مهدی زارع در گفتگو با خبرگزاری موج مطرح کرد؛
بحران خشکی آب در دشت‌های ایران/ شهرداری‌ها باید روش آبیاری فضای سبز را تغییر دهند
یک زمین‌شناس گفت: یکی از پیامدهای مهم در مورد خشکی دشت‌ها، متراکم شدن، فرو ریختن و به‌هم ریختن ساختار خاک است که در سطح زمین خودش را به صورت فرونشست نشان می‌دهد.
مهدی زارع، زمین‌شناس در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، در خصوص علت شوری خاک که این روزها با عنوان بحران از آن یاد می‌شود، گفت: کمبود آب و منابع آبی منجر به ایجاد تغییراتی در محیط شده است که یکی از مهمترین این تغییرات از تبخیر آب موجود درخاک‌های سطحی است. از طرف دیگر با برداشت وسیعی که از آب‌های زیرزمینی می‌شود، با پایین‌تر رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، خاک نه‌تنها از حالت اشباع خارج می‌شود، بلکه آبرفت‌های سطحی نیز به تدریج در وضعیتی قرار می‌گیرند که به آن مرگ آبخوان می‌گویند. نمونه‌اش در جنوب غرب تهران (جنوب شهریار و ملارد) که یک زمانی مثلاً در نیمه دهه ۵۰ یعنی ۴۵ سال پیش در خیلی از جاها در عمق ۳ تا ۵ متری با حفر به آب می‌رسیدند، در حالی که الان در بعضی از نواحی آبرفت‌ها را باید ۲۵۰ متر یا ۳۰۰ متر حفر کنند تا به سطح آب زیرزمینی برسند و در جنوب دشت، عملاً بعضی نقاط وجود دارد که همین‌قدر هم که گودبرداری کنند باز هم به سنگ می‌رسند، یعنی آب اصلاً وجود ندارد.
بحران آب در دشت‌های ایران
وی با تاکید بر اینکه یکی از پیامدهای مهم این شرایط، متراکم شدن، فرو ریختن و به‌هم ریختن ساختار خاک است که در سطح زمین خودش را به صورت فرونشست نشان می‌دهد، افزود: همان خاک و آبرفتی و درصد کانی‌هایی که باقی می‌مانند، مخصوصاً در شرایط خشکسالی، املاح در آنها خیلی بالا می‌رود و این املاح زیاد شرایط مختلفی را تغییر می‌دهد؛ ما تقریباً الان در تمام دشت‌های ایران غیر از یک جاهای محدودی از حاشیه جنوبی دریای مازندران همین گرفتاری را به واسطه خشکسالی و کمبود شدید بارندگی داریم. یعنی الان مسئله این کمبود بارش و البته فشاری که ساکنان دارند به منابع سطحی آب وارد می‌کنند، تقریباً در تمامی دشت‌های ایران موجب بحران شده است به این ترتیب که در ابتدای سال ۱۴۰۰ ما ۴۲۰ دشت‌مان در وضعیت تنش آبی تشخیص داده شده‌اند و این موضوع ۵۰ سال پیش شاید یک چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ دشت هم نبوده است؛ بنابراین حدود ۷۵ درصد دشت‌های ما همین مسئله را دارند.
برای کنترل بحران شوری خاک هیچ راه‌حل ساده و فوری وجود ندارد
زارع با اشاره به اینکه برای کنترل این وضعیت یعنی بحران شوری خاک هیچ راه‌حل ساده و فوری وجود ندارد و هر کسی هم راه‌حل‌های خلق‌الساعه مطرح می‌کند معمولاً جواب‌های پایداری را حاصل نمی‌کند، ادامه داد: راه‌حل‌ها همه راه‌حل‌هایی سخت و با درصدهایی از آسیب همراه است، بنابراین باید سنجید که به چه ترتیب می‌شود راه‌حلی با آسیب کمتر را انتخاب کرد. هر راه‌حلی که وجود دارد اگر فقط و فقط بخواهد مسئله آب را حل کند، باز به جایی نمی‌رسد. چرا که عمده مسائل مرتبط با این حوزه، مسائل اجتماعی، جمعیت و تمرکز جمعیت و توزیع آن است. بنابراین هر راه‌حلی که برای این حوزه بخواهد مطرح شود، اگر قرار است موفق شود باید در قالب یک برنامه کلان اجتماعی دیده شود که آن برنامه کلان اجتماعی هم باید در جهت کم کردن تمرکز جمعیت و توزیع درست جمعیت در کلان‌شهرهای ایران باشد.
بیشتر بخوانید:
مسئولان به بهانه خشکسالی باغ‌ها و فضاهای سبز را به حال خود رها نکنند
این زمین‌شناس تاکید کرد: اگر هم می‌بینید که خیلی از برنامه‌هایی که اجرا شده یا در حال اجرا هستند مؤثر واقع نمی‌شود، به خاطر این است که در یک بسته کلان حاکمیتی دیده نشده و معمولاً راه‌حل‌هایی که پیشنهاد می‌شود در حدی است که گذران امور شود، یعنی فعلاً یک کاری انجام شود و امروز را بگذرانیم تا برسیم به سال بعد؛ ولی مسئله‌ایی که گفتم تا حد خیلی زیادی باید یک بسته اجتماعی-حاکمیتی برای آن تدبیر شود. در واقع تبعات و شرایط اقتصادی، فرهنگی و آن چیزی که به زندگی مردم مرتبط می‌شود، باید مورد بررسی و توجه قرار بگیرد. اگر چنین شود آن‌وقت می‌توانیم بگوییم برنامه‌ای که برای کنترل استفاده از منابع خاک و آب سطحی هست، می‌تواند نزدیک به واقعیت باشد.
زارع بابیان اینکه باید نوع خیلی از کشت‌هایی که انجام می‌دهند را عوض کنند یا تکنولوژی که برای این برنامه‌ها به‌کار می‌گیرند تغییر کند، گفت: ضمناً خیلی از محصولات به گفته متخصصان کشاورزی نباید دیگر کشت شود و این مستلزم یک تصمیم مهم است. اگر می‌خواهیم به سمت حفاظت از منابع آب و خاک برویم، لازم است تصمیماتی گرفته شود که از چنین تبعاتی در آن تصمیمات آگاهی وجود داشته باشد و بعد توجیهات لازم برای چنین تغییراتی دیده شده باشد.
وی در مورد به‌کارگیری راه‌حل‌هایی مانند افزودن کودهای کاهش نمک به خاک و شستن خاک خاطرنشان کرد: این راه‌حل‌ها خوب است اما در کوتاه مدت کارایی دارد. کاشتن گیاهان مقاوم به شوری هم یکی از راه‌های کوتاه مدت است، ضمن اینکه شهرداری‌ها خودشان را برای تغییر شیوه آبیاری(حتی آب بازیافتی هم که باشد) آماده کنند. زیرا در بسیاری از مواقع حتی در بدترین دوران خشکسالی شاهد بودیم رویه آبیاری شهرداری‌ها تغییری نکرده است و خود این مسئله به بحرانی‌تر شدن شرایط دامن می‌زند.
ارسال نظر