به گزارش خبرگزاری موج؛ بیشتر مردم ایران، استان هرمزگان را با نام کیش، قشم و بندرعباس می‌شناسند؛ همچنین گردشگرانی که جنوب ایران را برای سفر انتخاب می‌کنند بیشتر اوقات خود را صرف خرید در مراکز تجاری می‌کنند. گرچه گشت‌وگذار در بازارهای لوکس و سرپوشیده هم خالی از لطف نیست اما طبیعت‌گردی و بازدید از اماکن تاریخی و آشنایی بافرهنگ مردمان جنوب نیز می‌تواند خاطره‌ای ماندگار را در ذهن ثبت کند. خبرگزاری موج در سلسله گزارش‌هایی به معرفی نقاط دیدنی و گردشگری هرمزگان پرداخته است. در ادامه‌ی این گزارش‌ها این بار به معرفی بندر تاریخی کنگ پرداخته‌ایم.

بندر تاریخی کنگ

شهر تاریخی کنگ از بندرهای معروف شهرستان بندرلنگه است که در جنوب ایران و استان هرمزگان واقع شده است. بندر‌کنگ با بندرعباس حدود 165 کیلومتر و با بندرلنگه حدود 5 کیلومتر فاصله دارد. نام این بندر به‌عنوان یکی از بنادر مهم ایران در ادوار مختلف تاریخی در اسناد، نقشه‌ها و مکاتبات داخلی و خارجی موجود است. کشورهای اروپایی نظیر پرتغال و هلند و کشورهای آسیایی نظیر هند و دیگر کشورها اقدام به تأسیس تجارتخانه در این بندر نموده‌اند. در استاد و نقشه‌های اروپایی به‌ویژه از سال ۱۵۰۰ میلادی به بعد نام بندر کنگ تحت عنوان کنگ و یا کنگو قابل‌مشاهده است.

بافت تاریخی

مساحت بندر کنگ در حدود 5/6 کیلومترمربع است که 95/1 کیلومترمربع از این مساحت را بافت تاریخی و مابقی آن جز بخش توسعه‌یافته محسوب می‌شود. بافت تاریخی، منسجم و یکپارچه‌ی بندر کنگ با توجه به عناصر شاخصی که دارد (بادگیرهای قدیمی و کوچه‌های باریک و سایه‌انداز) شهرهای سنتی کشورمان را در ذهن تداعی می‌کند. این بندر تاریخی علاوه بر ارزش‌های فرهنگی که در سیمای کلی خود دارد؛ دربرگیرنده آثار معماری ارزشمندی است که هر یک راوی داستانی از تاریخ و سرگذشت این مرزوبوم است. پس بدیهی ست که در این بندر تاریخی آنچه بیش از همه به چشم بیاید معماری خانه‌ها و بادگیرهای بلندی باشد که در جای‌جای این شهر چشم‌نوازی می‌کنند. لازم به ذکر است که یک‌نهم از بافت تاریخی بندر کنگ در سال 8۱ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است؛ و همچنین مقدمات ثبت این بندر تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز در حال انجام است.

بندر تاریخی کنگ دارای قدمتی بیش از 3000 سال است و بر اساس متون تاریخی، هسته این شهر در طول این دوران پنج بار تغییر مکان داده است. آنچه امروز کنگ نامیده می‌شود با قدمتی بیش از 400 سال دارای بافتی سالم، پویا، سرزنده و ارزشمند بوده و زندگی در آن جاری است. در ادامه‌ی این گزارش به معرفی برخی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری این بندر تاریخی می‌پردازیم.

برکه‌ی دریا دولت

در شهر تاریخی کنگ آب‌انبارهای زیادی وجود دارد؛ اما برکه‌دریا‌دولت، آب‌انباری تاریخی ست که از سایر آب‌انبارهای این منطقه متمایز است. این آب‌انبار یا به گویش محلی برکه، بنایی مدور به قطر 28 و عمق 14 متر است. دیواره‌ای با ارتفاع 3 متر و ضخامت در حدود یک متر پیرامون آن را می‌پوشاند و برخلاف اکثر آب‌انبارهای این منطقه فاقد سقفی کامل است. این برکه را به دلیل وسعت آن «دریا دولت» نامیده‌اند و احتمالاً همین بزرگی باعث شده که تنها بخشی از آن دارای سقف باشد. برکه دریا در بیرون و شمال بندر کنگ واقع‌شده است.

قلعه‌ی پرتغالی‌ها

در روزگار قدیم بنادر جنوب ایران جولانگاه استعمارگران بسیاری بوده است. کشور پرتغال در بازه‌ای از تاریخ بر خلیج‌فارس و بندرهای آن تسلط داشت. پرتغالی‌ها در جنوب ایران اقدام به ساخت لنگرگاه‌ها و استحکامات نظامی کرده‌اند که امروز بقایای برخی از این بناها وجود دارد و از جاذبه‌های تاریخی این مناطق به شمار می‌رود. بندر کنگ نیز یکی از مراکز مهم دولت پرتغال بوده. ازاین‌رو لنگرگاهی در این بندر ساخته بودند که کشتی‌های بزرگشان بتواند در آن این بندر لنگر بیندازند، پرتغالی‌ها همچنین قلعه‌ای بزرگ را در کنار دریا بنا کردند که مقر حکومت آن‌ها بود.

آثار این قلعه تاریخی در مجاورت دریا باقی ست. با پیدایش مد، آب اطراف بقایای این قلعه را می‌پوشاند، اما در زمان جز آب بخش بزرگی از بقایای این بنا در ساحل زیبای این بندر تاریخی خودنمایی می‌کند.

خانه‌ی گلبتان

بافت ارزشمند، و تاریخی بندر کنگ دربرگیرنده بیش از 280 خانه تاریخی و 320 بادگیر سالم است؛ که نشان از شرایط کالبدی مناسبی دارد که می‌تواند تصویری حقیقی از الگوی شهرسازی ایرانی و معماری خانه‌های نواحی جنوبی ایران ارائه نماید. خانه گلبتان یکی از این بناهای تاریخی ست که قدمت آن به دوره‌ی قاجار بازمی‌گردد گفتنی ست که این بنای تاریخی دارای چهار بادگیر و یک حیاط مرکزی ست که با چندین اتاق تودرتو احاطه‌شده است. طاق‌ها و گچ‌بری‌های زیبایی در این بنا دیده می‌شود که علاوه بر ارزش زیباشناسی نمایانگر هنر و دقت استادکاران آن دوران است. خانه‌ی گلبتان در تاریخ سوم اسفند سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تندیس لنج بوم مسی

بوم مسی نام لنجی است که در سال 1273 هجری شمسی در ساحل بندر کنگ و در حدفاصل مسجد «کزیتی» و «کاکا» ساخته شد. نقل است که تاجری به نام کرچی مالک آن بوده است. ظرفیت این لنج غول‌پیکر در حدود 700 تن بوده و چون قسمت آب خور آن با ورقه‌های مس پوشیده شده بود به بوم مسی شهرت داشت. این لنج تجاری دارای 60 خدمه و 2 ناخدا بوده است که بارهای تجاری را به مقصد هندوستان، پاکستان، یمن و برخی کشورهای آفریقایی همچون زنگبار حمل می‌کرده است. محمدعلی عبدالله محمود (دریا گذر)، محمدحسین ناخال، حاج عبدالله کرچی، خلفان احمد و خلفان شوکتی از ناخداهای برجسته‌ای بوده‌اند که بوم مسی را در پهنه‌ی آبی دریا هدایت کرده‌اند. این لنج تجاری طی حادثه‌ای در سال 1323 هجری شمسی غرق می‌شود.

موسی غلام پور تنها بازمانده‌ی بوم مسی نقل می‌کند:

 بوم مسی در آن سفر 64 نفر سرنشین داشت و آقای کرچی و خلفان شوکتی در آن سفر ناخدای بوم بودند. ما برای حمل بار تجاری از بندر کنگ حرکت کرده بودیم. در این سفر دریایی از بندرگوادر پاکستان، بندر کراچی، بندر ملیبار هند، بمبیی و مانگرور گذشتیم و هشت روز بود که به‌طرف دارالسلام درحرکت بودیم که هواپیمایی متعلق به کشور ژاپن را در آسمان دیدیم که در حال فیلم‌برداری از لنج ما بود. در روز بعد زیردریایی ژاپنی به ما و دو لنجی که همراه ما بودند حمله کردند و بوم مسی را غرق نمودند.

گفتنی ست که 35 نفر از سرنشینان در اثر این حادثه جان به جان‌آفرین تسلیم می‌کنند و 29 نفری که شانس زنده ماندن داشتند پس از 14 شبانه‌روز سرگردانی در دریا و با کمک امواج به ساحل سومالی می‌رسند و بعد از 8 ماه دوری از شهر و دیار و تحمل مصائب بسیار خود را به بندر کنگ می‌رسانند. همان‌گونه که بوم مسی در 124 سال پیش در ساحل کنگ ساخته و به آب انداخته شد مردم و شهرداری کنگ برای زنده نگاه‌داشتن یاد و خاطره‌ی بوم مسی و جان‌باختگان آن حادثه‌ی تلخ، تندیس بوم مسی را در سال 1386 ساخته و بادبان‌های آن را برافراشتند.

موزه‌ی مردم‌شناسی

موزه مردم‌شناسی و دریانوردی بندرکنگ را افراد خیر با کمک ناخداها و ملوانان بازنشسته‌ی این بندر تاریخی تأسیس کردند در این موزه می‌توانید از ابزارهای دریانوردی و برخی از نقشه‌هایی که در سفرهای دریایی مورداستفاده قرار می‌گرفته بازدید کنید.

عصرها هنگامی‌که از زهر آفتاب کاسته می‌شود و نسیم خنکی از دریا به سمت ساحل شروع به وزیدن می‌کند ناخداها و ملوانان در این محل گرد هم می‌آیند و از ماجراجویی‌های خود حکایت‌ها نقل می‌کنند که شنیدن آن‌ها نیز خالی از لطف نیست.

اگر در این ایام که جنوب آب و هوایی بهاری دارد قصد سفر به این خطه را دارید بندر تاریخی کنگ را نیز در برنامه‌ی سفر خود بگنجانید. گشت‌وگذار در کوچه‌های تاریخی و در میان خانه‌هایی با معماری خاص و بادگیرهای برافراشته و بلند می‌تواند تجربه‌ای بی‌نظیر باشد.