به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاری موجف عصر امروز، ۶ اسفند ۱۳۹۹ مراسم اختتامیه نخستین مسابقه‌ نمایشنامه‌نویسی اقتباسی چهارراه در محل تالار مهر حوره هنری با حضور تعدادی از هنرمندان، مدیران و اهالی رسانه برگزار شد.

کوروش زارعی مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، مدیر دفتر مطالعات و پژوهش‌های مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، حمید نیلی مدیرعامل انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، احمد الستی، سعید اسدی، محمد عارف و شهرام محمدزاده برخی از مهمانان و مدیران حاضر در این مراسم بودند.

دریچه هایی که از ادبیات کهن بر روی نمایشنامه نویسان گشوده شد

مراسم با تلاوت قرآن و سرود جمهوری اسلامی ایران آغاز شد.

پس از آن کوروش زارعی مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در ابتدای این مراسم گفت: این روزها همه برنامه های اختتامیه ها و سمینارها و ... به صورت آنلاین برگزار می شود و این مراسم هم برای رعایت سلامتی افراد با حضور برخی از هنرمندان برگزار شده اما از طریق صفحه شبکه های اجتماعی و یکی از پلتفرم ها به صورت زنده برای علاقمندان پخش می شود. از بهمن ماه سال گذشته با تعطیلی سالن ها و نمایش ها هنرمندان تئاتر بسیار مظلوم واقع شدند و سال سختی را طی کردند. جشنواره ها و رویدادها هم به سختی برگزار شدند. این تنها محدود به کشور ما نبود و در همه جهان علاقمندان به تئاتر و مردم  که عادت کرده بودند در تماشاخانه ها تئاتر را ببینند از آن محروم شدند.

وی در ادامه اظهار داشت: موضوع نمایشنامه برای تئاتر ما مهم است همان طور که فیلمنامه در سینمای ما اهمیت دارد. با توجه به مسائل موجودف از سال ۱۳۹۵ که توفیق خدمت در اینجا را پیدا کردم به این فکر می کردم که اگر بتوانم در دورانی که در خدمت شما هستم چند نفری را برای ۱۰ تا ۱۵ سال آینده در این حوزه آماده کنیم خود مصداق واقعی باقیات الصالحات برایم خواهد بود. بنابراین به این منظور استانهای کشور را به پنج منطقه تقسیم کردیم و اقدام به راه اندازی کارگاه های نمایشنامه نویسی منطقه ای کردیم.

زارعی ادامه داد: وقتی رفتیم جلوتر با طرح و ایده ایوب آقاخانی مواجه شدیم. طرحی که جواب پس داده بود و کامل بود. بر این اساس ایده چهار فصل تئاتر ایران را راه اندازی کردیم و امروز در حالی فراخوان پنجمین دوره آن را رونمایی خواهیم کرد که کارگاه های حضوری چهارمین  دوره برگزار شد. به این نتیجه رسیدیم که علاوه بر برگزاری این کارگاه ها بتوانیم انگیزه هم ایجاد کنیم و درصدد هستیم که هم نمایشنامه ها را چاپ کنیم و هم این نمایشنامه ها صرفا برای خواندن نباشند بلکه حمایت کنیم تا در تهران و استانها تولید شده و روی صحنه بروند.

وی ادامه داد: پیرو این حرکت  و با توجه به اینکه ادبیات کهن و کلاسیک خودمان، اکثرا هم دراماتیک هستند و هم گنجینه ها و منبع سرشاری که می توان آنها را دراماتیزه کرده و به روی صحنه برد تصمیم گرفتیم که پروژه چهار راه را با هدف اقتباس از آثار کهن آغاز کنیم. البته در دهه شصت هم از متونی همچون شاهنامه و آثار عطار نیشابوری آثاری اقتباس می شد و روی صحنه می رفت. حتی خودم هم یکی دو نمایش اقتباسی از عطار نیشابوری کار کرده ام.

مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در ادامه گفت: ان شاءالله از سال آینده با استقبال خوب نمایشنامه نویسان مواجه شویم و امیدوارم که نمایشنامه های مبتنی بر ادبیات غنی مان نه تنها برای ایران بلکه برای جهان نوشته شود.

زارعی افزود: در سالی که گذشت به دلیل شرایط کرونا که باعث تعطیلی تئاتر ها و کلاسها شده بود در حوزه هنری با برنامه هایی از قبیل، چهار فصل تئاتر ایران، چهار راه، بچه های مسجد و همراهی هنرمندان ۱۵۰ نمایشنامه ارجینال تولید شده که این نمایشنامه ها را کمک خواهیم کرد تا به روی صحنه هم برود.

وی ادامه داد: برگزاری چنین رویدادها و جشنواره هایی کمک می کند تا فراتر از چند نمایشنامه نویسی که می شناسیم، استعدادهای جدید و خوشقلم های سراسر کشور را کشف می کنیم و شاهد درخشش استعدادهای درخشان و خوب نمایشنامه نویس کشور باشیم. ما هم تلاشمان این است که از آنها حمایت کنیم و تنها رهایشان نکنیم بلکه در جشنواره ها و مناسبتهای بعدی به آنها سفارش می دهیم.

وی تاکید کرد: ما متولی تئاتر ایران نیستیم اما تلاش می کنیم که تنها به تئاتر حوزه هنری نپردازیم و در حد بضاعتمان به تئاتر ایران کمک کنیم.  امیدوارم که مسابقه اقتباسی چهارراه، از ادبیات کلاسیک و منظوم ما دروازه های جدیدی بر روی نمایشنامه نویسان ما باز کند و نمایشنامه های فاخری در سال های آینده تولید شود.

معیار داوران برای انتخاب آثار این دوره چه بود؟

در ادامه این مراسم سعید اسدی به نمایندگی از داوران به تشریح نقطه نظرات و معیارهایی که داوران در قضاوت آثار مد نظر قرار داده بودند پرداخت و پس از خواندن چند بیتی از شاهنامه فردوسی اظهار داشت: شاید یکی از زیباترین تعاریف فرهنگ این است که فرهنگ مجموعه ای از تبلور یافتگی اندیشه های بزرگ در بهترین بیان ها است.  بر این اساس هنرمند را در هر عصری در تقاطع دو گفتو می توانیم تصور کنیم. یکی «همزمانی گفتگوی هنرمند با عصر خود» است که البته پرواضح است این گفت‌وگو به تنهایی کفایت نمی کند مگر اینکه «گفت‌وگوی در زمانی» هم اتفاق بیفتد که  شامل گفت‌وگوی با تاریخ و همه آنچه که از تاریخ متبلور شده است می شودو هنرمندان کسانی هستند که این گفت‌وگو ها را  به یک خود آگاهی می رسانند و در عرصه زیباشناسی را بیان می کنند. مخاطبان ما هم این گفتگوی همزمانی و درزمانی را خواهند داشت و بنابراین یک تقاطع شکل می گیرد.

وی ادامه داد: آثاری که در این مسابقه ارائه شده اند کوشش جدی است که هم هنرمندان نویسنده و هم این نهاد برگزار کننده، زحمتش را کشیده است. تاکید می کنم که این اولین حرکت در عرصه اقتباس از ادبیات کهن نیست اما این تلاش بستری را فراهم کرد و نهضتی در این سال با شرایط ویژه ایجاد شد که ما بتوانیم گنجینه نمایشنامه خود را غنی تر کنیم.

این عضو هیات داوران نخستین دوره مسابقه‌ نمایشنامه‌نویسی اقتباسی «چهارراه» افزود: من به همراه دکتر قطب الدین صادقی و عبدالحی شماسی این افتخار را داشتم که دیدگاه ها، قلم ها و زیباشناسی متفاوتی که هنرمندان در مواجهه با چهار اثر ادبیات کلاسیک و کهن ما داشتند را بخوانم. در این زمینه اولین نکته ای که به نظر من می رسد، رویکرد انتقادی به آثار است. به عنوان کسانی که همدوش شما هستیم این بخت را داریم که یک نگاه ارزیابانه ای به آثار شما داشته باشیم اگرچه آرزوی ما این است که کیفیت خوب آثار گروه داوری را برای انتخاب به زحمت بیندازد، چنین حالتی لحظات خوب و البته سختی را برای ما ایجاد می کند و شاید در قضاوت و ترجیح یکی بر دیگری ما را با عذاب وجدان روبرو کند.

اسدی در ادامه گفت: با توجه به مقدمه ای که گفتم این اهمیت پیدا می کند که گفتگوی همزمانی و در زمانی چگونه رخ داده است و با چه کیفیتی که آثار خلق شده اند. در انتخاب زبان اثر دو رویکرد می توان داشت یکی زبان آرکائیک و باستانی، همان زبانی که از چنین آثاری انتظار داریم و برخی دیگر به روز رسانی و ژرف سازی داستانی در فضای نوین با صورت زندگی معاصر است که متاسفانه در این رویکرد گاهی سهل انگاری دیده می شود. به این معنا که نسبت به اثر مقصد و مبدا برای ما خیلی روشن نیست و به نظر می رسد که با دقت و ژرف اندیشی انجام نشده است. اما این مربوط به همه آثار نمی شد بلکه آثاری بودند که در آنها نوسازی در صورت و بن مایه را می دیدیم.

وی افزود: نکته دیگری که قابل تامل است اجرا پذیری استچرا که این ویژگی در مراجعه به متون کهن کمی ضعیف می شود و شاید نتیجه غلبه ادبیات بر کارکردهای نمایشی باشد. مواجهه هوشمند و خلاقانه با زبان نمایشنامه  و به قولی جعل زبان به معنای حال و هوای نثر فارسی که برای گفتار نویسی به کار می گیریم. از دیگر معیارهای ما بود چرا که در جشنواره هایی مثل این جشنواره با متونی که کارکرد تاریخی دارند، چالش های زبانی مسئله هستند و گفتار نویسی نمایشی یکی از این مسائل است. هنگام معاصر نویسی در بازگشت به رنگ و طعم ادبی متن مبدا معزل داریم. بنابراین چالش زبان در این دوره دیده می شود و امیدواریم که در دوره بعدی کمتر وجود داشته باشد چرا که نگاهبانی نویسنده نمایشنامه از بان فارسی اهمیت دارد.

سعید اسدی تصریح کرد: بنابراین آثاری در این دوره انتخاب شدند که نسبتشان با متون مبدا روشن تر بود و هم از حیث ویژگی هایی که در درام نویس امروز می شود دید، قابل توجه بودند.

وی در ادامه اظهار داشت: شرایطی که این مسابقه در آن مطرح شد، یک حالت طبیعی نبود؛ اما این حجم از متن که در بین آنها آثار قابل اعتنا هم وجود داشت نشان دهنده زمینه خوب آن است  و می توان امیدوار بود که در آینده ای نه چندان دور، مردمان ما از راه نمایشنامه نسبت روشن تری با متون کهن پیدا کنند. در تئاتر نوین ایرانی که از عصر پیشامشروطه آغاز شد و در مشروطه جلو آمد، مهم ترین وظیفه تئاتر پرورش شهروند ایرانی برای زیستن در جهان جدید بود و بر همین اساس می توان گفت که برای ساختن یک شهروند جدید تئاتر در کنار روزنامه و مدرسه یک ضرورت است؛ و در منشور چند وجهی تئاتر، پرداختن به این متون یک ضرورت تاریخی است.امیدوارم که این جشنواره تداوم پیدا کند.

انتشار فراخوان دومین مسابقه سراسری نمایشنامه نویسی اقتباسی چهار راه

در ادامه پس از توضیح کوتاه ایوب آقاخانی در مورد پروژه‌ جامع ملی آموزش نمایشنامه‌نویسی به علاقه‌مندان خارج از پایتخت، با حضور ایوب آقاخانی، دکتر احمد الستی، کوروش زارعی، سعید اسدی و حمید نیلی از دو کتاب فصل سفید یک و دو و  پوستر مربوط به آنها که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده بود رونمایی شد.

ایوب آقاخانی تصریح کرد این مجموعه، خروجی بسیار سخت گیرانه ای است که از مجموعه فیلترهایی عبور کرده اند تا انگیزه ای برای تولید بیشتر خالقان این نمایشنامه ها شود. علاقه آنها است که این پروژه را زنده نگه می دارد.

پس ا ز این رونمایی ایوب آقاخانی در ویدئوی کوتاهی به جمع بندی نخستین دوره پرداخت و در مورد این جشنواره توضیح داد: در نخستین چهار راه تلاقی ادبیات، فرهنگ، تاریخ و تئاتر با اقتباس از چهار اثر منتخب از  ادبیات ایران اسلامی، بیش از 80 اثر از 19 استان به دستمان رسید که به واقع بسیار با کیفیت بودند و قابلیت مباحثه داشتند که اشتیاق و توانمندی جدی علاقمندان سراسر کشور را نشان می دهد.

وی با بیان اینکه هدف این جشنواره توجه به زبان معیار بود گفت: پلی میان ادبیات کهن ایران با نمایشنامه نویسی رخ می نماید و به خاطر توفیقی که در این دوره کسب کردیم و نتیجه ای که هیات داوران از کیفیت خوب آثار به ما گزارش داد، به سرعت دوره جدیدی را آغاز می کنیم تا در فرصتی فراخ تر با امید دست یافتن به آثاری بهتر، در روز قلم 14 تیرماه 1400 آثار خودش را تقدیم هیات داوران دور دوم کند.

امیدواریم که این حرکت  بستر ساز قلم هایی که متوجه هستند چه گنجینه ای پشت سر دارند شودو به تقویت زیر ساخت های فرهنگی کشور و پرواز قلم هایی که با عشق به تئاتر روی کاغذد می آیند. منجر شود.

پس از آن سعید اسدی، حمید نیلی ، محمد عارف و احمد الستی برای رونمایی از پوستر دوره دوم مسابقه نمایشنامه اقتباسی چهارراه به روی سن آمدند و ایوب آقاخانی بخش مقدماتی فراخوان را به سرعت قرائت کرد و تاکید کرد که رویکرد هنرمندان به آثار تعیین شده آزاد است اما باید در ابتدای اثر خود ارجاع روشنی به اثر مورد اقتباس داشته باشند و گرنه از گردونه رقابت خارج خواهند شد.

نمایشنامه های شایسته تقدیر

در پایان این مراسم نوبت به تقدیر از برگزیدگان رسید. ابتدا جوایز پنج اثر شایسته تقدیر به شرح زیر اهدا شد:

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 50 میلیون ریال جایزه نقدی به امیرحسین بابایی برای نمایشنامه «چشم های آسمان سرخ‌اند» از تهران

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 50 میلیون ریال جایزه نقدی به نیروان غنی پور برای نمایشنامه «ستاره خوارزم» از استان البرز

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 50 میلیون ریال جایزه نقدی به مهدی اکبری برای نمایشنامه «رستم کشی» از استان البرز

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 50 میلیون ریال جایزه نقدی به فاطمه ارجمندی نژاد برای نمایشنامه «اتوپیا» از استان فارس

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 50 میلیون ریال جایزه نقدی به پریسا کیومرثی برای نمایشنامه «جوان کشی» از استان تهران

سه نمایشنامه برگزیده

در ادامه براساس رای هیات داوران جایزه سه اثر برگزید اول تا سوم به شرح زیر اهدا شد:

رتبه سوم

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 100 میلیون ریال جایزه نقدی به وفا مصطفی پور کیاسری برای نمایشنامه «چو ایران نباشد» از استان مازندارن

رتبه دوم

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 150 میلیون ریال جایزه نقدی به حمید وامق با نمایشنامه «هزاره های سنگی» از استان فارس

رتبه اول

اهدای لوح تقدیر به همراه مبلغ 200 میلیون ریال جایزه نقدی  به علیرضا اسماعیل پور برای نمایشنامه «سوگنامه شگفت و شکست ناپذیر» از استان تهران