به گزارش خبرگزاری موج، آلودگی هوا امروز به حدی افزایش پیدا کرده که نه تنها باعث افزایش آمار انواع بیماری های تنفسی شده است که هر سال بر آمار روزهای تعطیلی مدارس هم افزوده می شود. این خسارت آنچنان سنگین است که سازمان بهداشت جهانی نیز نسبت به افزایش تبعات آن هشدار داده است. این درحالی است که با وجود شعارهایی که در مورد اقدامات شهرداری و دولت در این زمینه داده می شود، حتی به نظرمی رسد هنوز حتی یک پژوهش دقیق و کاربردی هم در این زمینه صورت نگرفته است! آرش حسینی میلانی ، رییس کمیته محیط زیست شورا در گفتگو با موج، به تشریح ابعاد جدیدی از کم کاری نهادهای مختلف متولی، در مورد اجرای وظایف قانونی خود و بخصوص انجام پژوهش هایی در مورد برآورد خسارت و تحلیل ناشی از آلودگی هوا و وضعیت موجود کرده است که در نوع خود قابل تامل است.  

یکی از مشکلات امروز محیط زیست ما، کمبود اطلاعات و پژوهش هایی در حوزه  آلودگی هواست. فکرنمی کنم در مورد خسارت های وارده ناشی از آلودگی هوا در کشور پژوهشی انجام شده باشد. درست است؟

تقریبا... اما معتبرترین گزارش پژوهشی در مورد خسارت آلودگی هوا به گزارش بانک جهانی در مورد خسارت های محیط زیستی در ایران بر می گردد که فکر می کنم متعلق به سال ۲۰۰۳ باشد. در این گزارش، بخشی به خسارت های ناشی از آلودگی هوا اختصاص دارد که البته تا جاییکه می دانم حتی تاکنون این گزارش، ترجمه هم نشده است!! در عین حال حدود ۲ سال قبل سازمان بهداشت جهانی نیز گزارشی را در مورد همین موضوع انجام داد که این گزارش ترجمه شد و اتفاقا با دستور معاون حمل و نقل و ترافیک وقت شهرداری، در سایت شرکت کنترل ترافیک هم بارگذاری شد.

و در داخل کشور چطور؟ 

در داخل کشور هم به نظر می رسد پژوهش هایی به صورت انفرادی یا در قالب پروژه های کوچک انجام شده باشد ولی پژوهشی گسترده و رسمی از سوی نهادی که متولی آلودگی هوا باشد، انجام نشده یا حداقل من از آن بی خبرم. تنها پژوهش های موجود در این زمینه که من از آن مطلعم، پژوهش هایی است که چند تن از استاد و محققان کشور به صورت خودجوش انجام داده اند و نتایج آن را نیز در چند سمینار و همایش نیز عرضه کرده اند.

خب اینجا این سوال پیش می آید که این پژوهش ها تا چه حد معتبر و قابل استناد هستند؟

این اساتید در جلساتی از آمارها و گزارش هایی که ارایه می کنند دفاع کرده اند و به نظر می رسد ادعاهایشان درست باشد.

و اینکه واقعا رقم خسارت ناشی از آلودگی هوا همین قدر که در گزارش های جهانی آمده عظیم و سنگین است؟

بله. حقیقت این است که ارقام خسارت های ناشی از آلودگی هوا بسیار سنگین تر از چیزی است که تصور می کنیم. اگر درست به خاطر داشته باشم براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی این خسارت برای تهران بیش از ۶.۲ میلیارد دلار است. این ارقام آنچنان سنگین و غیرقابل باور است که حتی در ابتدا آقای پورسید آقایی، معاون وقت حمل و نقل شهرداری نیز نمی توانست آنها را بپذیرد ولی بعد از اینکه با تعدادی از محققان جلساتی را در این زمینه برگزار کرد بالاخره قبول کرد که این گزارش ها درست است و مبنای علمی دارد و به همین دلیل حتی این گزارش ترجمه شد و فکر می کنم روی سایت شرکت کنترل آلودگی هوا نیز قرار گرفت.

اصلا موضوع مقابله با آلودگی هوا ردیف بودجه خاصی دارد؟

بودجه هایی که برای این مساله در نظر گرفته می شود، بودجه های پراکنده ای است. مثلا بخشی از بودجه شهرداری برای پایش اطلاعات توسط شرکت کنترل آلودگی هوا صرف می شود. یا دولت و شهرداری بودجه هایی را برای توسعه حمل و نقل عمومی صرف می کنند که در واقع یکی از اهرم های مهم برای کاهش آلودگی هواست و در تهران به چیزی معادل ۶ تا ۷ هزار میلیارد تومان در سال می رسد. در این روزهای کرونایی هم به عینه دیدیم که مترو و اتوبوس چقدر می تواند در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد. کمااینکه وقتیکه طرح ترافیک برداشته شد، هم شاهد ترافیک شدید و قفل شدن خیابان ها بودیم و هم شاخصه آلودگی "ازن" افزایش پیدا کرد. درحالیکه اگر سیستم حمل و نقل تهران می توانست جوابگوی تردد شهروندان باشد و مجبور نمی شدند طرح ترافیک را لغو کنند، مسلما چنین وضعیتی رخ نمی داد.

یعنی در سطح ملی دولت برای قانون هوای پاک بودجه ای را در نظر نمی گیرد؟

اکثر بودجه ای که برای این امر در نظر گرفته می شود، برای پایش اطلاعات و بررسی وضعیت موجود آلودگی هواست. کمک دیگری که دولت می کند در خصوص مترو و تکمیل آن است. یعنی دولت به کلانشهرها در مورد تامین بودجه ساخت مترو کمک می کند که همین امر می تواند به کاهش ترافیک و در نهایت کاهش آلودگی هوا کمک کند.

ولی تاجاییکه می دانم دولت کمک چندانی در مورد تامین سهم خود برای توسعه مترو نمی کند!

درست است که شاید دولت در مورد پرداخت سهم خود برای تکمیل خطوط مترو در کلانشهرها کمی کند عمل کرده باشد ولی در عوض از نقش حاکمیتی خود برای نظارت روی صنایع آلایندگی یا برای پای کار آوردن خودرو سازان برای ساخت اتوبوس و واگن های مترو استفاده کرده و به شهرداری ها کمک می کند.

پس در عمل ردیف بودجه مشخصی در کشور برای مبارزه با آلودگی هوا نداریم!

نه ... یعنی اینگونه نیست که یک ردیف بودجه مشخص داشته باشیم و بگوییم بودجه مبارزه با آلودگی هوا از آنجا تامین می شود. بلکه بودجه هایی که در این زمینه وجود دارد پراکنده است. البته از سال ۹۷ ؛ خود شهرداری ردیف بودجه ای را برای بحث محیط زیست شهر تهران اختصاص داد که هم بودجه مترو را شامل می شود و هم پسماند و هم آلودگی هوا و.... 

حالا که موضوع طرح ترافیک مطرح شد اجازه بدهید سوالی در همین زمینه مطرح کنم. اینکه اجرای مجدد طرح ترافیک تاثیری روی کاهش ترافیک و در نهایت آلودگی هوا داشته است؟

هنوز گزارش تحلیلی سازمان کنترل ترافیک در این زمینه آماده نشده است. چون به هر حال تحلیل داده های سنجش ازن و شاخصه های دیگر زمان بر است و باید فرصت داد تا این شرکت کار خودش را بکند. اما در مورد افزایش ترافیک، براساس گزارش های راهنمایی و رانندگی، قطعا اجرای مجدد طرح ترافیک ، تاثیر ملموسی روی کاهش ترافیک داشته است. 

رییس جمهور اوایل سال اعلام کرده بود که اگر شهرداری ها بتوانند تا پایان اردیبهشت، اتوبوس وارد کنند یا با خودروسازان داخلی قرار داد ببندند، دولت هم سهم خود را برای تامین بودجه اتوبوس ها پرداخت خواهد کرد. اما قرار داد شهرداری تهران با خودروسازان در اواخر خرداد رخ داد. الان با توجه به اینکه این قرارداد اخیرا و بعد از مهلت رییس جمهور نوشته شده، آیا باز هم دولت بخشی از هزینه های آن را تقبل خواهد کرد؟

نخیر! این قرار داد در راستای وظیفه ای بود که ما سال گذشته بر دوش شهرداری گذاشته بودیم تا براساس آن شهرداری از زیر سنگ هم شده باید پول جور کند و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس برای تهران تامین کند. این ماموریت اما به خاطر برخی موانعی که پیش روی شهرداری ها بود مدتی عقب افتاده بود که خوشبختانه اخیرا این مشکلات مرتفع شده بود و شهرداری هم موفق شد قرارداد تامین ۵۰۰ اتوبوس را ایران خودرو ببندد. گرچه ما در تهران به بیش از ۶ هزار خودرو جدید داریم تا جایگزین خودروهای فرسوده شود یا کلا به آمار ناوگان اتوبوسرانی افزوده شود. یعنی این رقم چیز دندان گیری نیست . ولی خب... از هیچی بهتر است!