وقایع کربلا ، توسط عده ای که بازیگران حرفه ای نیستند، برخورد ضعیفی با آن نیست؟ گفت: این در صورتی است که کارکرد کارگردان و نویسنده را در این میان در نظر نگیریم. ضمن اینکه همانطور که در ابتدای این مصاحبه هم گفتم، ما در هر فصل تصمیم می گیریم که هدفمان از این دوره چیست و به چه می خواهیم برسیم؛ که در واقع یک دوره اجرایی است که در آن به صورت موضوعی صحبت خواهیم کرد.

*بازیگران باید تحقیق کنند

مسئول دفتر امور هنرهای نمایشی فرهنگسرای بهمن افزود: بنابراین از میانه راه اتفاقی می افتد و آن هم این است که هنرجویان، بلا استثناء به سمت اجرایی که قرار است انجام دهند سوق داده می شوند؛ در حالیکه شاید در بدو ورود، به آنها در این مورد چیزی نگوییم. اما به تدریج برای آنها این سوال پیش می آید که قرار است چه کار کنند و در مورد نقش ها و شخصیت ها کنجکاو می شوند. مثلا در مورد امام حسین (ع) ، حضرت زینب(س) و حضرت ابوالفضل (ع) سوالاتی برایشان بوجود می آید و بر حسب سنشان، پاسخ هایی را که در توانمان هست به آنها ارائه می دهیم و آنها را علاقمند به تحقیق می کنیم.

این مدرس تئاتر افزود: یعنی ذهن افراد به گونه ای هدایت می شود که خودشان به دنبال تحقیق و یافتن پاسخ سوالاتشان بروند و سپس، ما وارد فضای اجرایی می شویم و ارتباط این پرسش ها و پاسخ ها را با حیطه نمایش خود مشخص می کنیم.

*چهار دوره و سه اثر حرفه ای نمایشی

علی بیگدلی افزود: به دلیل اینکه من خودم نویسنده و کارگردان هستم، نکته جالبی که تا کنون و طی این چهار دوره تجربه شده، اتفاق افتاده است، این است که هر موردی که ما به صورت مطالعه موضوعی به آن پرداختیم منجر به یک تئاتر حرفه ای شده است. منظور از تئاتر حرفه ای هم این است که به صورت حرفه ای تمرینات مدون داشته باشیم و به اجرای عموم ختم شود. اجرای عموم هم به این معنی که پانزده تا سی شب در یکی از مراکز یا سالن های نمایشی حرفه ای سطح شهر به روی صحنه برود.

مسئول دفتر امور هنرهای نمایشی فرهنگسرای بهمن ادامه داد: تا این لحظه هم با هماهنگی آقای احمدلو ریاست فرهنگسرا، طی دوره های برگزار شده سه اثر آماده اجرا شده اند. یکی از آنها با عنوان «چنگار» به معنی سرطان است که به بررسی سرطان های اجتماعی و غده هایی که در حال شکل گیری است و راه باز کردن آنها، می پردازد که تا چند وقت دیگر و به احتمال زیاد در پلتفرم «امارت روبرو» به روی صحنه خواهد رفت. کار دیگری با عنوان «دوازده روز» داریم که یک تئاتر مستند درباره زندگی «شهید مصطفی هادی» است.

این کارگردان تئاتر افزود: اثر دیگری هم هست به نام «گزارش زنان از مقتل» که در حال نوشتن آن هستم. برای اجرای آن از تعدادی از هنرجوها و بازیگران حرفه ای هم تست گرفته ام که نمونه کوچک و به قول معروف شبیه سازی شده آن، توسط هنرجویان ما در رپرتوار برگزار شده، اجرا شد. یعنی ما مطالعه موردی خود را به آهستگی جلو می بریم و در نهایت، هدف ما یک اجرای حرفه ای است.

*بازیگر باید اطلاعات وسیعی داشته باشد

علی بیگدلی در مورد نحوه تدریس در این دوره ها گفت: سعی می کنیم که در کارگاه های ایده تا اجرا از افراد مختلف و تجربیات مختلف به شکل اقماری استفاده کنیم. به عنوان مثال در حیطه عروسک سازی و عروسک گردانی و آموزش مخصوص کودکان از خانم مرجان جلالیان، برای آموزش بازیگری بزرگسالان و فن بیان از آقای سعید بکایی، در حیطه گریم آقای حسین محمد نژاد و خانم پریسا کیومرثی، در حوزه سینما اقای محمدرضا رسولی و در حیطه طراحی صحنه و لباس از خانم مهرنوش بلمه بهره می گیریم.

وی افزود: در واقع فکر می کنم کسی که در حیطه تئاتر وارد می شود لزوما قرار نیست که فقط بازیگر شود، بلکه ضمن اینکه ما همه آموزشهای لازم در این حوزه را به او می دهیم اما مگر می شود یک بازیگر در مورد سینما، طراحی صحنه و لباس، گریم، موسیقی نداند؟

علی بیگدلی تصریح کرد: یک بازیگر باید اطلاعاتی در مورد کارگردانی هم داشته باشد تا اگر در یک گروه حرفه ای وارد شد با او به مشکل بر نخورند. بنابراین شکل آموزشی و اجرایی ما به این صورت است که مسئولیت دوره را بپذیرم. بخش اندکی از دروس را خودم تدریس کنم و بخش های دیگری را هم به افرادی که تخصص و تجربه و توانایی انتقال آن را دارند، می سپاریم تا با هزینه ای کم اما کیفیتی مطلوب، دوره را به سرانجام برسانیم.