، عصر روز چهارشنبه (۲۶ دی) رئیس جمهور در راس هیاتی به تاجیکستان سفر کرد. در این سفر دو روزه که شامگاه پنجشنبه (۲۷ دی) به پایان رسید، عراقچی وزیر امور خارجه، خانم صادق وزیر راه و شهرسازی، صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، علی آبادی وزیر نیرو و همتی وزیر اقتصاد پزشکیان را همراهی کردند.

در روز نخست و پس از استقبال رسمی امامعلی رحمان از رئیس جمهور، پزشکیان در مجتمع آشتی ملی تاجیکستان و مراسم ادای احترام به تندیس شاه اسماعیل سامانی موسس سلسله سامانیان حضور یافت. ادامه این سفر در صبح روز پنجشنبه با اجرای سرود ملی دو کشور، شلیک ۲۱ گلوله توپ و سان‌دیدن سران ایران و تاجیکستان از گارد تشریفات میدان و همچنین مذاکرات خصوصی دو مقام ارشد آغاز شد.

در گفتگوهای رؤسای جمهوری ایران و تاجیکستان چه گذشت؟

در جریان مذاکرات دوجانبه پزشکیان و امامعلی رحمان، بررسی بررسی طرح‌ها و پروژه‌های مشترک، چگونگی تسریع در اجرای پروژه‌ها و رفع موانع پیش‌رو مورد بحث قرار گرفت. پس از این نشست، هیات های عالی رتبه دو کشور جلسه ای برگزار کردند که نتیجه آن امضای 23 یاداشت و سند همکاری بود.

پس از پایان مذاکرات مشترک هیات‌های دو کشور، مقامات عالی ایران و تاجیکستان در حضور دکتر پزشکیان و امامعلی رحمان ۲۳ سند و یادداشت تفاهم همکاری را امضا کردند و بیانیه مشترکی نیز از سوی رؤسای جمهور به امضا رسید.

اسناد امضاشده در حوزه‌ همکاری‌های دیپلماتیک، توسعه حمل و نقل، مبارزه مشترک با فساد اداری، همکاری‌های آموزشی در حوزه گمرک، استاندارد، امنیت غذایی، حوزه زنان و خانواده، آمار، امور بایگانی و اسناد، فناوری دیجیتال، مطالعات مذهبی، خدمات اجتماعی، مهندسی ژنتیک، کشاورزی، همکاری‌های نوآورانه صنعتی و نمایشگاهی و ارتباطات هستند.

در پایان کار همایش نمایندگان بخش خصوصی دو کشور، 13 طرح جدید به ارزش 450 میلیون دلار به امضا رسید.

پس از نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور، نشست مطبوعاتی پزشکیان و امامعلی رحمان برگزار شد. در این جلسه، پزشکیان با اشاره به امضای اسناد همکاری، تمدید روادید و بیانیه مشترک میان دو کشور، بر تسریع اجرایی‌سازی توافقات و رسیدن تعاملات مشترک به نقطه مطلوب تاکید کرد و گفت: منافع مشترک زیادی با تاجیکستان داریم و اجرای ابتکارهای جدید طراحی‌‌شده قطعاً تأثیری شایسته در اشتغال و سطح رفاه عمومی مردمان‌مان خواهد داشت.

نکته مهم در جریان این سفر ریل گذاری دولت برای افزایش حجم تجارت دوجانبه از مرز نیم میلیارد دلار بود. در این خصوص رئیس جمهوری کشورمان خاطر نشان کرد: دو کشور دارای ظرفیت‌های فراوان برای تأمین بخش مهمی از کالاهای مورد نیاز یکدیگر هستند و به همین دلیل به مشارکت راهبردی در تمامی حوزه‌ها به‌ویژه موضوعات اقتصادی و تجاری تأکید می‌کنیم.

وی همچنین برداشتن موانع گمرکی و ایجاد فضای امن برای فعالیت بیشتر بخش خصوصی را از جمله مسائل مورد توجه دو طرف برشمرد و گفت به‌زودی شاهد برگزاری نشست کمیسیون مشترک اقتصادی میان دو کشور خواهیم بود و موضوعات مهم دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی و زیست‌محیطی مورد توافق قرار خواهد گرفت.

امامعلی رحمان هم در نشست خبری خبر ازحذف روادید میان دو کشور داد و خطاب به رئیس جمهور ایران و هیأت همراه گفت: «چه سرمایه‌گذاری کنید و چه سرمایه‌گذاری نکنید. شما را دعوت می‌کنم به این کشور سفر کنید. روادید را حذف کردم تا گردشگران ایرانی بدون هیچ مانعی به تاجیکستان سفر کنند.»

در ادامه این سفر، دانشگاه پزشکی تاجیکستان، عنوان افتحاری پرفسوری را به پزشکیان اهدا کرد.

دلیل تأکید دولت چهاردهم بر تقویت مناسبات ایران و تاجیکستان

پیش از این سفر پزشکیان در جریان اولین حضورش در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک  در مهرماه سال جاری، با همتای تاجیکستانی خود به صورت دوجانبه دیدار کرده و تأکید کرده بود ایران خواهان توسعه و گسترش تعاملات و ارتباطات علمی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی با تاجیکستان است.

در ادامه این روند در 18 مهرماه، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، به دوشنبه سفر کرد. در این سفر قالیباف گفت: «در سه سال گذشته تجارت بین ایران و تاجیکستان بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است، به طور حتم این میزان تجارت و همکاری در سال‌های آینده با سرعت بیشتری پیش خواهد رفت. در این مدت هیات های اقتصادی دو کشور به طور پیوسته دیدارهایی داشته اند.»

الف)افزایش تبادلات تجاری و گردشگری

حجم تبادل کالا میان ایران و تاجیکستان در سال 2024، حدود 350 میلیون دلار بود و اکنون مقامات دو کشور تأکید دارند که می توانند این رقم را به یک میلیارد دلار برسانند.

نکته مهم در سفر پزشکیان در تاجیکستان عزم جدی دو طرف برای تقویت روابط اقتصادی و تجاری بود که با برداشته روادید، این مهم تسهیل خواهد یافت. تا پیش از این ایرانی ها چه برای سفرهای تجاری یا گردشگری مجبور بودند روند طولانی دریافت ویزا را سپری کنند اما اکنون این تشریفات اداری حذف شده است. از پنج ماه قبل فقط سفر از تهران-دوشنبه نیاز به رویداد نداشت اما اکنون در صورت سفر با هواپیما از همه شهرهای دو کشور و حتی از طریق کشورهای ثالث، شهروندان تاجیکستانی و ایرانی نیازی به دریافت روادید ندارند. اما هنوز عبور از گذرگاه های مرزی ملزم به دریافت ویزا است. در نتیجه انتظار می رود به زودی شاهد رونق سفرهای گردشگری شهروندان دو کشور و افزایش فعالیت بخش های خصوصی باشیم. این مهم در شرایطی که ممکن است ایران تحت فشار اقتصادی از سوی غرب در ماه های آینده قرار بگیرد، اهمیت زیادی دارد.

در سال میلادی 2024 تعداد 8500 گردشگر ایرانی از تاجیکستان بازدید کردند. همچنین در همین زمان هشت هزار شهروند تاجیکستانی به ایران سفر کرده بودند. اکنون در جریان دیدار رؤسای جمهوری دو کشور، بنا است تا تعداد گردشگران به دو طرف به یکصد هزار نفر برسد.

با توجه به توصیفات پزشکیان از تاجیکستان که عنوان کرد «در این کشور احساس غربت نمی کنم و نام هایی که شما بر خیابان ها گذاشته اید را ما در کتاب های درسی خود می خواندیم» احساس تعلق فرهنگی بیشتری به جامعه تزریق شد. وجود زبان مشترک، پیوندهای فرهنگی و تمدنی، داشتن جشن های یکسان و آداب و رسوم مشابه امکان تحقق این هدف که گردشگران به یکصدهزار نفر برسد، بسیار محتمل است. در این راستا تبلیغات می تواند نقش مهمی داشته باشد.

ب)تأمین امنیت به صورت مشترک

یکی از موضوعات مهم در جریان دیدار رؤسای جمهوری ایران و تاجیکستان، بحث بر سر دست یابی به هماهنگی های مشترک امنیتی بود. واقعیت امر آن است که تحولات افغانستان و هرگونه تغییری که در ثبات این کشور رخ می دهد، ایران و تاجیکستان را متاثر می سازد. زیرا هر دو کشور با افغانستان دارای مرز زمینی طولانی هستند. از سویی افغانستان جزو پهنه تمدنی ایران بزرگ است و کشوری فارسی زبان محسوب می شود. همکاری تهران و دوشنبه در حوزه های فرهنگی، تمدنی، اقتصادی و امنیتی می تواند مبنایی برای ورود افغانستان به این جمع گردد. لذا هرچه پیوند کشورهای حوزه تمدنی تقویت گردد، امنیت بیشتر خواهد شد. لزوم مقابله با افراط گرایی، از بین بردن ریشه های داعش و سفلی گری در افغانستان در حال حاضر هدف غایی است که می تواند در سایه همکاری ایران و تاجیکستان محقق شود. همانگونه که ترکیه تلاش کرده اجتماعی از کشورهای ترک زبان ایجاد کند، ایران هم می تواند برای تقویت امنیت و بهبود شرایط اقتصادی خود دست به چنین کاری بزند. نکته مهم اینکه در نشست کشورهای ترک زبان، سران این کشورها مجبور هستند برای فهم زبان دیگری از مترجم استفاده کنند زیرا اگرچه همه ترک زبان هستند اما ساختار جملات و نوع کلمات آنها با هم تفاوت زیادی دارد. اما این مسئله در روابط ایران، تاجیکستان و افغانستان دیده نمی شود.

با توجه به این نکات، عراقچی نیز در پایان روز دوم سفر به تاجیکستان در گزارشی بر اهمیت این روابط و دستیابی به دیدگاه های مشترک از همین زاویه اشاره کرد: «ایران و تاجیکستان در کنار سایر همسایگان، به‌ویژه افغانستان، از ظرفیت بالایی در جهت ایجاد اتصال میان شرق و غرب و حتی مرکز و جنوب آسیا برخوردار هستند. بی‌جهت نیست برای دوره‌ای بلند در قرون گذشته نگاه استعمارگران معطوف به استیلا بر این جغرافیا بوده است. اکنون نیز اثر عوامل بی‌ثبات‌کننده فرامنطقه‌ای و تحرک عناصر مخرب درون‌منطقه‌ای همچون تروریسم و افراطی‌گری، مواد مخدر، مهاجرت‌های غیرقانونی و تغییرات اقلیمی در تلاشند که بر این پهنه از جغرافیای ما مستولی شوند.»