با تشخیص و درمان به موقع این بیماری عفونی، می‌توان از شدت آن و رسیدن به مرحله ایدز جلوگیری کرد؛ بنابراین به شرط پایبندی به درمان، HIV دیگر بیماری کشنده‌ای نیست؛ هرچند که ابتلا به عفونت HIV هیچ علامتی ندارد و فرد متبلا می‌تواند تا سالیان متمادی بدون هیچ مشکلی به زندگی خود ادامه دهد.

تنها راه تشخیص HIV انجام آزمایش خون است که آن هم ممکن است در چند ماه اول ورود ویروس به بدن به شکل کاذب منفی باشد. از این رو لازم است تا اگر فردی به دلیل یک رفتار پرخطر، شک به ابتلا به HIV داشت حتما به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری وزارت بهداشت مراجعه کند که آدرس این مراکز در پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت آمده است.

بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، کل موارد ثبت شده مبتلا به HIV (موارد زنده و فوت شده) در کشور تاکنون ۴۶ هزار و ۳۲۰ نفر بوده است که مرگ ۲۲ هزار و ۴۱۵ نفر آنها ثبت شده است و ۵۲۶۶ نفر نیز برای دریافت خدمات به مراکز ارائه دهنده‌ خدمت مراجعه نکرده‌اند.

تا پایان شش ماهه اول سال ۱۴۰۲ از بین افراد مبتلا به HIV شناسایی، ثبت و گزارش شده؛ تعداد ۲۳ هزار و ۹۰۵ نفر زنده هستند که از این تعداد ۱۸ هزار و ۶۳۹ نفر خدمات مربوط به مراقبت و درمان HIV را دریافت کرده‌اند و تعداد ۱۷ هزار و ۷۱۱ نفر تحت درمان قرار دارند.

بر اساس نظام جامع مدیریت داده‌های الکترونیک HIV کشور؛ اگرچه ۸۱ درصد کل موارد را مردان و ۱۹ درصد را زنان تشکیل می‌دهند، اما الگوی راه انتقال و درصد ابتلای زنان و مردان در سال‌های اخیر تغییر کرده است؛ به گونه‌ای که از کل موارد شناسایی و گزارش شده در شش ماهه اول سال جاری، ۲۸ درصد موارد ثبت شده را زنان و ۷۲ درصد آنها را مردان تشکیل می‌دهند. الگوی انتقال سنی در سال‌های اخیر تغییری نکرده است.

علل ابتلا به HIV در بین کل مواردی که از سال ۱۳۶۵ تاکنون در کشور به ثبت رسیده‌اند، به ترتیب تزریق با وسائل مشترک در مصرف کنندگان مواد (۵۵.۲ درصد)، رابطه جنسی (۲۶.۵ درصد) و انتقال از مادر به کودک (۱.۶درصد) بوده است. همچنین راه انتقال در ۱۶.۴ درصد از این گروه نامشخص مانده است.

بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، لازم به ذکر است که راه انتقال ۰.۲ درصد از این موارد مربوط به خون و فرآورده‌های خونی در سال‌های پیش از اجرای سیاست پالایش ۱۰۰ درصدی خون سالم توسط سازمان انتقال خون است.

در بین مواردی که در شش ماهه اول سال ۱۴۰۲ تشخیص داده شده‌اند نیز راه احتمالی انتقال در ۱۱.۱ درصد موارد اعتیاد تزریقی، ۵۸.۷ درصد روابط جنسی، ۰.۶ درصد مادر به کودک و در ۲۹.۶ درصد راه احتمالی ابتلا بیان نشده و هیچ مورد ابتلای جدیدی از طریق خون و فرآورده‌های خونی ثبت نشده است.

از آن‌جا که ویروس HIV تنها در گلبول‌های سفید قادر به ادامه حیات است؛ بنابراین تنها از طریقی منتقل می‌شود که گلبول سفید منتقل شود که گلبول سفید هم فقط در خون و ترشحات جنسی وجود دارد؛ پس همانطور که میکروب بیماری‌های اسهالی از طریق تنفس منتقل نمی‌شود؛ ویروس HIV نیز از طریق تماس‌های عادی اجتماعی مثل سوار شدن در اتوبوس و تاکسی و استفاده از تلفن‌های عمومی، غذا خوردن، آشامیدن و یا استفاده از قاشق و چنگال، لیوان و وسایل و ظروف غذاخوری، استفاده از سرویس‌های بهداشتی مشترک مثل حمام، توالت و استخرهای مشترک، اشک و بزاق و از راه هوا و توسط حیوانات، حشرات و یا نیش آنها منتقل نمی‌شود.

مانند همه بیماری‌های عفونی، یکی از روش‌های پیشگیری از ابتلا به HIV، مانع شدن ورود ویروس به بدن فرد است. استفاده از سرنگ‌های یکبار مصرف در تزریق و وسایل محافظتی در روابط جنسی می‌تواند از راه‌های اصلی پیشگیری از انتقال بیماری باشد.

تاکنون داروی موثری که بتواند ویروس را کامل از بین ببرد شناخته نشده است اما داروهایی وجود دارند که می‌توانند تعداد ویروس درخون را به شدت کم کرده و مانع پدید آمدن علایم مرحله ایدز شوند. در کنار این داروها فرد باید تحت مراقبت قرار گیرد تا عواملی که باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی‌اش می‌شود نیز از بین برود.