به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، این روزها همه از پدیده "مونسون" حرف می زنند، پدیده ای که در هفته اخیر و درست زمانی که مردم از گرمای هوا گله مند بودند به ایران زد و بیش از ۲۰ استان کشور را درگیر کرد؛ اتفاقی که در این روزهای خشکسالی باید خوشحالمان می کرد اما با فوت و بی خانمان شدن عده کثیری از مردم همه را غمگین کرد و هیچ کس نتوانست مانع از خسارت های مادی و معنوی پی در پی بارندگی های سیل آسا شود.

پدیده مونسون چیست؟

"مونسون" برگرفته از واژه "موسم" و در زبان عربی به معنای فصل است و علت اصلی شکل‌گیری این پدیده، تغییر سالانه دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است.

در واقع مونسون به جریانی گفته می شود که منشا آن مناطق گرمسیری شمال اقیانوس هند، دریای عرب و خلیج بنگال است.

این پدیده از اختلاف دمای زمین و دریا بوجود می آید که جریان بلند شده از این منطقه را تبدیل به رطوبت کرده و به باران های سیل آسا بدل می شود؛ اتفاقی که در روزهای اخیر دامان ایران و کشورهای همسایه را گرفت.

آب و هوای ایران در فصل تابستان معمولاً خشک است، اما در این هنگام نیز اگر شرایط مساعد باشد از طرف جنوب شرقی یعنی اقیانوس هند رطوبت به ایران وارد شده و باران رخ می‌دهد؛ این رطوبت بسیار زیاد است و هنگامی که به ایران وارد می‌شود با گرمای زیاد تابستان مواجه شده و بارش‌های شدید و سنگینی را به همراه می‌آورد که به این نوع از بارش‌ها، سامانه بارشی مونسون گفته می‌شود.

تصاویر وایرال شده از سیل در کشور واقعا دردناک است و به لطف برخی از مسئولان بی تدبیر، باران رحمت الهی که در این شرایط بغرنج خشکسالی باید خوشحالمون می کرد به کابوسی غمناک تبدیل شد و این روزها به جای بهره برداری از این بارش ها تنها دغدغه ما افزایش آمار تلفات جانی و خسارت های میلیاردی به شهرها و روستاها شده است.

باید پذیرفت تغییرات اقلیمی اخیر که سراسر کره زمین را تحت تاثیر قرار داده حجم بارش های سالانه را نیز تغییر داده است.

پدیده  مونسون تالاب های تشنه کشور را سیراب کرد

طبق گفته کارشناسان بارندگی های اخیر که پهنه وسیعی از کشور را در برگرفته است ۱۵ تا ۲۵ میلیمتر بر تراز بارندگی ایران افزوده است و اکنون آب به تعدادی از تالاب های خشک رسیده و آن را سیراب کرده است.

همانگونه که می دانیم سیل مانند هر پدیده اقلیمی دیگر آثار مثبت و منفی بسیاری را بر اکوسیستم، محیط زیست و فعالیت های انسانی بر جای خواهد گذاشت.

اثرات مثبت و منفی عواقب سیل بستگی به محل، شدت سیل، آسیب‌پذیری یک محیط نسبت به سیل و مناطق مختلف از لحاظ اقلیمی، توپوگرافی، زمین شناسی و محیط زیستی دارد و باید بدانیم مدت سیل، سرعت و عمق آن هم بر عوامل ذکر شده اثر گذاری متفاوتی دارد.

اثرات منفی و آنی سیل بر هیچ کس پوشیده نیست و باعث می شود شاخص زندگی کاهش پیدا کند و بر روی محصولات کشاورزی اثر بگذارد. سیل منجر به از دست رفتن دام می‌شود که در پی آن زندگی انسان را به مخاطره می‌اندازد.

سیل به زیر ساخت ها، راه های ارتباطی، شبکه برق و مخابرات، شبکه فاضلاب و سیستم تسویه آب آسیب می رساند و در بسیاری از موارد شرایط بهداشتی جامعه را برای مدتی تحت تاثیر قرار می دهد.

اما همانطور که بیان شد سیل هم مانند بسیاری از پدیده‌های محیطی می‌تواند پیامدهای قابل توجه و مثبتی روی اکوسیستم داشته باشد.

سیل در حفظ عملکرد طبیعی اکوسیستم نقش پررنگی دارد و روی تنوع زیستی اثر گذار است. در واقع سیل به انتشار و توزیع مواد ارگانیک و توزیع رسوبات در دشت های سیلابی کمک می کند و رطوبت مناسب خاک که پس از سیلاب ها ایجاده میشود باعث تثبیت پوشش گیاهی و پیامدهای ناشی از آن مانند جلوگیری از توسعه بیابان ها و ریزگردها می شود.

WMO یا همان سازمان جهانی هواشناسی، ایران را جزء ۱۵ کشور سیل خیز دنیا معرفی کرده که در فواصل مختلف با پدیده های آب و هوایی متعدد مانند مونسون یا ال نینو مواجه می شود.

ایران چهارمین کشور سیل‌خیز دنیا است

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نیز در ایران باره اعلام کرد: ایران چهارمین کشور سیل‌خیز دنیاست و حدود ۲۶ درصد از پهنه کشور در معرض سیل های شدید و طغیانی قرار دارد.

به اعتقاد کارشناسان در پی تغییرات اقلیمی الگوی بارش ها با تغییر مواجه شده است به طوری که اخیرا به جای باران های مستمر و ملایم در طول چندماه همان حجم آب را در طول چند روز یا نهایتا یک هفته با بارش های سنگین شاهد هستیم.

سیلاب‌های اخیر در کشور از دو منظر حائز اهمیت و توجه بود؛ در وهله نخست نوع مواجهه از منظر آمادگی و امکانات و مدیریت بحران؛ که یکی از علل تشدید خسارات بیشتر در مناطق سیل زده بود و در وهله دوم ضعف مدیریت منابع آب.اینکه این حجم از آب روان شده در سطح زمین را نتوانیم ذخیره و وارد چرخه استفاده کنیم تاسف بار است.

بازدید های میدانی بی حاصل مسئولان در زمان وقوع حوادث

در چند سال گذشته در پی بی تدبیری مسئولان در حوزه آبی، نزول رحمت الهی برای اکثر مناطق کشور صرفا خرابی و خسارت به بار آورده و بسیاری از مردم را داغدار عزیزان خود کرده است.اینکه صرفا پس از وقوع بحران و حادثه مسئولان در منطقه حضور یابند و به بازدید میدانی بسنده کنند هیچ چیز حل نمی شود و در ادامه بی اعتمادی مردم را در پی خواهد داشت.

سه سال از سیل شیراز می گذرد و همچنان اکثر مسیل های سیل و حریم رودخانه ها، محلی برای ساخت و ساز اقشار خاص شده است و هیچ تدبیری برای مواجهه با حادثه بعدی اندیشیده نشده و این روزها پس از سه سال، ضعف سیستم ما در حوزه مدیریت بحران بیش از هر زمان دیگری قابل مشاهده است.

بیشتر بخوانید:

خسارت سیل اخیر به ۲۰ روستای شهرستان مشهد

تهیه بانک اطلاعاتی خانوارهای آسیب دیده از سیل یزد توسط گروه های جهادی بسیج/ خدمت ۱۸۰ گروه جهادی در کمک به مردم سیل زده

گفتنی است، هنگام وقوع بحران‌هایی مانند سیل و سایر مخاطرات آب‌وهوایی چه در جایگاه یک شهروند عادی باشیم و چه در جایگاه یک مسئول شهری که قسمتی از مدیریت بحران بر عهده اوست، مهم‌ترین مساله این است که به‌موقع از وقوع بحران اطلاع داشته باشیم اما کماکان تاخیر در صدور هشدار سبب غافلگیری بسیاری از مردم در مواجهه با حوادث اینچنینی می شود.

سازمان WMO میزان خطر پذیری سیل در ایران را با توجه به جغرافیای کشور بالا ارزیابی کرده و ما را به دلیل تجاوز به حریم رودخانه ها، آبراه ها، ساخت و ساز در حریم رودخانه ها و از بین بردن پوشش گیاهی در بین شش کشور نخست آسیب پذیر در مواجه با سیل قرار داده است.

خشکسالی و ریزگردها حاصل بی تدبیری مسئولان است

قطعا تجاوز گسترده به منابع طبیعی و از بین بردن جنگل ها و پوشش گیاهی احتمال بروز حوادث اینچنینی را به مراتب افزایش می دهد. کما اینکه طبق اظهارات کارشناسان هواشناسی، ایران در یک شرایط متغیر آب و هوایی قرار گرفته که اگر تدبیر لازم از سوی مسئولان امر برای این تغییرات اتخاذ نشود هم با بارندگی در فصل تابستان غافلگیر می شویم هم از گرمای برخی از روزهای فصول سرد شاکی و چون هیچ بهره برداری مناسبی از منابع آبی نداریم باید شاهد خشک شدن تالاب ها، رودخانه ها و دریاچه های متعدد کشور باشیم و در پی آن با خشکسالی و پدیده نوظهور ریزگردها همزیستی کنیم!

گفتنی است؛ بر اساس آمارهای اعلام شده، سیل اخیر تاکنون حدود ۷۰ قربانی برجای گذشته و بیش از ۳۰ مفقودی درپی داشته است.