، میدان گازی آرش یکی از میادین مشترک ایران در خلیج فارس است که در سال های اخیر با ادعاهای فراتر از قانون کشورهای عربی برای تصرف و مالکیت بر منابع آن روبرو شده است. در همین راستا روز دوشنبه (۱۹ شهریور) در پایان نشست وزاری خارجه شورای همکاری خلیج فارس همچون ترجیع بند، اعراب ادعاهای خود بر جزایر سه گانه ایرانی (تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی) و همچنین میدان گازی آرش تکرار کردند. نکته قابل تأمل اینکه روسیه نیز این ادعا را با امضای خود تأیید کرد!

طبق آخرین ادعای مطرح شده، کویت و عربستان بنا دارند بهره برداری یکجانبه از آرش را آغاز کنند. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، جمهوری اسلامی ایران برای دفاع از منافع ملی بایستی وارد عمل شود. از سویی کشورهای منطقه می دانند ایران با مشکل شدید پول برای سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز روبرو است تا جایی که روند ناترازی انرژی در کشور سال به سال در حال افزایش است. اما وضعیت اکنون به گونه ای است که مسئولان بایستی سرمایه لازم برای کار در میادنی مشترک را تهیه کنند تا مانع از دست رفتن سرمایه ملی و حاکمیت ایران در این مناطق شوند.

گفتنی است ذخیره در جای گاز طبیعی میدان آرش حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خام درجای آن نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود که سهم ایران از این ذخایر حدود ۴۰ درصد ارزیابی شده است. اختلاف بین ایران و کویت از زمان کشف این میدان در سال ۱۳۴۶ آغاز شد آنهم زمانی که ایران امتیاز دریایی بهره برداری از میدان آرش را به شرکت نفت انگلیس و ایران اعطا کرد در حالی که کویت این امتیاز را به شرکت رویال داچ شل داده بود. این دو امتیاز در بخش شمالی میدان، همپوشانی داشتند که ذخایر گاز طبیعی آن ۲۲۰ میلیارد متر مکعب برآورد می شود.

با اینکه این مسایل به گونه ای فروکش کرد اما دامنه اختلافات و موج سواری های سیاسی صورت گرفته بر آن از سوی کویت و عربستان امروز بعد دیگری به خود گرفته است.

در سال ۲۰۰۱ پس از آن که ایران عملیات اکتشاف در میدان آرش را استارت زد، کویت بلافاصله ایران را به شکایت در مجامع بین‌المللی تهدید کرد. پس از سفر امیر کویت به تهران در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی، ایران فعالیت‌های اکتشافی در آرش را متوقف و از سکوی ساخته شده برای این میدان، در میدان‌های دیگر استفاده شد!

اما در سال‌های اخیر کویت با استفاده از نتایج لرزه‌نگاری انجام شده توسط شرکت شل، خط مرز جدیدی تعیین کرده و مدعی است بر اساس آن کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی قرار می‌گیرد، اما این خط مرزی تاکنون توسط ایران پذیرفته نشده است. همچنین در مارس ۲۰۲۲ کویت و عربستان سعودی قراردادی برای تقسیم منابع میدان گازی آرش امضا کردند که اعتراض ایران را برانگیخت. در این میان نوع کنش های سیاسی کویت و عربستان در چند ماه گذشته، به گونه ای است که امید به توافق برای بهره برداری از این میدان را دشوار کرده است. نمونه اخیر آن هم تکرار مجدد اعراب بر حق کویت و عربستان در میدان آرش است که این موضوع خشم افکار عمومی در ایران را برانگیخت.

چگونگی ترسیم مرزهای آبی آب‌های ساحلی و نحوه واقع شدن جزایر گوناگون از کشورهای مختلف و نیز بحث‌های تکنیکی جغرافیایی مانع تصمیم گیری درباره میدان آرش است و در این راستا طرف مقابل مقابل می خواهد با ایجاد تنش و سیاسی کردن موضوع و البته به پشتیبانی قدرت های بزرگی مانند روسیه، اهداف دیگری را دنبال کند.

بر همین اساس ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه، در واکنش به بیانیه شورای همکاری خلیج فارس تأکید کرد: «موضع ما درباره میدان گازی آرش همان موضع همیشگی است که بارها اعلام کردیم حقوق مسلم و حقه هیچ کشوری در سایه اظهارنظرهای غیرحقوقی و غیرفنی کشور دیگری از میان نخواهد رفت. موضوعات حقوقی و فنی باید در چارچوب گفتگوهای فنی و حقوقی مورد تبادل نظر و حل و فصل مبتنی بر اصول شناخته شده حقوق بین الملل و منافع مشترک کشورها قرار بگیرند.»

اتفاق مهمی که در این خصوص رخ داد، ورود فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا به موضوع بود. در این رابطه سردار عبدالرضا عابد روز سه شنبه (۲۰ شهریور) اعلام کرد: ما در دولت سیزدهم تلاش کردیم، توسعه میادین مشترک نفتی را در دستور کار دهیم. ما که خط مقدم در این موضوع هستیم، ما عزم و اراده‌ای در این حوزه از دولت‌ها ندیدیم.

در این راستا در دولت سیزدهم کارگروهی تشکیل شد که متاسفانه ضعیف عمل کرد و اتفاقات مطلوبی نیفتاد. اما امروز توسعه میدان آرش از نان شب ما واجب‌تر است، چون این میدان مشترک است و ما نباید از منافع کشور کوتاه بیاییم. باید در این حوزه فعالانه و مطالبه‌گر عمل کنیم. ما منتظر مجوز دولت برای استقرار تجهیزات حفاری هستیم و دکل‌ هم برای این کار در اختیار داریم. در این میدان کویتی‌ها به کمک آرامکو کار را شروع کرده اند. براین اساس ما ریسک می‌پذیریم و آماده توسعه میدان نفتی آرش هستیم.

این موضوع صریح سردار عابد امیدها برای عملیاتی شدن منافع ملی ایران در خلیج فارس را افزایش داد. واقعیت این است که محکوم کردن ها و واکنشهای سیاسی راه به جایی نخواهد برد. از مرحله ای به بعد لازم است تمام ساختارهای ذیربط وارد عمل شوند. هرگونه کوتاه امدن یا تعلل در اجرای عملیات ها در حوزه های مشترک دریایی به معنای نابودی منفعت ملی ایران است و مسئولیت آن نیز با مقامات مسئول خواهد بود و آنها باید در پیشگاه ملت ایران و تاریخ پاسخگو باشند.