به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، شهرستان خرم‌آباد یکی از شهرهای سرسبز و زیبای بخش غربی به‌شمار می‌رود که عنوان بزرگترین شهر لرنشین کشور را به‌خود اختصاص داده است. این شهر از زیبایی‌های چشم‌نوازی برخوردار و همیشه پذیرای گردشگران بسیاری است. در مرکز این شهر بزرگ قلعه‌ای تاریخی وجود دارد که به فلک‌الافلاک مشهور است. قلعه هشت برجی فلک‌الافلاک با قاعده نامنظم بر بلندای تپه‌ای‌ باستانی که به همین نام خوانده می‌شود، بنا شده و هم‌اکنون‌ در مرکز شهر خرم‌آباد واقع است.

مشخصات دژ شاپورخواست

تپه فلک‌الفلاک یا دژ شاپورخواست، با اشراف کاملی که بر محوطه گرداگرد خود دارد، از اطراف توسط محوطه‌ای گلوگیر نظامی و آموزشی به‌طور فشره‌ محاصره شده است. با‌ وجود‌ پیوستگی این تأسیسات ناهمگون به این‌ بنای تاریخی در جـنوب و شـرق و به ویژه در شمال که تنها راه رفت و آمد عموم در این سمت است، باید حریم واقعی و محل تاریخی‌ آن‌ را البته با نادیده انگاشتن این ابنیه الحاقی، از سوی شرق و جنوب رودخانه‌ خرم‌آباد و از غـرب، خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال، خیابان کم‌عرض فلک الافلاک قلمداد کرد‌.

رودخانه‌ جاری در وسط شهر خرم آباد در گذشته به سبب دارا بودن‌ آب فراوان، بنا و محوطه‌های وابسته به آن را از سه سمت شمال شـرق، شـرق و جنوب از خطر‌ هجوم‌ دشمنان‌ محفوظ می‌داشت.هم‌اکنون‌ نیز چرخش‌ زیبای‌ این‌ رود از شمال شرق تا جنوب غربی،بخش‌ عظیمی از حریم بنا را دربرگرفته است و به سمت جنوب ادامه می‌یابد.

مساحت‌ این قلعه بر تپه باستانی فـلک الافـلاک حـدود‌ 5200‌ متر مربع و از سطح خیابان‌های‌ مجاور حدود 40 متر‌ است‌. این‌ قلعه دارای هشت برج عظیم،دو صحن وسـیع و پنج سـالن‌‌ نسبتا بزرگ و تعدادی اتاق مجزا از هم است کـه بـه شکل هندسی‌ خاصی بنا شده‌اند. چاه آب قدیمی بنا چند پله بالاتر از کف حیاط، پشت‌ طاق‌نمای‌ گوشه‌ شمال شرقی محوطه واقع شده و گویا به‌ سرچشمه گلستان در دامنه شمال تپه متصل‌ بوده‌ است‌. بر دیواره‌ غربی این محوطه نقوشی زیبا دیده می‌شود که گویا این نقوش بازمانده‌ از‌ تزیینات‌ داخلی حمامی بوده که سال‌ها پیش تخریب شده اسـت.

تپه باستانی فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک بر تپه‌ای باستانی‌ قـرار‌ گـرفته که سفالینه‌های‌ خرد شده در گوشه و کنار آن پراکنده است. هنوز‌ تحقیق‌ علمی‌‌ مستندی در مورد آن انـجام نشده و حفاری دقیقی صورت نگرفته‌ است. سفال‌های اخرایی رنگ با‌ نقوش‌ هندسی‌ ساده که تاکنون در تمامی تپه‌های باستانی ایرانی یافت شده‌اند، متعلق به‌ هزاره‌ پنجم و چهارم قمری هستند. این خود بیانگر زنـدگی انسان‌هایی است که از غار به دشت آمدند و نخستین‌ روستاها‌ را-که بعدها به شهر تبدیل‌ شدند، ایجاد کردند، چنان‌که بسیاری معتقدند‌، خرم‌آباد‌ همان شهر «خایدالو»مطابقت دارد.

در زمان‌ ساسانیان‌ شـهر‌ خـرم‌آباد و قـلعه‌ فلک الافلاک با نام‌های شهر‌ و دژ‌«شاپور خواست»خوانده‌ می‌شده‌اند. این دژ نیز به واسطه اهمیت سیاسی و اقتصادی که‌‌ داشته‌، شبکه ارتباطی بوده است که‌ پل‌های‌ عظیمی همچون‌ پل‌دختر‌ را‌ شامل می‌شود و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار‌ بوده‌ است. اگرچه‌ عظمت این بنای پنج هزار و سیصد متری در حال حاضر‌ با‌ خصوصیاتی هـمچون داشتن چاه آب ویژه‌ و راه‌های گریز اضطراری، در‌ وحله‌ اول کهن دژ بودن آن‌ را‌ القا می‌کند، اما علاوه بر آنها باید باروی خشتی طویل و همچنین حریم آن‌ را‌ مورد توجه قرار داد؛ البته‌‌ این‌ امر‌ شـیوه شکل‌گیری شهرهای‌ اولیه‌ را به خوبی مجسم‌ می‌کند‌ و این ذهنیت را قوت می‌بخشد.

ثبت قلعه به عنوان بنای تاریخی

قلعه فلک الافلاک در سـال 1348 بـا پیگیری فرمانداری‌ کل‌‌ به‌عنوان یک بنای تاریخی به‌ وزارت‌ فرهنگ و هنر تحویل داده شـد و بـه شماره 883 در فهرست آثار ملی بـه ثـبت رسید. در سـال 1354 مـحل نـمایشگاه منطقه‌ای مردم‌شناسی لرستان‌ بود‌ و در سال 1356 بـه‌ مـوزه‌ آثار مفرغی لرستان و صنایع فلری دوره اسلامی تبدیل شد.

این موزه بعد از انقلاب اسـلامی و شعله‌ور شدن آتش جـنگ تـحمیلی‌ و به دلیل خطر حمله هـوایی‌ در‌ سـال 1363، تعطیل شد. با این‌که‌ مرمت تدریجی بنا طی این مدت همچنان دنبال مـی‌شد، اما در ‌ 1366، بمباران خساراتی به حـریم جـنوب شـرقی قلعه وارد آورد. در ‌ 1368‌ در ایـن‌ محل، سالن نمایشگاه عکس و مـوزه سـنگ‌ و سفال قلعه افتتاح شد و اکنون نیز سالن‌های دیگری جهت برگزاری‌ نمایشگاه‌ مردم‌شناسی و موزه مفرغ‌های لرسـتان آماده بهره‌برداری‌ شده است. سرانجام این قلعه در این بنای زیبای تاریخی در ۱۰ مهر سال ۱۳۴۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چگونه به فلک الافلاک برویم؟

برای رفتن به فلک‌الافلاک کافیست عزم سفر به خرم‌آباد کنید. قلعه فلک الافلاک در طول تاریخ مورد استفاده بسیاری از حکومت‌ها قرار گرفته و کاربری‌های گوناگونی داشته است. در گذشته از این قلعه به‌عنوان مقر حکومت، پادگان نظامی، زندان، خزانه سلطنتی و سایر کاربری‌های نظامی و سیاسی استفاده کرده‌اند. در حال حاضر این قلعه باستانی را تغییر کاربری داده‌اند و به موزه باستان شناسی، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت آثار تاریخی تبدیل کرده‌اند تا علاقه‌مندان به بازدید از آثار تاریخی بتوانند از این بنا دیدن کنند.