خبرگزاری موج، این روزها برای اینکه بخواهید در مراسم خاکسپاری عزیزی حاضر شوید، باید حتما نقشه ای از بهشت زهرا داشته باشید تا گم نشوید و بتوانید به محل اعلام شده برسید. بهشتی از شهر مردگان در کنار شهر زنده ها. شهری بزرگ که کلنگ احداث آن در سال ۴۵ به زمین خورد و با پیگیری های سه شهردار وقت (یعنی جواد شهرستانی، تیمسار صفاری و افتتاح زمان نیک پی)  بالاخره در ۲۵ تیر سال  ۱۳۴۹ گورستان مدرن پایتخت به بهره‌برداری رسید. درواقع در زمان شهرداری تیمسار محمدعلی‌خان صفاری قطعه زمینی به مساحت سه میلیون و صد و چهل هزار متر مربع در دو کیلومتری کهریزک واقع در جاده قم برای این کار خریداری شد ولی کار خاصی روی آن صورت نگرفت تا اینکه در زمان شهرداری منوچهر پیروز، دیوارکشی این زمین‌ها انجام شد و جواد شهرستانی جانشین وی، موفق شد در دوران حضورش درختکاری این زمین‌ها را به اتمام برساند و بالاخره در دوره مدیریت شهری نیکپی این مجموعه عریض و طویل رسما افتتاح شد.اولین قبری هم که حفر شد به نام شهروندی به محمد تقی خیال اختصاص پیدا کرد. شاید جالب باشد که بدانید هزینه کفن و دفن در آن زمان ۱۴۰ تومان تعین شده بود.  

ماجرای نامگذاری و نرخ گذاری هزینه های کفن و دفن این مجموعه نیز در نوع خود شنیدنی بود. ماجرا از این قرار بود که مرتضی نیک‌پی، شهردار وقت برای مذاکره درباره عنوان و نام گورستان که زیر عنوان «بهشت زهرا» شناخته شد، به منزل آیت‌الله خوانساری رفته بود. روزنامه اطلاعات عصر آن روز در خبری نوشت که بر اساس گفته معتمدین بازار که در این جلسه حضور داشتند بعد از بحث «عنوان» گورستان موضوع «نرخ» کفن و دفن مورد بررسی قرار گرفته است. به گفته این افراد، در این جلسه «در مورد نرخ خدمات گورستان بحثی به میان آمد و آقای دکتر نیک‌پی شهردار پایتخت در این زمینه نظر حضرت آیت‌الله را جویا شد و آیت‌الله خوانساری در پاسخ شهردار گفتند که نرخ هرچه کمتر شود بهتر است و روی این بیانات در همان جلسه اعلام گردید که در گورستان خدمات انجام شده در یکصد و چهل تومان تثبیت می‌گردد.»

گفته می‌شود حتی مسئولان شهری برای جلب مردم به گورستان مدرن پایتخت که حالا نام «بهشت زهرا» بر آن نهاده بودند، جایزه‌ای تعیین کردند. بر این اساس گفته شده بود که به بازماندگان اولین فردی که در این گورستان تازه تاسیس به خاک سپرده شود یک دستگاه پیکان سواری جایزه داده خواهد شد. با این حال و با وجود چنین تمهیدات عجیب و غریبی از افتتاح گورستان تا دفن اولین متوفی در آن حدود یک ماه به طول انجامید.

بهشت زهرا ۵۰ ساله شد

سعید خال مدیرعامل سازمان بهشت زهرا، با اشاره به تاریخچه این آرامستان نیز گفت: در زمان ابتدایی بهره‌برداری بهشت زهرا تعداد کمی از شهروندان در آنجا دفن می‌شدند؛ چرا که در آن مقطع سایر آرامستان‌های شهر تهران هم فعال بودند و نهایتاً بهشت زهرا زمانی بهشت زهرا شد که نام و قدوم شهدا به اینجا بازشد.

بدین ترتیب امسال بهشت زهرا ۵۰ ساله می شود. آرامستانی که امروز با وسعت تقریبی ۷۵۰ هکتار و حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار فوت شده، برای خودش شهری محسوب می شود.

احمد مسجدجامعی عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران  نیز در جلسه اخیر شورای شهر با توجه به اهمیت جایگاه بهشت زهرا و تاریخچه آن گفت: احداث این آرامستان نتیجه پیگیری های  مرحوم آقانجفی مرعشی بود. همان زمان اداره فضای سبز بهشت زهرا(س) را سازمان پارک‌ها انجام داد و برای همین به صورت علمی از گیاهانی که احتیاج کمی به آب داشتند استفاده شد.

 اما به گفته مسجد جامعی قرار بود ظرفیت بهشت زهرا تنها برای ۲۵ سال باشد. مسجد جامعی با بیان اینکه هزار چهره شاخص در بهشت زهرا تدفین هستند، گفت: در بهشت زهرا حرم امام، شهدای انقلاب و دفاع مقدس، شهدای دولت، شهدای مدافع حرم، هنرمندان، نام آوران و غیره خاکسپاری شدند. حتی کتابی در این رابطه منتشر شده که در خصوص هزار چهره شاخص که در این گورستان خاکسپاری شده اند، آمده است. بنابراین در هیچ کجای دنیا گورستانی که چنین چهره های شاخصی در آن دفع باشند، وجود ندارد و باید بیش از گذشته به آن توجه کرد.

وی با ذکر اینکه مطالعه گورستان‌های تهران باید جدی گرفته شود گفت: واقعیت این است که این ظرفیت‌ امروز با مشکل مواجه شده است و در ساختار جدید بهشت زهرا دیگر آن بهشت زهرای پنجاه سال پیش نیست و کارکردهای ملی پیدا کرده است. بنابراین خوب است که برای ساختار گورستان‌‌ها فکر ویژه‌ای بشود.

محسن هاشمی نیز درهمین جلسه با تاکید براهمیت بهشت زهرا گفت: بهشت زهرا بزرگترین گورستان مشجع دنیا است که سه ایستگاه مترو در آن قرار دارد و معتقدم  باید از لحاظ فرهنگی نیز روی آن کار بیشتری شود.

هاشمی البته به نکته جالبی هم در مورد بهشت زهرا اشاره کرد و گفت:  قبرهای شماره یک و دو و سه بهشت زهرا هنوز خالی است. قبر شماره یک بهشت زهرا مربوط به هویدا بود، اما هنوز خالی است و در آن دفن نشد.

تورهای گور گردی!

اما شاید جالبترین پیشنهاد مطرح شده در این جلسه را رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای اسلامی شهر تهران مطرح کرد که در ادامه موضوع ۵۰ سالگی آرامستان بهشت زهرا گفت: این مکان همچون ابن بابویه و امامزاده عبدالله به یک آرامستان تاریخی تبدیل شده است که می‌تواند در حوزه گردشگری فعالیت کند.

حسن خلیل‌آبادی، با تاکید بر اینکه شهرداری باید لایحه سازمان‌ گردشگری را هر چه سریعتر تهیه و به صحن ارائه کند، گفت: در تهران مراکز زیادی وجود دارد که باید تحت نظر یک سازمان برای پایتخت آورده داشته باشد و به خدمات شهرداری تهران بیافزاید.

 خلیل‌آبادی یکی از حوزه‌های گردشگری را گورگردی خواند و تصریح کرد: مشاهیر و بزرگانی که دفن هستند را از این طریق به علاقه‌مندان معرفی و کسب درآمد می‌کنند. ما نیز می توانیم از این طریق به خدمات شهرداری تهران بیافزاییم و درآمد پایدار ایجاد کنیم.

شاید انتهای راه

اما شاید جدای از پتانسیل هایی که بهشت زهرا دارد، اصلی ترین موضوعی که در مورد آن مطرح باشد، بحث تکمیل ظرفیت این آرمستان و لزوم انتخاب محلی برای آرامستان جدید پایتخت باشد. این موضوع شاید برای اولین بار به طور جدی در شورای شهر دوره چهارم مطرح شده و حتی گفته می شد محلی ۵۰۰ هکتاری نیز درجنوب محل کنونی بهشت زهرا انتخاب شده و درحال مذاکره برای خرید آن هستند. با این وجود به نظر می رسد با آغاز به کار شورای پنجم عملا این طرح مسکوت ماند تا اینکه چندی قبل زهرا صدراعظم نوری، رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شورای اسلامی شهر تهران خبر از بازگشایی مجدد پرونده انتخاب محل جدیدی برای آرامستان تهران داد.

ولی اینکه این محل جدید چه ویژگی هایی دارد؟ سوالی است که نوری در گفتگو با خبرنگار موج و در پاسخ به آن گفت: همانطور که می دانید بهشت زهرا بزرگترین گورستان کشور و حتی خاورمیانه است که تا کنون نیم قرن است که به صورت مستمر فعال است و هنوز جایگزینی برای آن درنظر گرفته نشده است. البته قطعات کوچکی در طول این سالها به آن افزوده شده که همان قطعات کنونی جدید محسوب می شود ولی این قطعات جوابگوی نیاز شهر را نمی دهد.

 از همان دوره شورای چهارم، بارها گفته شده بود که تا یکی دو سال قبل ظرفیت بهشت زهرا تکمیل خواهد شد. رییس کمیسیون سلامت،محیط زیست و خدمات شورای اسلامی شهر تهران در مورد اقدامات شورای کنونی برای تعیین محلی به عنوان جایگزین بهشت زهرای کنونی گفت: پس از جلساتی که با مدیریت بهشت زهرا داشتیم مقرر شد تا توسط مشاور، نقاطی به عنوان جایگزین بهشت زهرای کنونی مشخص و به کمیسیون ما ارجاع شود.

وی افزود: بعد از این جلسات مشاوری مسئول انتخاب چند نقطه برای این منظور شد و گویا هم اینک چند نقطه را نیز انتخاب کرده است که به زودی پیشنهادهای خود را در جلسه کمیسیون مطرح می کند.

صدراعظم نوری در مورد ویژگی های این قطعات نیز گفت: نقاطی که مشخص می شود باید دارای یکسری ویژگی ها باشد. ازآسان بودن مسیر تردد تا داشتن فاکتورهای زیست محیطی و زیرساختهای خدماتی.   

رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شورای اسلامی شهر تهران در مورد جانمایی این قطعات نیز گفت: چند نقطه برای بهشت زهرای جدید انتخاب شده که در بخش های مختلف تهران قرار دارد. چون تصمیم بر این است که به جای یک آرامستان متمرکز، چندین آرامستان در نقاط مختلف ایجاد شود تا تردد شهروندان هم ساده تر و آسان تر باشد.

به گفته وی بعد از تایید شدن قطعات مشخص شده توسط کمیسیون، درخواست خرید آنها به شهرداری داده می شود تا شهرداری آنها را تملک و کار احداث آنها را آغاز کند.

وی با ذکر اینکه ترجیح می دهد هنوز در مورد جانمایی این نقاط صحبتی نکند، در پاسخ به این سوال که به نظر شما این آرامستان ها  از چه زمانی به بهره برداری می رسد؟ گفت: هنوز برای اظهار نظر در این مورد زود است. چون در ابتدای راهیم و معلوم نیست چه موانعی ممکن است سر راه باشد. اما آنچه مسلم است این است که تهران به زودی صاحب آرامستان های جدیدی خواهد شد.