به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، با نزدیک شدن به ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان، هر روز موضوع برگزار شدن یا نشدن این مراسم، به خاطر تشدید شیوع بیماری کرونا؛ داغ تر و داغ تر می شود. این اختلاف نظرها تاجایی بالا گرفته که رهبر معظم انقلاب در عید قربان و سخنرانی خود به این مساله ورود کرده و تاکید کردند: «در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که کارشناسان بهداشت به ما می گویند. بنده خودم شخصاً هرچه را که آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه من به هیئات، منبری‌ها و مداح‌ها و دیگران این است که هر کاری می‌کنید ببینید ستاد ملی کرونا چه می‌گوید. اگر ضابطه‌ای تائید کردند همه ما موظفیم آن را رعایت کنیم. اگر وضعیتی که داریم را شل بگیریم، فاجعه‌ی بزرگی رخ خواهد داد.»

این درحالی است که ستاد ملی کرونا اعلام کرده که امسال برگزاری این مراسم با رعایت ضوابط تعیین شده و پروتکل های بهداشتی بلامانع است. با این حال هنوز هم جمع کثیری از مسئولان و بخصوص کادر درمانی و پزشکی کشور معتقدند که برگزاری مراسم محرم امسال برابر است با آغاز موج سوم کرونا و افزایش شدید موج مبتلایان به کرونا و همچنین شوک جدید و شاید جبران ناپذیری به جامعه و به خصوص کادر پزشکی و درمانی ماست که همین الان نیز با ظرفیتی بیشتر از حد و توان خود مشغول خدمت رسانی به هموطنان مبتلا به این ویروس هستند. در همین راستا جمعی از پزشکان و کادر درمان که در صف نخست مبارزه با ویروس کرونا حضور دارند در نامه ای از مراجع تقلید و حوزه های علمیه درخواست کرده اند که با بهره گیری از فقه پویای جعفری، عموم عزاداران حسینی را از برگزاری مجالس حضوری ممانعت کنند.

این پزشکان در بخشی از این نامه که در کانال اطلاع رسانی سازمان نظام پزشکی قرار گرفته و می تواند نشانه ای باشد از اینکه دیدگاه فوق مورد تایید اکثریت پزشکان است، آمده است: برگزاری هرگونه اجتماعات ازجمله مجالس عمومی عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدا... الحسین علیه‌السلام، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و توزیع غذای نذری قطعاً و یقیناً باعث افزایش شمار مبتلایان و مرگ هم‌میهنان خواهد شد. هیچ نهاد ناظری توانایی ضمانت رعایت پروتکل‌های بهداشتی توسط میلیون‌ها عزادار سیدالشهدا در مراسم سوگواری محرم را ندارد. در صورت ارائه مجوز، ضمانت متراکم و مسقف نبودن صدها هزار مجلس عزاداری در سراسر کشور غیرممکن است و در این شرایط حتی با استفاده از ماسک و رعایت فاصله بین عزاداران، امکان جدی سرایت بیماری وجود دارد. گسترش بیماری به هر نحو، تضییع حق‌الناس است.

امضا کنندگان این نامه در ادامه  از مراجع تقلید، علما و روحانیان، مداحان و مبلغان مذهبی سراسر کشور درخواست کرده اند تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فقه پویای جعفری، عموم عزاداران حسینی را از برگزاری مجالس حضوری پرهیز دهند و با تأکید بر شیوه‌های نوین عزاداری از جمله تبدیل کردن هر خانه به یک حسینیه، بهره‌گیری حداکثری از رسانه‌ها و فضای مجازی و توزیع بسته‌های مواد غذایی بین نیازمندان به‌صورت کمک مؤمنانه از مرگ صدها عزادار حسینی پیشگیری فرمایند.

و بالاخره اینکه نویسندگان این نامه در پایان آن نوشته اند: با توکل به خداوند بزرگ امیدواریم این مرحله سخت را پشت سر گذاریم و مراسم محرم و صفر در سال‌های آینده هرچه باشکوه‌تر برگزار شود.

دیدگاه مراجع

اما به نظر می رسد حالا همه نگاه ها به نقطه نظرات دینی کارشناسان و فقهای دینی معطوف شده تا شاید تغییری در تصمیم ستاد ملی کرونا برای برگزاری مراسم امسال حاصل شود. این درحالی است که کارشناسان دینی گرچه اکثرا اعلام کرده اند که در این مورد تابع نظرات و تصمیم ستاد ملی کرونا هستند ولی، در عین حال هرکدام دیدگاه های شخصی مختص به خود را  دارند که در نوع خود می تواند مورد استناد تصمیم گیرندگان در ستادملی کرونا باشد. گرچه پیش از این و در مورد تصمیم گیری برای تعطیلی اماکن مذهبی و زیارتگاه ها بسیاری از مراجع پاسخ های تقریبا یکسان و مشابهی را نسبت به حضور شهروندان در این مراکز دینی و نقاط پرتردد داده بودند. برای کسی که با وجود تمام هشدارهای پزشکی و مشاهده وضعیت قم همچنان برای زیارت به حرم‌ حضرت معصومه می‌رود، احتمالا فقط حکم مرجع تقلیدش می‌تواند او را از رفتن به حرم بازدارد.

آیت‌الله جعفر سبحانی یکی از همین مراجع تقلید عظام است که مورد تایید جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است توصیه پزشکان درباره کرونا برای دوری از اجتماعات را حجت دانسته است. آیت‌الله صانعی و آیت‌الله بیات زنجانی نیز بنا بر توصیه پزشکی کارشناسان، مستقیما حضور در اماکن مذهبی و پرتردد را جایز ندانسته اند.

آیت‌الله حسینعلی نوری همدانی هم در همین خصوص و در پاسخ به استفتایی درمورد حکم سفر به قم به قصد زیارت و ادای نذر گفته است: "در صورتی که احتمال خطر و ضرر عقلایی می‌دهید در وقت دیگر نذر انجام شود." اما دفتر آقای نوری همدانی این گفته را تکذیب کرد و گفت که او تاکنون در نفی یا اثبات این مسئله اظهارنظری نداشته است.

دفتر آیت‌الله اسدالله بیات زنجانی در پاسخ به استفتایی مشابه؛ مانند آیت‌الله سبحانی گفته است: "ملاک و مبنا نظر مسئولان بهداشت و درمان کشور است نه دیگران، ‌بنابر این اگر این مسئولان توصیه به تعطیلی یا محدودیت تردد را داشته باشند، عمل به توصیه آنها واجب شرعی بوده و تخلف از آن مشروع نیست."

آیت‌الله یوسف صانعی نیز در اظهار نظری مشابه گفته است: "با توجه به توصیه و نظرات بهداشت جهانی و متخصصان داخلی جهت جلوگیری از گسترش بیماری نوظهور کرونا بر همگان لازم شرعی و عقلی است که از حضور در اماکن و مجامع عمومی و مذهبی خودداری نمایند و چگونه چنین نباشد."

کارشناسان دینی: متوقف شود

به نظر می رسد دیدگاه کارشناسان دینی هنوز هم تغییری نسبت به چند ماه قبل نداشته باشد. آیت الله سیدمصطفی محقق‌داماد، رییس دپارتمان الهیات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رییس کمیته اخلاق زیستی کمیسیون ملی یونسکو که در همان اسفندماه و در یادداشتی جنجالی با عنوان فقه بیماری واگیر به بررسی ابعاد مختلف حضور شهروندان در اماکن پرتردد، سفر کردن و میهمانی رفتن در ایام کرونا و.... پرداخته و این اعمال، درصورتیکه باعث افزایش آمار مبتلایان و انتقال بیماری کرونا بشود را "حرام" دانسته بود، در گفتگو با خبرنگار موج در مورد دیدگاهش در خصوص برگزاری مراسم محرم گفت: دیدگاه شخصی من همان است که در آن مقاله عنوان کردم. در مورد محرم هم نقطه نظرم را در بند ۱۵ ام از آن یادداشت عنوان کرده ام.

منظور محقق میرداماد از بند پانزدهم یاداشت یاد شده بندی است که وی در آن آورده است: شفا از ناحیه خداوند است ولی شفای الهی از طریق داروهای پزشکان و عمل به دستورات آنان صورت می گیرد. تخلف از دستورات  پزشکان معتبر در امور پزشکی همچون تخلف از دستور مراجع معتبر تقلید در امور دینی است.

گرچه شاید بند هشتم این یادداشت نیز بتواند بیانگر دیدگاه وی در مورد برگزاری مراسم های مذهبی باشد. محقق میرداماد در این بند نوشته است: انجام اعمال مستحبی نظیر حضور در مجامع چنانچه به نظر کارشناسان بهداشتی با احتمال عقلائی سرایت بیماری مواجه باشد، نه تنها از استحباب برخوردار نیست، بلکه با حرمت جدی و اکید روبرو خواهد بود. بنابراین به رغم استحباب موکد و فضیلت نماز جماعت و عبادت در مشاهد مشرفه هرگاه حسب نظر کارشناسان بهداشت احتمال عقلائی باشد که حضور در این اماکن مقدس سبب ضرر به خود یا اضرار به دیگران می شود نه تنها مستحب نیست بلکه در برخی فروض عبادت مورد نهی شارع قرار می گیرد و بنابر نظر بسیاری از فقیهان بزرگ باطل و اعاده یا قضای آن واجب می گردد.

حجت الاسلام محمدتقی فاضل میبدی، اما در گفتگو با خبرنگار موج، با صراحت بیشتری در این مورد صحبت می کند. وی در این زمینه با تاکید براینکه این موضع یک مساله سنتی و تاریخی است و نه یک مساله شرعی گفت: در اسلام اصل عقلایی به طور شفاف تاکید می کند؛ در جاییکه جان انسان ها در معرض خطر است حفظ جان مردم بر هر چیزی ارحج است. نمونه های آن هم در اسلام زیاد است. مثل اینکه اگر فرد به خاطر روزه دچار مشکل جسمی یا بیماری شود، روزه بر وی واجب نیست. یا اگر برگزاری حج مسیرش ناامن باشد یا برای حاضران در آن احتمال خطری را داشته باشد؛ حج تعطیل می شود و... در مورد برگزاری مراسم محرم نیز پزشکان و متخصصان هستند که باید در این زمینه فتوا بدهند چون آنها صاحب نظر و متخصص هستند نه من کارشناس دینی.

وی در خصوص دیدگاه   "شخصی" اش در مورد برگزاری مراسم محرم امسال نیز گفت: تا این لحظه معتقدم که برگزاری این مراسم به نفع هموطنان و جامعه نیست. چرا که خطر بزرگی در پیش است و ممکن است باعث آغاز موج سوم کرونا در پایتخت باشیم.

فاضل میبدی در تشریح دلایل خود گفت: به هر حال ما هر چقدر هم که تلاش کنیم اجرای پروتکل های بهداشتی و رعایت فاصله اجتماعی و استفاده همه عزاداران از ماسک؛ ممکن نخواهد بود. چرا؟ چون مردم ما مردمی احساسی هستند و معمولا به همان نسبت هم رفتارهایشان احساسی است. مسلم است که ما هر چقدر هم که در مورد رعایت پروتکل های بهداشتی و رعایت فاصله های اجتماعی صحبت کنیم، باز هم مردم برای سینه زنی یا دریافت غذای نذری صف خواهند کشید و الزاما همه عزاداران ماسک نمی زنند! بنابراین باید جلوی بروز فاجعه ای احتمالی را گرفت. 

وی در حالیکه عزاداران حسینی را خطاب قرار داده گفت: بهتر نیست عزاداران و عاشقان حسینی در منزل خودشان عزاداری محرم را برگزار کنند؟ چه لزومی دارد که بخواهیم حتما به خیابان های بریزیم و با سازو طبل و الم کشی و.... بخواهیم عزاداری کنیم؟ مگر در دوران خود ائمه معصوم اصلا تکیه و ساز و پرچمی در کار بود؟ براساس دستورالعمل های دینی، بهتر است مسلمان ها در این ایام زیارت بخوانند و دعا کنند نه اینکه بخواهیم گروه های بزرگ سینه زنی و زنجیر زنی راه بیاندازیم و با مداحی و شعر خوانی به شیوه های امروزی! بخواهیم عزاداری کنیم! واقعیت این است که مراسم هایی به سبک مراسم های محرم در زمان کنونی، از زمان صفویه باب شده است.

این کارشناس دینی تصریح کرد: ما هم اکنون در پیک دوم کرونا هستیم و هنوز هم آمار مبتلایان به کرونا پایین نیامده است. ضمن آنکه مردم از لحاظ اقتصادی هم واقعا مشکلات عدیده ای دارند. اگر قرار باشد آمار مبتلایان با برگزاری مراسم محرم افزایش پیدا کند، نه تنها موج سوم کرونا آغاز خواهد شد که در صورت اعمال قرنطینه و یا تعطیلی کسب و کارها؛ جامعه با چالش هایی جدی مواجه خواهد شد.

وی در نهایت توصیه کرد: بنابراین معتقدم که بهتر است مراسم محرم امسال برگزار نشود. مردم مومن ما نیز مطمئن باشند که نه دین خدا ضعیف خواهد شد و نه از لحاظ شرعی اشکالی به وجود خواهد آمد!

با این تفاصیل به نظر می رسد با توجه به درخواست های مکرر پزشکان و متخصصان؛ شاید در روزهای آینده شاهد صدور احکامی مبنی بر توقف مراسم محرم امسال باشیم.