به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، دوسال مانده به پایان سال ۱۲۰۰ و شروع سال ۱۳۰۰ که دومین قحطی بزرگ در ایران اتفاق افتاد. در این دوران که مصادف با جنگ جهانی اول بود علی‌رغم اعلام بی‌طرفی در جنگ از سوی حکومت ایران بخش‌هایی از ایران توسط نیروهای روسیه و انگلیس اشغال شده بود. در همین زمان درگیری‌های داخلی نیز قدرت مرکزی را در ایران ضعیف کرده بود. در مورد شیوع بیماری در ایران اطلاعات دقیقی در دست نیست و تعداد ایرانیانی که در این زمان کشته شدند محل مناقشه‌است. پژوهشگران می گویند که مجموعه‌ای از قحطی، وبا، مالاریا، دنیاگیری ۱۹۱۸ آنفلوانزای اسپانیایی، و اعتیاد فراگیر به تریاک سبب نرخ غیرعادی مرگ و میر در ایران شده بود. درباره رقم کشته‌ها بین مورخین اجماعی وجود ندارد ولی رای غالب بین یک تا سه میلیون نفر است.

در شرایط پس از جنگ، نه دولت مرکزی و نه نیروهای خارجی در موقعیتی نبودند که بتوانند از شدت این فاجعه انسانی بکاهند. فجایعی که به خاطر قحطی و بیماری‌های مسری ایجاد شد تا سال‌ها ادامه پیدا کرد. به علاوه نمونه‌هایی از آدم‌خواری نیز گزارش شده است.

شروع سال ۱۳۰۰ نیز مصادف بود با هرج و مرج داخلی، آشفتگی اوضاع اجتماعی و سیاسی و عدم امنیت، فقر و قحطی، پراکندگی نیروهای اجتماعی، سیاسی و... از جمله مسائلی است که پس از جنگ جهانی اول گریبانگیر جامعه‌ و مردم ایران شده بود.این مسائل گرچه ریشه در ساختار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور داشت ولی با کشیده شدن ناخواسته‌ ایران به جنگ بین الملل اول رشد یافت.

این مقدمه تاریخی به این علت گفته شد  که بی شباهت به این روزها نیست. در آخرین روزهای پاییز قرن ۱۳۰۰ هستیم و آماده می شویم تا  انار آخرین شب یلدا این قرن را در سایه کرونا، گرانی، تورم، بیکاری، فقر و مسائل مشکلات فراوان اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی  دانه کنیم و هندوانه آن را قاچ بکنیم.

هر چند که گفته می شود شب یلدا امسال باید بدور از دورهمی خانوادگی و اجتماعات مرسوم شکل بگیرد اما بیشتر مردم  نه از ترس کرونا و ابتلا به آن که از نبود امکان مالی شب یلدا را نیز به مانند شب های دیگر برگزار خواهند کرد.

کارشناسان و مسوولان معتقدند وضعیت نارنجی کرونا کاملا شکننده است و تنها یک بی توجهی کوچک مانند دورهمی های شب یلدا، می تواند سبب بازگشت تمام محدودیت ها و تغییر رنگ بندی به وضعیت قرمز شود.

به باور کارشناسان، شب یلدا اگر بخواهد به روال سال های گذشته برگزار شود می تواند رشته چند ماه تلاش و برنامه ریزی های انجام شده در سطح کلان را در عرض چند ساعت پنبه کند و جان دوباره ای به کووید ۱۹ در طولانی ترین شب سال بدهد.

البته ناگفته نماند شب یلدا بیشتر از آنکه به مانند گذشته یک مراسم باشد تبدیل به یک جشن شده است .

این در حالی است که در برخی از شهرهای کشور شب یلدا یا شب چله از زمان های قدیم به عنوان یک آیین ویژه بوده است. در باور آنان زمستان به دو قسمت “چله بزرگ” و “چله کوچک” تقسیم می شود. شب یلدا یا شب چله، شب اول دی ماه بوده است.

بر اساس خاطراتی که گفته شد، مردمان این سرزمین دو شب را به عنوان شب چله جشن می گرفتند. شب یلدا به صورت خانوادگی برگزار و با پهن کردن سفره ای این شب را گرامی می داشتند. به خانه پدربزرگ ها و مادربزرگ های‌شان می رفتند و در کنار کرسی دور هم جمع می شدند و شب یلدا را جشن می گرفتند. با آجیل و میوه از مهمان ها پذیرایی می کردند و تا پاسی از شب شاهنامه می خواندند و فال حافظ می گرفتند و داستان قدیمی نقل می کردند و  حتی کدورت ها را در این شب و در آن حال و ها برطرف می‌نموده‌اند. تازه داماد ها با هدیه های فراوان به خانه عروس می رفتند و خوانچه هدیه می کردد که در آن کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه گلابی، جوزقند و انجیر و خرما بوده است و میوه هایی مثل انار، هندوانه، سیب، گلابی وجود داشته است.

یکی دیگه از آیین هایی که انجام می شده است و به سال ها قبل برمی گردد، پهن کردن لباس ها و رختخواب در هوای آزاد و مقابل نور خورشید بوده است.

یکی از جذاب ترین سفره های شب چله مربوط به اصفهان است. نوشیدنی هایی که در شب یلدا در سفره اصفهان پیدا می کنید، چای و شربت است. نوعی از نوشیدنی های مخصوص در سفره های شب یلدا در اصفهان وجود دارد که مخلوطی از برف و شیره انگور است. تنقلاتی مثل گندمک و شادونه و… هم از قدیم در این سفره بودند.

غذایی که اصفهانی ها در این شب می خورند، پلو ماهی است ولی غذاهای دیگری هم مثل کوفته، گوندی و… جای خود را میان سفره اصفهانی ها باز کرده اند. آش کدو هم یکی از خوراکی های دوست داشتنی در شب یلداست. دانه کردن انار یکی دیگر از رسوم این سفره است. خوردن هندوانه طراوت تابستان را یادآوری می کند.

اینها بخشی از مراسم یلدا در اصفهان بوده که به دلایل مختلف امروز کم رنگ و یا فراموش شده است. و به جا آن جشنی برگزار می شود با تم یلدا با حضور دوستان و به صرف ژله انار، تخمه آفتابگردان، شکوفه ، چیپس و پفک. آخر شب هم که شام یا کالباس است یا هندی یا شاید هم پیتزا. به جا حافظ خوانی نیز اینستاگرام خوانی یا تلگرام خوانی یا بعضا پیامک خوانی برگزار می شود. نوشیدنی اما همان چای و شربت است!

این مراسم چند سالی است به عنوان یلدا برگزار می شود و مردم اصفهان نیز در این جشن شرکت می کنند . اما انگار قرار نیست که در آخرین یلدا قرن، جشنی برگزار شود و مهمترین علت آن نیز کرونا معرفی شده است.

اما در روی دیگر سکه  شب یلدا ، برآورد قیمت‌ها نشان می‌دهد برای اینکه یک خانواده ۳ یا ۴ نفره، بدون حضور مهمان بتواند یک شب یلدای کم‌هزینه، اما کامل را برگزار کند، باید حداقل نیم‌کیلو آجیل، نیم‌کیلو شیرینی و یک کیلو میوه تدارک ببیند. این خانواده با احتساب میانگین ۱۳۰هزار تومان برای آجیل و حدود ۲۲ هزار تومان برای شیرینی و با فرض اینکه فقط یک هندوانه کوچک ۲.۵ کیلویی یا فقط ۴ عدد انار به‌عنوان میوه خریداری کند و هیچ میوه دیگری نخرد، باید حداقل ۴۰ هزار تومان فقط برای میوه بپردازد. مجموع این هزینه‌ها نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان می‌شود؛ یعنی ۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر که این میانگین برای هر نفر، پارسال فقط ۱۵ هزار تومان بود. با این احتساب باید گفت دورهمی خانوادگی ودوستانه در این شرایط  بخاطر کرونا میسر نخواهد بود!