، چند روز قبل خبری در رسانه ها منتشر شد مبنی بر اینکه دولت ارمنستان با پیش‌نویس قانونی که آغاز روند الحاق این کشور به اتحادیه اروپا را پیش‌بینی می‌کند، موافقت کرد. در این راستا نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در نشست دولت تأکید کرده است تصویب این پیش‌نویس به معنای عضویت در اتحادیه اروپا نیست و برای این منظور باید همه‌پرسی برگزار شود.

اما پیش از برگزاری همه‌پرسی، ارمنستان و اتحادیه اروپا باید سندی را در مورد الحاق امضا کنند. این در حالی است که بروکسل هنوز به طور رسمی آمادگی خود را برای اعطای وضعیت نامزدی عضویت یا پذیرش ارمنستان در اتحادیه اروپا اعلام نکرده است.

در پی انتشار این اخبار، موضوع عضویت ارمنستان در اتحادیه اقتصادی اورسیا که می تواند در تعارض با حضور این کشور در اتحادیه اروپا قرار بگیرد، مورد پرسش رسانه ها قرار گرفت. اما نخست‌وزیر ارمنستان به این موضوع اشاره‌ای نکرد که آیا ایروان قصد دارد هم‌زمان از اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز خارج شود یا خیر؟ دفتر نخست‌وزیر هم تأکید کرد برای اطلاع از این موضوع باید به وزارت امور خارجه مراجعه کرد؛ اما وزارت امور خارجه ارمنستان از ارائه توضیحات بیشتر خودداری نمود.

برهمین اساس موضع روسیه باعث شد نگرانی هایی در منطقه قفقاز جنوبی شکل بگیرد. الکسی اورچوک، معاون نخست‌وزیر روسیه، اعلام کرد روسیه بررسی طرح قانونی آغاز روند الحاق ارمنستان به اتحادیه اروپا را به عنوان آغاز خروج این کشور از اتحادیه اقتصادی اوراسیا تلقی می‌کند. همچنین مسکو سیاست اقتصادی خود در قبال ارمنستان را با توجه به این شرایط تنظیم خواهد کرد.

اورچوک تأکید کرد: «اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اتحادیه اروپا با یکدیگر سازگار نیستند. هر دو اتحادیه به معنای عدم وجود مرزهای گمرکی و آزادی جابجایی کالا، خدمات، سرمایه و نیروی کار هستند. تصور اینکه این دو اتحادیه در نقطه‌ای به یکدیگر بپیوندند، غیرممکن است؛ بنابراین، طرح قانونی آغاز روند الحاق به اتحادیه اروپا که در ارمنستان در حال بررسی است، این کشور را وادار به انتخاب می‌کند.»

در ادامه، این مقام ارشد روسی خاطر نشان کرد اگر ارمنستان بخواهد این مسیر را در پیش بگیرد پیامدهای اقتصادی سختی برای این کشور به دنبال خواهد داشت از جمله اینکه قیمت انرژی و مواد غذایی در ارمنستان افزایش و صادرات آن ۷۰ تا ۸۰ درصد کاهش خواهد یافت.

این تهدیدات در حالی مطرح می شود که طبق آمار ۹ ماه اول سال ۲۰۲۴، حدود ۴۲ درصد از تجارت خارجی ارمنستان با روسیه و تنها ۷.۳ درصد آن با اتحادیه اروپا بوده است. همچنین ارمنستان وابستگی زیادی به انرژی روسیه دارد.

نکته مهم این تحولات این است که ارمنستان به تازگی از جنگ قره باغ رهایی یافته و هنوز مناسباتش با جمهوری آذربایجان عادی نشده و تنش در بحث قره باغ وجود دارد. از سویی تجربه تاریخی نشان می دهد روسیه هرگاه کشوری که زمانی در حوزه کنترل شوروی بوده و اکنون بخواهد به غرب نزدیک شود، واکنش شدیدی بروز می دهد. بارزترین آن جنگ اوکراین است. روس ها مخالف جدی نزدیکی اوکراین به غرب و عضویت این کشور در ناتو هستند. لذا با توجه به چنین سابقه ای، این نگرانی اکنون مطرح است که آیا امکان دارد همان درگیری به حوزه قفقاز جنوبی نیز کشیده شود و با توجه به مرز زمینی مشترک ایران و ارمنستان، این تنش ها کشور ما را هم متأثر سازد؟

این پرسش توسط خبرنگار موج در نشست سخنگوی وزارت خارجه مطرح شد اما اسماعیل بقایی در پاسخ اعلام کرد ترجیح می دهد در این خصوص موضعی نگیرد. لذا هرچند هنوز مشخص نیست ارمنستان چه خواهد کرد که البته با توجه به تجربه اوکراین، وابستگی شدید این کشور به تجارت با روسیه، درگیری اش با آذربایجان بر سر قره باغ و احتمال از دست رفتن بخشی از سرزمینیش در جریان تشدید تنش ها با مسکو، بعید است مقامات ارمنستانی مایل باشند وارد یک بحران منطقه ای بزرگ شوند؛ اما تمام این تحولات زنگ خطر را برای ایران هم به صدا در می آورد. وقوع درگیری در نزدیکی مرزها بر آرایش نظامی و بحث امنیت مسیر تجاری اثرگذار است.

بنابراین امیدواریم تقابل روسیه و غرب این بار در شکل تلاش اتحادیه اروپا برای گسترش مرزهای تجاریش به قفقاز جنوبی، موجب بروز نبردی جددی نشود. ضمن اینکه هم اکنون با ادعاهای واهی و بدون سند متقن، اروپایی ها بنا دارند پای ایران را به جنگ اوکراین باز کنند که مجموع این تحولات در صورت عدم واکنش درست، می تواند منافع ملی ما را به خطر بیندازد. هرچند که تاکنون رویکرد سازنده وزارت خارجه در مسئله آغاز گفتگوها با تروئیکای اروپا که محدود به بحث هسته ای هم نیست، باعث شده است این اتفاقات منفی رخ ندهد.