به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، امسال هفته هوای پاک مصادف بود بود با یکی از آلوده ترین شرایط هوای پایتخت و بسیاری از کلانشهرها. با این حال، حتی در این هفته نیز سخنان مسئولان در مورد دلایل آلودگی هوا و راهکارهای مقابله با آن و حتی نهادها و سازمان هایی که در این مورد مقصر بوده و هستند، تنها از حد شعار و سفسطه فراتر نرفت. درست مثل همه سالهای دیگر!

برای مثال همین وزارت نفت که سعی دارد افزایش مصرف گاز و استفاده از مازوت در نیروگا‌ه‌ها را هم به گردن مردم بیاندازد، پاسخ نمی‌دهد که چرا به ماده ۱۸ قانون هوای پاک عمل نکرده و سوخت با استاندارد در اختیار نیروگاه‌ها قرار نداده است؟

همچین وزارت نیرو که حالا ادعا دار مصرف گاز خانگی ۱۵ درصد در تهران و ۱۲ درصد در کل کشور بالا رفته، چرا به ماده ۲۳ آیین‌نامه ماده ۲ قانون هوای پاک مبنی بر فیلتراسیون نیروگاه‌ها عمل نکرده است؟ و چرا ماده ۱۹ قانون هوای پاک را زمین گذاشته و برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر به تعهد خود عمل نکرده است؟

وزارت کشور هم باید نسبت به نوسازی ناوگان اتوبوسرانی اقدام می‌کرد بر خلاف مواد ۹ و ۱۰ قانون هوای پاک در این زمینه پیشرفتی نداشته و حتی به مصوبه سال ۹۳ دولت هم پایبند نبوده و فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده نصب نکرده است در حالیکه هزینه‌بردار نبود.

پلیس راهور هم طرح LEZ یا طرح مناطق کم‌ انتشار آلایندگی را در کلانشهرها اجرا نکرده است و سال‌هاست که با وزارت کشور بر سر مالکیت بر سرورها و تجهیزات معاینه فنی اختلاف دارد. البته اخیرا پلیس به دلیل ترخیص موتورسیکلت‌های رسوبی و فرسوده مورد انتقاد قرار گرفته است.

وزارت صنعت هم که در تلاش برای لغو یا تاخیر در اجرای مواد قانون هوای پاک ید طولایی دارد. از تلاش برای لغو قانون نصب فیلتر دوده روی خودروهای دیزلی بگیرید تا تلاش برای تاخیر مجدد در ارتقای استاندارد خودروهای یورو۵. از سوی دیگر این وزارتخانه برای اسقاط و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده اقدام خاصی انجام نداده است.

وزارت صنعت در حوزه موتورسیکلت هم دستاورد مناسبی نداشته است. به طوری که اخیرا برخلاف ماده ۲ آین‌نامه قانون هوای پاک درخواست تاخیر چهار ساله در رعایت استاندارد یورو۵ برای موتورسیکلت‌ها را مطرح کرده است. افزون بر اینها پیش از این توانسته بود قانون اسقاط موتورسیکلت را هم به تاخیر بیندازد. از طرف دیگر وزارت صنعت به تعهدات خود در زمینه تولید و توسعه موتورسیکلت برقی عمل نکرده است.

البته سازمان استاندارد ملی شوراها و شهرداری‌ها هم به وظایف خود در راستای اجرای قانون هوای پاک عمل نکرده‌اند که شرح آن در گزارش ویدیویی آمده است.

غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در برخی نقاط تهران تا ۵۰ درصد بیشتر شده است

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ضمن اشاره به اینکه طی آبان، آذر و دی ماه امسال غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در برخی نقاط تهران تا ۵۰ درصد بیشتر شده بود، گفت: بخشی از آلودگی هوا از خارج از شهر وارد تهران می‌شود.

حسین شهیدزاده مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفت: با مقایسه کیفیت هوا در سال جاری و سال ۱۳۹۸ به نظر می رسد ۳۴ روز بر تعداد روزهای آلوده در سال جاری افزوده شده است  اما با توجه به تغییر روش محاسبه شاخص در سال جاری می بایست مقایسه کیفیت هوا بر اساس یک روش انجام شود. بر این اساس در صورتی که روش گذشته مد نظر قرار گیرد سال جاری ۷ روز آلوده بیشتر داشته و اگر استاندارد جدید مد نظر قرار گیرد سال ۱۳۹۹ دارای ۱۱ روز آلوده بیشتر بوده است.

این دی اکسید گوگرد لعنتی

 مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود با مهر تاییدی که بر روی افزایش گوگرد در هوا زد رسما اعلام کرد: واقعیت این است که غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در ماه‌های آبان، آذر و دی ماه حدود ۵۰ درصد بیشتر از ماه های مشابه در سال گذشته بوده است. این مسئله می‌تواند گویای آن باشد که سهم منابع ثابت در تولید این آلاینده بیشتر شده است، چراکه ادعا می‌شود که سوخت منابع متحرک تغییری نکرده است. از سوی دیگر تغییرات روزانه آلاینده دی‌اکسید گوگرد نشان می‌دهد که غلظت این آلاینده در ساعات ظهر بیشتر شده است. از آنجایی که خودروهای گازوییلی در این ساعات تردد خاصی ندارند می‌توان نتیجه گرفت که اینبارصنایع علت آن بوده‌اند.

شهیدزاده در ادامه گفت: براساس تصاویر ماهواره‌ای، کیفیت هوا در اطراف تهران طی آذر ماه امسال با رنگ قرمز نمایش داده شده است و این نشان می‌دهد که منابع آلاینده در غرب، جنوب غرب و جنوب شرق بیشتر از سال گذشته فعال هستند. برای همین ما می‌گوییم که بخشی از آلودگی هوای تهران از خارج از شهر وارد می‌شود. شهر ری نیز نسبت به سال گذشته تغییرات عمده‌ای در آلاینده دی‌اکسید گوگرد کرده و غلظت آن افزایشی بوده است.

اما وی اشاره ای هم به انتشار بوی نامطبوع در تهران داشت. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با بیان اینکه در روزهای ۸ و ۲۳ آذر ماه امسال افزایش غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در ایستگاه‌های جنوبی همراه با استشمام بوی نامطبوع در تهران همراه بوده است، گفت: جهت باد توانسته این آلاینده را به سمت شهر هدایت کند.

مرگ‌های کرونایی 

در طول هفته هوای پاک ولی؛ شاید بیش از همه رسانه ها بودند که به موضوع آلودگی هوا پرداختند. یکی از موضوعات مهمی که در این هفته به آن پرداخته شد جواب به این سوال بود که بالاخره آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا بیشتر است یا آمار فوتی های بیماری کرونا؟

پیش از شروع فصل سرما گمان می‌رفت به دلیل شیوع کرونا و کاهش حضور مردم در اجتماعات، دورکاری بخشی از شاغلان، آنلاین شدن مدارس و دانشگاه ها و ... میزان آلودگی هوا نسبت به مدت مشابه در سالیان قبل کاهش یابد؛ مقوله‌ای که محقق نشدن آن زیر سایه منحوس کرونا دو عامل اصلی نگرانی فعلی پزشکان و متخصصان را برای افزایش بیماری‌های تنفسی در پی داشته است.

پزشکان معتقدند که از آنجایی که آلودگی هوا سیستم تنفسی افراد را درگیر می‌کند، زمینه برای ابتلای سریع‌تر به کرونا هموار می‌شود؛ موضوعی که هر چند با ارائه راه حل‌های تغذیه‌ای و توصیه به عدم خروج از منزل و... شاید بتوان اندکی از خطر آن را کاست، اما هچنان با ما همراه خواهد بود. این در حالی است که به اذعان مسئولان شهری تنها در تهران سالانه ۴۰۰۰ نفر به دلیل آلودگی جان می‌بازند. با این اوصاف در شرایطی که برخی مرهم درمان این درد را تعطیلی شهرها اعلام می‌کنند اما، وزارت بهداشتی‌ها معتقدند این موضوع باید به شکل نهادینه با اصلاح ناوگان حمل و نقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت و... برطرف شود.

همچنین به گفته عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، آلودگی هوا چهارمین علت مرگ در دنیا محسوب می شود و بعد از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و سوء تغذیه، آلودگی هوا چهارمین علت مرگ و میر است و دومین علت مرگ ناشی از بیماری های غیر واگیر بعد از مصرف دخانیات قرار دارد. این نشان می دهد که آلودگی هوا اثر زیادی بر افزایش مرگ های زودرس در دنیا دارد.

در عین حال آلودگی هوا علت ۲۰ درصد از مرگ های ناشی از بیماری های ایسکمیک قلب، ۱۹ درصد از مرگ های ناشی از سرطان های ریه، علت ۲۶ درصد از مرگ های ناشی از سکته های مغزی، علت ۲۰ درصد مرگ های ناشی از دیابت، علت ۴۰ درصد مرگ های ناشی از بیماری های مزمن انسداد ریوی و ۳۰ درصد مرگ های ناشی از عفونت های حاد دستگاه تنفسی است. این موارد نشان می دهد که آلودگی هوا می تواند بر روی سکته قلبی، سکته مغزی، سرطان ریه، دیابت و.... موثر باشد.

همچنین آلودگی هوا با انتقال بیشتر کووید-۱۹ ارتباط دارد و در عین حال منجر به تشدید این بیماری می شود؛ به طوری که آلودگی هوا و ذرات آلاینده هوا تا ۱۵ درصد منجر به افزایش موارد مرگ و میر و ابتلای ناشی از کرونا می شود.

شاهسونی در این زمینه گفت: ثابت شده است که ویروس کرونا می تواند بر روی ذرات معلق ریز بچسبد و وارد سیستم تنفسی فرد شود و ذرات معلق در هوا می توانند یک نوع مسیر انتقال برای کرونا باشد.

داوود عطاران، رئیس انجمن متخصصان ریه نیز با تایید این نظریه و در تکمیل آن گفت: ذرات آلاینده و انواع مواد سمی مانند دی‌اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد، ذرات معلق ازن و ... که در محیط وجود دارند، می‌توانند سبب اسپاسم و تنگی مجاری تنفسی شوند و در کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای تنفسی مانند آسم و برونشیت داشته باشند بیماری تشدید می‌شود. البته در افراد سالم نیز حتی کسانی که زمینه آلرژی دارند هم در خطر هستند.

وی با اشاره به اینکه آلوگی هوا زمینه بروز عفونت‌های تنفسی را فراهم می‌کند، ادامه داد: ثابت شده است که آلودگی هوا موجب تضعیف سیستم ایمنی و مجاری تنفسی می‌شود در واقع در سیستم تنفسی مکانیسم‌های دفاعی وجود دارد که آلودگی هوا می‌تواند عملکرد آنها را دچار اختلال کند.

وی مدعی است که اخیرا مطالعاتی در برخی کشورها از جمله چین و ایتالیا صورت گرفته و مشخص شده است کسانی که در معرض آلودگی هوا بودند هم بیشتر در معرض ابتلا به کرونا بودند و هم میزان مرگ و میر در آنها بالاتر بوده است‌.

به اعتقاد وی؛ به نظر می‌رسد بهتر است منابع تولید آلاینده‌ها کنترل شود تا اینکه به تعطیلی شهرها فکر کنیم. تردد خودروها و کنترل کیفیت سوخت آنها، نظارت بر سوخت مورد استفاده‌ی کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها و... عوامل مهم‌تری برای کاهش آلودگی هوا هستند. قطعا آلایندگی موادی همچون مازوت بسیار بیشتر از سایر سوخت‌ها است و کنترل این عامل تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوا دارد.

اما عطاران در عین حال به نکته ای ظریف نیز اشاره می کند که در نوع خود قابل تامل و تعمق است: موضوع کرونا و مشکلات آن ظرف چند ماه آینده کاهش خواهد یافت. زیرا هم مردم رعایت می‌کنند و هم به واکسن و داروهای تاثیرگذار دست خواهیم یافت. اما موضوع آلودگی هوا چنین نیست. در دو دهه اخیر درگیر آن بوده‌ایم و اگر بی‌توجهی به آن ادامه‌دار شود، میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به مراتب از مرگ و میر ناشی از کرونا بیشتر خواهد شد. این در حالی است که مرگ ناشی از آلودگی هوا «مرگ خاموش» است و مانند مرگ ناشی از کرونا توجهات را به سمت خود جلب نمی‌کند و تنها در فصول خاصی از سال که میزان آلودگی هوا افزایش می‌یابد موقتا به آن توجه می‌شود و مجددا فراموش می‌شود.

و باز هم داستان پرتقال فروش! 

اما شاید خنده دارترین جوکی که در مورد آلودگی هوا در این هفته زده شده است، رونمایی طرحی با عنوان برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا بود. طرحی که تنها چیزی که از آن منتشر شده سخنان برخی از کارشناسان این حوزه بود! نماینده کنسرسیوم‌ دانشگاه های برتر در مراسم رونمایی! از این طرح پر رمز و راز با تاکید بر اینکه دغدغه‌های متفاوت در هر شهر برای منابع ثابت و متحرک وجود دارد، اظهار کرد: در شهر کرج میزان انتشار مونواکسیدکربن بالاست که نشاندهنده وضعیت احتراقی و خودرویی آنجاست. در شیراز باید جایگزینی سواری های شخصی بالاتر از ۲۰ سال و جایگزینی وانت‌های بالاتر از ۱۵ سال صورت گیرد همچنین لازم است از کاتالیست در سواری‌های شخصی و تاکسی‌ها استفاده شود. انژکتوری کردن موتورها نیز یکی دیگر از اقداماتی است که باید در شیراز انجام شود.

وی با اشاره به اینکه پتانسیل بهبود در شهر اصفهان با توجه به پیچیدگی استقرار صنایع در این شهر نزدیک ۷۵ درصد است، گفت: وزارت کشور باید اقدامات مورد نیاز را در نظر گیرد و هماهنگی اقدامات توسط نمایندگان نقش زیادی در حل معضل هوا دارد. 

وی تاکید کرد: همه چیز را نمی‌توان با فناوری بهبود داد اما با فناوری می‌توان قدم‌های بزرگی را برداشت. وسایل نقلیه شهری نقش مهم و سهم عمده در آلودگی هوا دارند بنابراین دولت الکترونیک می‌تواند ترددها را کاهش دهد. موضوع توسعه جدی در به کارگیری سوخت پاک ( پاک‌تر) بسیار مهم است و درپنج سال آینده باید جهشی صورت گیرد.

رد پای مقامات قضایی

ولی شاید صریح ترین اظهار نظر مسئولان در چند روز اخیر و در مورد آلودگی هوا را رضا خشنودی معاون حقوق عامه دادستانی کل کشورداشته باشد که در جلسه‌ای با موضوع آلودگی هوا و با دستور رییس قوه قضاییه با حضور نمایندگان دستگاه‌های متولی در اجرای قانون هوای پاک در جمع بندی نشست آلودگی هوا، گفت: این یک واقعیت است که وضعیت آلودگی هوا در روز‌هایی از سال غیرقابل تحمل، غیر قابل کنترل و غیرقابل قبول است و این وضعیت گاهی اوقات به شکلی وخیم می‌شود که دستگاه‌هایی که در اجرای قانون هوای پاک متولی هستند در عمل به وظایف خود با چالش‌هایی مواجه هستند که به نظر می‌رسد رفع آن از عهده‌شان خارج است.

معاون دادستان کل کشور تأکید کرد: برای رفع این مشکل باید یک اهتمام جدی بین دستگاهی و تعاملی که منتهی به هم‌افزایی شود بین دستگاه‌ها به وجود آید تا این مشکل که گاهی تبدیل به وسیله‌ای برای سوءاستفاده‌های سیاسی و تولید خوراک تبلیغاتی برای رسانه‌های معاند و ایجاد شکاف بین دستگاه‌های متولی می‌شود، مدیریت شود.

خشنودی اذعان کرد: صرف نظر از تبعات سیاسی و اجتماعی، آثار اقتصادی، روحی، روانی و بهداشتی آلودگی هوا به مراتب خطر را هر روز بیشتر می‌کند و به دستگاه‌ها این انگیزه را می‌دهد که در انجام اقدامات در اجرای قانون هوای پاک و سایر قوانین بازنگری کنند.

وی ادامه داد: اگر امروز همه در دادستانی کل جمع شده‌ایم یک جنبه آن این است که ریاست قوه قضاییه بار‌ها موکدا این موضوع را از همه ما مطالبه کردند و دادستانی کل کشور نیز در جلسات مختلف موضوع وضعیت نامناسب هوا را رصد و بر اساس وظایف قانونی اقدامات متقتضی را انجام می‌دهد.

معاون حقوق عامه دادستانی کل کشور گفت: انتظار داریم دستگاه‌ها به جای عدم انجام وظایف در قانون هوای پاک، موضوع را به دستگاه و سازمان دیگر حواله نکنند تا فضایی پیش آید که دادستانی بتواند در اجرای وظایف قانونی به آن‌ها کمک کند.

وی با بیان اینکه عرضه سوخت "فاقد" استاندارد جرم مشهود است، تصریح کرد: سازمان استاندارد مسئولیت‌ها و تکالیف متقضی در خصوص قانون هوای پاک بر عهده دارد و نیروی انتظامی و راهنمایی رانندگی نیز مکلف هستند تا در اجرای این قانون از تردد خودرو‌های آلاینده جلوگیری کند.

خشنودی با انتقاد از عدم اجرای وظایف قانونی از ناحیه دستگاه‌ها، گفت: هرجا که خداوند عنایت کرد و بادی وزیده شد هوا پاک می‌شود، از طرفی آمار تلفات جانی در بازه زمانی که آلودگی هوا به حد غیرقابل تحمل رسیده با زمانی غیر از آن تفاوت دارد و لازم است که این هشدار را جدی بگیرید.

معاون حقوق عامه دادستانی کل کشور با تأکید بر اینکه هرم نظارتی قانون هوای پاک و تکلیف دستگاه‌ها مشخص است، گفت: این آمادگی را داریم که در کنار همه دستگاه‌ها باشیم و البته ظرفیت‌های قابل توجهی برای پیگیری کم‌کاری‌ها از جمله دستورالعمل ترک فعل مدیران و همچنین قانون مجازات اسلامی وجود دارد و در صورت لزوم از این ظرفیت‌ها استفاده خواهیم کرد

وی خطاب به نمایندگان دستگاه‌های حاضر در جلسه گفت: ما در کنار خود ببینید کاستی‌های ما را بگویید و بدانید که خروجی کار را مردم قضاوت خواهند کرد؛ چرا که آن‌ها می‌بینند که هوا ناسالم است و می‌دانند تولیدات شرکت‌های خودرویی مطابقتی با استاندارد‌های روز ندارد و آلودگی پتروشیمی و نفت کوره استاندارد نیست، لذا انتظار دارند که دستگاه‌ها به وظایف حاکمیتی خود عمل کنند.

خشنودی با بیان اینکه دو سازمان حمایت از محیط زیست و استاندارد متولی اصلی هستند، عنوان کرد: از سال ۹۷ جلسات مستمری در این خصوص تشکیل شده است و کارگروه حمایت از محیط زیست نیز فعال است؛ اما متأسفانه خروجی قابل توجهی ندارد و باید پاسخگو باشید که چرا خروجی ندارد.

معاون حقوق عامه دادستان کل کشور سپس به تشریح وظایف برخی از سازمان های متولی پرداخته و گفت: سازمان حفاظت محیط زیست مشخصاً با کارشناسی دقیق باید علت آلودگی‌ها را تعریف کند و راهکار متناسب را جهت پیگیری‌های لازم ارائه دهد.

وی تأکید کرد: سازمان ملی استاندارد به صرف اینکه بودجه و ساز و کار لازم را ندارد نمی‌تواند خود را از اجرای وظایف قانونی معاف بداند.

وی افزود: اهتمام جدی راهور باید در اجرای تمام مقررات ناظر بر هوای پاک باشد و این موضوع وظیفه‌ای نیست که راهور بخواهد در خصوص آن مسامحه کند.

خشنودی سپس با تشبیه صنعت خودرو به درختی شکسته گفت: این صنعت باید ارتقا یابد و ظرفیت این مهم وجود دارد. صنعت خودرو باید به یک صنعت پویا و کارآمد تبدیل شود.

معاون حقوق عامه دادستان کل کشور همچنین به نقش برخی از وظایف شهرداری در این چرخه اشاره کرده و ادامه داد: شهرداری تهران باید در سیاست‌های کنترلی در خصوص تردد شبانه کامیون‌ها تجدید نظر کند.

وزارت صمت یکی دیگر از سازمان هایی بود که آقای معاون به نقش آن در کاهش آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: وزارت صمت به وظایف قانونی خود عمل نکرده است زمان مماشات با تولیدکنندگان خودرو به اتمام رسیده و وزارت صمت باید وظایف قانونی خود را اعمال کند؛ از طرفی وزارت نفت نیز باید وظایف مشخصی را در دستور کار قرار دهد چرا که این وزارتخانه در تأمین گاز مصرفی صنایع ناتوان است و باید چاره‌اندیشی صورت گیرد.

وی گفت: دستگاه‌های ذیربط اقدامات خود را هر یک ماه یکبار به معاون حقوق عامه دادستانی کل کشور اعلام کند و به عنوان مدعی‌العموم پیگیر تمامی وظایفی که ناظر به دولت است هستیم. لازم است تمام دستگاه‌های متولی که هر مکاتبه‌ای را که در خصوص قانون هوای پاک و آلودگی هوا با دولت دارند از آن به ما رونوشت دهند تا پیگیری‌ها لازم را به عمل آوریم.

اما شاید جالب ترین بخش این جلسه، بخش انتهایی و خروجی آن باشد که از به زبان معاون حقوق عامه دادستانى کل کشور اینگونه عنوان شد: متاسفانه دستگاه‌هاى متولى در انجام وظایف قانونى خود براى ارتقای کیفى هوا هیچ یک پرونده قابل دفاعى ندارند و نمره قبولى به آن‌ها اختصاص داده نمى شود.

وى افزود: حسب اعلام نماینده دادستان تهران متاسفانه در خصوص آلودگى هوا شکایتى از سوى دستگاه هاى متولى مطرح نشده است. در این جلسه از دادستانی خواسته شد در این زمینه جدیت بیشترى داشته باشند و با رصد کردن وظایف سازمان‌ها نسبت به تعقیب قضایى آن‌ها اقدامات لازم را به عمل آورند.

خشنودى در ادامه عنوان کرد: سازمان متولى در خصوص هواى پاک سازمان حفاظت از محیط زیست است و این وظیفه را دارد که اقدامات قانونى لازم را در دستور کار قرار دهد.

معاون حقوق عامه دادستان کل کشور ادامه داد: حسب اعلام نماینده سازمان حفاظت از محیط زیست براى اجراى قانون هواى پاک بودجه مشخصى ندارند لذا از دولت تقاضا داریم در تنظیم برنامه بودجه امسال ردیف مشخصى را براى اجراى وظایف دستگاه هاى اجرایى در قانون هواى پاک در نظر گیرد.

فاجعه ای انسانی 

شاید تنها آماری که در هفته هوای پاک عنوان شده باشد همان آماری است که رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران در مورد آمار فوتی های ناشی از  آلودگی هوا در جهان و ایران داده است. زهرا صدراعظم نوری در مراسم تجلیل از سفیران هوای پاک گفت: ما در جهانی زندگی می کنیم که طی ۱۲ ماه اخیر دو میلیون نفر از مردم جهان به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست دادند و می بنیم که همگان به تلاش افتادند که جلوی این روند را بگیرد اما چگونه است که ما سالانه شاهد مرگ ۷ میلیون نفر در جهان به علت آلودگی هوا هستیم اما حساسیتی دیده نمی شود.

وی با بیان این که در شهر تهران سالانه ۴۰۰۰ مرگ در اثر آلودگی هوا و ناشی از آن ثبت می شود اظهار کرد: چه فرقی بین مرگ با کرونا یا آلودگی هوا وجود دارد و مرگ، مرگ است و باید حساسیتها افزایش یابد.

نوری هم با اذعان به این که تحقیقات ثابت کرده است که آلودگی هوا زمینه ابتلا به کرونا را افزایش می دهد و رابطه معناداری بین آلودگی هوا و ابتلا به کرونا است، گفت: بنابراین باید تلاش کنیم که با کاهش آلودگی هوا از ابتلای بیشتر به کرونا نیز جلوگیری شود.

وی با بیان این که اگر عزم و برنامه واقعی برای کاهش آلودگی هوا نباشد هر چقدر جلوتر برویم وضعیت هوا بدتر می شود گفت: آمار مرگ ۴۰۰۰ نفر بر اثر آلودگی هوا مسئله کمی نیست و این در حالی است که حدود ۲.۷ میلیارد دلار نیز برآورد میزان خسارت آلودگی هوا قلمداد شده است و آیا زمان آن نرسیده که دولت و مجلس فکری کند.

رییس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران خطاب به دولت ومجلس اظهار کرد: از آنها می خواهم که فکر اساسی و اقدام جدی داشته باشند و فقط توپ را در زمین مدیریت شهری نیندازند. چرا که شهرداری تهران آن چه که در توانش بوده و قانون به او محول کرده است را انجام داده است و از دولت و مجلس می خواهیم در اعتبارات سالانه خود نگاه جدی به پایتخت داشته باشند چرا که هزینه های پایتخت بودن تهران به دوش مردم است.

نوری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به افزایش بارگذاری های صنایع خرد و کلان در اطراف تهران از دولت و مجلس خواست که سیاست های بازدارنده اتخاذ کند و همچنین از شهردار تهران درخواست کرد با دستور مجدد خود استفاده از انرژیهای تجدید پذیر ، پاک و خورشیدی را در شهرداری تهران توسعه دهد.

انتقادهای آقای رییس

اما رکورد تندترین سخنان انتقادی در مورد آلودگی هوای تهران بی شک به رییس شورای شهر تهران می رسد.

محسن هاشمی، در آخرین جلسه شورای شهر با انتقاد از وضعیت کنونی آلودگی هوای تهران گفت: در چند روز گذشته شاهد بودیم که کیفیت هوای تهران اندکی بهتر شده که البته به واسطه سفر بسیاری از شهروندان با خودروهای شخصی بود که نشان می دهد این حمل و نقل خصوصی است که آلودگی را در پی دارد.

وی با همان لحن طنز معروفش گفت: متاسفانه در طول این سال ها تنها به حمل و نقل خصوصی پرداخته شده و گویی حمل و نقل عمومی تعطیلی شده، لذا باید کمپین جدی با مشارکت شورا، سمن ها و مردم و با استفاده از ابزار طرح شکایت در قوه قضاییه نسبت به عدم پرداخت بودجه حمل و نقل عمومی این موضوع را پیگیری کنیم چرا که شعار بس است و مردم دیگر تحمل این شعار ها را و مصوبات بدون اجرا را ندارند و کلافه شدند.

وی سپس با انتقاد از عملکرد شوآف گونه مسئولان گفت: البته فعالیتهای تبلیغی شاید بتواند در حد یک درصد محدود در رفتارهای ترافیک شهروندان موثر باشد اما زمانی ما می توانیم از مردم انتظار تغییر در الگوی ترافیکی و استفاده از سیستم حمل ونقل عمومی را داشته باشیم که گزینه های جایگزین مناسبی ارائه دهیم.

هاشمی تاکید کرد: مطابق با آیه قرانی ان الله لایغیرما بقوم حتی یغیرو ما بانفسهم ، تا زمانی که ما خود در وضعیت خود تغییر وتحول بوجود نیاوریم، خداوند مشکلی را از ما حل نمی کند و وضعیت آلودگی هوای تهران، مصداق بارز مسئولین بی عمل وشعار زده امروز ماست که در کلاف سردرگم مشکلات گرفتاریم.

رییس شورای شهر تهران با ذکر اینکه ما تا امروز مصوبات خوبی در مورد آلودگی هوا؛ در دولت داشتیم و قوانین خوبی در مجلس تصویب کردیم گفت: ولی گویا این ها را تصویب کردیم که مردم را گول بزنیم چرا که به شدت تلاش می کنیم اجرا نشوند. به عنوان نمونه در قانون هدفمندی یارانه ها باید سالی ۵ هزار میلیارد تومان برای حمل و نقل عمومی در کلان شهر ها اختصاص یابد یعنی در ۱۳ سال گذشته تا کنون می بایست بالغ بر ۶۰ هزار میلیارد تومان تنها برای حمل و نقل عمومی کلان شهر ها اختصاص می یافت.

وی افزود: در قانون مدیریت مصرف سوخت ۴ هزار میلیارد تومان سالانه با تخصیص صد درصدی در نظر گرفته بودند که تا کنون حتی یک ریال هم از این منابع اختصاص نیافته است. حال شما بگویید چرا نباید شکایت کنیم و اجرای این قوانین را خواستار نشویم.

هاشمی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به برخی از این مصوبات گفت: دو مصوبه بسیار خوب نیز به تصویب رسید که خرید ۱۹ هزار اتوبوس و دو هزار واگن مترو در دستور قرار گیرد اما تا کنون ذره ای از این مصوبات اجرایی نشده است.

این در حالی است که ما از ۲۰ میلیون سفر در روز می بایست ۱۵ میلیون سفر را با حمل و نقل عمومی انجام دهیم.

ما این همه خرج کردیم برای ساخت مترو اما تجهیز نمی کنیم یعنی پول را دور ریختیم، این همه سال از ساخت خط ۴ می گذرد اما هنوز به سرفاصله دو دقیقه حرکت قطار ها نرسیدیم.

هاشمی شما ببینید دودی که از نیروگاه های شهید رجایی آبیک و منتظر قایم ملارد متصاعد می شود قطعا به تهران هم می آید. این در حالی است که ما در حدود ۵۰۰ کیلومتر ریل بلا استفاده در اطراف تهران داریم که می توانیم از این ظرفیت برای تردد بین شهری تهران و شهر های اقماری استفاده کنیم.

طرحی به نام طرح جامع اقدام ملی

امسال اما در آستانه هفته هوای پاک مسئولان برای اینکه کمی از بار فشار افکار عمومی کم کند از طرحی به نام طرح جامع اقدام ملی کاهش آلودگی رونمایی کردند. گرچه چندان از هویت آن اطلاعی در دست نیست. اما این طرح قرار است چه گلی بر سر معظل آلودگی هوای تهران و سایر کلانشهرها بزند. سوالی که سیدمحمد مهدی میرزایی قمی رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در توضیح آن گفت: طرح جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا نه فقط به سهم بندی و تفکیک آلاینده‌های ثابت و متحرک اکتفا نکرده بلکه راهکار‌هایی نیز برای کاهش آلودگی هر کلانشهر ارائه کرده است.

وی با بیان اینکه سازمان محیط زیست بر اساس مصوبه قانون هوای پاک، موظف ایجاد هوای پاک است گفت: سازمان محیط زیست بر اساس این محمل قانونی مکلف است برنامه مدونی برای شهر‌های دارای اولویت در نظر بگیرد و طرح جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا در همین راستا تهیه شده است و مشخص کننده وضع آلودگی هوا در کلانشهر‌ها و شهر‌های دارای اولویت است به این ترتیب که منابع انتشار آلایندگی را به تفکیک سهم منابع ثابت و متحرک مشخص کرده است.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با بیان این که طرح جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا توسط کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر کشور انجام شده، افزود: این نخستین بار است که این مطالعات برای ۹ کلانشهر در سطح ۱۳ دانشگاه برتر کشور انجام می‌شود که بهتر و فراتر از این دانشگاه‌ها در ایران نداریم بنابراین بهتر از این مطالعات نمی‌تواند صورت بگیرد که برپایه‌های فنی و علمی استوار باشد و سابق بر این مطالعاتی با چنین کیفیتی نداشته ایم.

وی گفت: دولت اگر همین فردا هم این طرح را مصوب کند از نظر فنی مشکلی برای اجرا ندارد اگر چه از به لحاظ زیرساختی و بودجه‌ای باید شرایط فراهم شود و از نظر ما چه بهتر که همین فردا این طرح مصوب و ابلاغ شود تا دستگاه‌های اجرایی ذیربط موظف به پیاده سازی شوند.

میرزایی قمی در پاسخ به اینکه مشخصاً چه راهکار‌هایی در این طرح پیشنهاد شده است، گفت: راهکار‌هایی که مربوط به وسایل نقلیه است بسیار مهم است مثلاً این که پیشنهاد شده است برای خودرو‌های دیزلی با نصب فیلتر‌های جاذب از میزان آلایندگی‌های آنان بکاهیم و برای موتورسیکلت‌های کاربراتوری که آلایندگی زیادی تولید می‌کنند موضوع اسقاط و برقی سازی آن مدنظر قرارگرفته است.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم افزود: در موضوع استاندارد سازی سوخت راهکار‌های مهمی به چشم می‌خورد از جمله این که سوخت نیروگاه‌ها مازوت است یا غیر مازوت. اگر غیر مازوت است به چه صورت است؟ آیا استاندارد است یا خیر؟ و مطرح شده است که وزارت نفت مکلف است سوخت استاندارد در اختیار وزارت نیرو و نیروگاه‌ها قرار دهد و وزارت نیرو هم مکلف شده است اگر نتواند سوخت استاندارد تهیه کند حتماً باید سیستم‌های فیلتراسیون و کنترل آلودگی هوا را روی خروجی دودکش‌ها نصب کند و به طور کلی همه این موارد، راهکارهایش ارائه و فناور‌های مربوط به آن نیز مشخص شده است.

تبدیل شدن آلودگی هوا به مساله گلوگاهی کشور

آلودگی هوای کلانشهرها ولی آنچنان بحرانی شده که حتی داد دولتی ها را نیز درآورده است. سیروس وطن خواه رئیس مرکز همکاری های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری با تاکید بر این که آلودگی هوا یکی از مسائل گلوگاهی کشور است، گفت: علیرغم همه تلاشهای صورت گرفته وجود آلودگی هوا نشان می دهد این تلاش ها کافی نیست. 

وطن خواه با اشاره به وجود قانون مترقی هوای پاک در کشور، خاطر نشان کرد: این قانون به طور خلاصه عبارت است از مجموعه ای از قوانین و مقررات و فناوری که وجود هر دوی آنها برای اجرای قانون هوای پاک ضروری هستند و بدون داشتن یکی دیگری اثربخش نخواهد بود.

به گفته وی، اگر ما مقررات خوبی داشته باشیم ولی فناوری های کاربردی در اختیار نداشته باشیم، مقررات بر روی زمین خواهند ماند و به عکس اگر شرکتها و موسسات فناورانه، محصولات خوبی ارائه دهند، ولی مقررات خوبی نباشد، زحمات محققان به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.

وباز هم توجیهات 

علاوه بر دولتی ها و اعضای شورای شهر تهران ، شورای شهری های سایر شهرها نیز گاها انتقادهای تند و تیزی نسبت به عملکرد دستگاه های مختلف و دولت داشته و دارند . به عنوان مثال رییس شورای شهر اراک چند روز قبل در در صحن رسمی شورای شهر با انتقاد از شعارهای مسئولان گفت: مسئولان با بیان توجیهات بی ربط در خصوص آلودگی هوا به شعور مردم بی احترامی نکنند.

مرتضی سورانه ۲۹ دیماه با اشاره به آلودگی هوای اراک به دلیل استفاد از مازوت در نیروگاه حرارتی شازند که اعتراض مردم، فعالان اجتماعی و محیط زیست را رقم زده است، اظهار کرد: متاسفانه درخصوص وضعیت آلودگی شهر اراک شاهد بیان توجیهات بی ربط از سوی برخی مسئولان هستیم و این آلودگی را به شرایط جوی و عدم بارندگی نسبت می دهند.

وی با بیان اینکه اگر بناست طبیعت مشکل ما را حل کند پس جای تدبیر مدیریتی کجاست؟ گفت: چگونه سازمان عریض و طویلی به نام محیط زیست وجود دارد ولی در زمستان برای وارونگی هوا و آلودگی برنامه ای وجود ندارد.

سورانه تصریح کرد: این نوع توجیهات از سوی مسئولان در واقع بی احترامی به شعور مردم است. ۳.۵ سال پیش قانون هوای پاک به تصویب رسید و براساس آن یک فرصت داده شد تا مراکز صنعتی از سوخت استاندارد استفاده کنند، اما امروز شاهدیم که کیفیت مازوت از سال های قبل هم بدتر شده و حتی پیش بینی لازم برای وقوع آلایندگی نیز صورت نگرفت.

وی تاکید کرد: اگر تمامی مواد این قانون همچون ماده ۱۲ و ۱۹ اجرایی شده بود امروز نیازی نبود که مسئولان مردم را توجیه کنند. انتظار می رود که مسئولان به فکر حقوق مردم باشند چراکه مسئله درآمد و فعالیت های اقتصادی رافع مسئولیت ها نیست.

به هر تقدیر هفته هوای پاک در حالی تمام می شود که باز هم با وجود تمام مصاحبه ها و به ظاهر انتقادهای مسئولان، هیچ گام موثری در زمینه حل معظل آلودگی هوا برداشته نشده است. گرچه احتمالا با اتمام این هفته و با خاتمه یافتن زمستان و کاهش آلودگی شدید هوا، احتمالا طوفان انتقادها نیز تا حدودی کاهش خواهد یافت. سکوتی تا زمستان آینده و هفته هوای پاکی دیگر!