به گزارش خبرگزاری موج از گیلان، علیرضا شعبان نژاد رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان در گفت و گوی به بررسی دستاوردهای دولت تدبیر و امید در این حوزه پرداخت. این گفت و گو را در ادامه می خوانید.

ابتدا معرفی کوتاهی از خود و سوابقتان داشته باشید؟

متولد سال ۱۳۴۳ در منطقه رانکوه املش و مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را در رشته مدیریت و در دانشگاه های تهران و علامه طباطبایی تحصیل کردم و پس از آن، رشته دیپلماسی تجاری امور بین الملل را در دوره دکترا دنبال کردم.

ابتدا به عنوان معلم در مدارس تهران اشتغال داشتم تا اینکه وارد جهاد سازندگی شدم که بعدها به جهاد کشاورزی تغییر پیدا کرد. پیش از قبول مسئولیت در گیلان، به عنوان مدیرکل پشتیبانی شبکه ترویج وزارت جهاد کشاورزی مشغول به کار بودم.

در چه تاریخی به عنوان رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان منصوب شدید و چه دغدغه هایی در  این حوزه داشتید؟

اسفند سال ۱۳۹۱ به این سمت منصوب شدم و اولین دغدغه من ارتقاء درآمد روستائیانی بود که به سختی امرار معاش می کنند. به دلیل فعالیت در وزارت جهاد کشاورزی، از وضعیت کشاورزی تمام مناطق کشور بازدید داشته ام و عقیده دارم که کشاورزی در گیلان نسبت به سایر نقاط کشور بسیار دشوارتر است.

آرزو دارم که کشاورزی گیلان مکانیزه شود تا زنان و مردان استان از اینهمه سختی کار نجات پیدا کنند.

بیکاری زیبنده استانی با اینهمه مواهب خدادادی نیست؛ گیلانیان مردمان نجیب و سخت کوشی هستند و یکی از بزرگترین اهداف من بهبود وضعیت اشتغال و درآمد کشاورزان است.

دولت تدبیر و امید نگاه ویژه ای به کشاورزی دارد و در سفر رئیس جمهور به گیلان نیز مصوبات خوبی در این بخش داشتیم که یکی از آن ها تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری بوده است. اجرای این عملیات در گیلان چه وضعیتی دارد؟

من مدیر سیاسی نیستم و در همه دولت ها مدیر بودم اما اگر بخواهم صادقانه بگویم، این دولت عملکرد بی نظیری درحوزه کشاورزی از خود به نمایش گذاشت.

من در زمان دولت قبل به این مقام منصوب شدم و همه دولت ها خدماتی داشته اند اما در ۵ سال اخیر دولت تدبیر و امید در حوزه کشاورزی عملکرد قابل تحسینی داشته است.

پس از سه دهه، تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در گیلان به ۶۰ هزار هکتار نمی رسید که در سفر دکتر روحانی به گیلان مصوب شد که تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در گیلان صورت بگیرد که تا امروز موفق به اجرای عملیات در سطح حدود ۲۰ هزار هکتار شدیم.

۲۰ هزار هکتار تجهیز یعنی ما ۵۰ هزار کشاورز را راضی کردیم که وارد مزارع آن ها شویم؛ یعنی بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان گردش مالی در این رابطه صورت گرفت.

علاوه بر این، حین انجام عملیات بیش از یکهزار و ۵۰۰ نیروی کار مشغول می شوند و کسب درآمد می کنند.

دکتر نوبخت معاون رئیس جمهور در سفر به گیلان قول مساعد برای تامین ۱۰۰ میلیارد تومان منابع به منظور اجرای عملیات تجهیز و نوسازی شالیزارها دادند و از آنجاییکه در حال حاضر مطالعات ۱۵ هزار هکتار انجام شده ، به محض دریافت بودجه اجرایی می‌شود. لازم به ذکر است که از پیمانکاران داخلی برای اجرای عملیات تجهیز و نوسازی استفاده شده است.

از جمله آثار اجرای این عملیات نیز می توان به کاهش حدود ۱۵ درصدی مصرف آب اشاره کرد. همچنین با کشت مکانیزه، ۵۰ درصد از هزینه ها کاهش پیدا می کند و به این ترتیب از رنج کشاورز کاسته می شود.

سازمان جهاد کشاورزی گیلان برای ترویج مکانیزاسیون در بخش کشاورزی چه اقداماتی انجام داده است؟

من معتقد به پرداخت نقدی به کشاورز نیستم زیرا باید عزت و احترام کشاورزان حفظ شود و به جای این کمک ها باید زمینه ای برای افزایش درآمد آن ها ایجاد شود.

در دولت دکتر روحانی بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلات دولتی در خط اعتباری مکانیزاسیون پرداخت گردید که به وارد شدن بیش از ۱۱ هزار ماشین آلات به حوزه کشاورزی گیلان منجر شده است. این خط اعتباری سال ها وجود نداشت و ما همیشه شرمنده کشاورزان بودیم اما اکنون هرکس تقاضای تسهیلات کند ما آمادگی پرداخت داریم.

امروز بیش از ۳ هزار ماشین دروگر، ۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه کمباین و یکهزار و ۲۰۰ دستگاه بیلر، یاری رسان کشاورزان گیلانی هستند.

با این شرایط، دیگر کشاورز بقایای محصول را نمی سوزاند بلکه آن ها را بسته بندی کرده و به فروش می رساند تا برای صنایع سلولزی، خوراک دام و صنایع دستی مورد استفاده قرار بگیرد.

اکنون ۱۰۰ درصد از عملیات خاک ورزی به صورت مکانیزه انجام می شود. زمانیکه به گیلان آمدم در کمتر از ۲۰ هزار هکتار شالیزارها عملیات نشاء به طور مکانیزه انجام می شد ولی اکنون این مساحت به ۱۳۵ هزار هکتار رسیده است.

در مجموع ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیکاری در گیلان داریم که حدود ۱۹۰ هزار هکتار از آن ها قابلیت کاشت و برداشت ماشینی دارند. سال گذشته در حدود ۱۵۰ هزار هکتار از اراضی  برداشت مکانیزه انجام شد و امسال نیز در بیش از۱۷۰ هزار هکتار انجام شده است.

در گذشته کشاورزان مقاومت زیادی نسبت به انجام عملیات مکانیزه انجام می دادند که البته حق داشتند زیرا ماشین آلات کافی و مناسب در دسترس نبود و این کار هزینه های بالایی داشت و در نتیجه طبیعی بود که کشاورز روی درآمدی که در سال فقط یکبار حاصل می شود ریسک نمی کرد. اکنون ماشین آلات کشاورزی با کیفیت مناسب و هزینه پایین تر به راحتی در دسترس هستند و نقش بسزایی در تسهیل فرآیند کشاورزی ایفا می کنند.

با تسهیلاتی که در اختیار عده ای از فارغ التحصیلان کشاورزی قرار داده شده، ۸۰ بانک نشاء در گیلان داریم. گیرندگان تسهیلات در این بخش با تهیه سوله و ماشین آلات مناسب، در مقابل اجرت کمی خزانه به کشاورزان متقاضی تحویل می دهند و حتی در مواردی که مالک زمین به دلایل مختلف امکان اشتغال به کار کشاورزی ندارد، خودشان مراحل بعدی را تا به دست آمدن برنج سفید بر عهده می گیرند. از مزایای این روش، تضمینی بودن و کم هزینه تر بودن است. جهاد کشاورزی گیلان سال گذشته یکهزار و ۵۰۰ تن بذر اصلاح شده برنج توزیع کرد.

یکی از نگرانی هایی که وجود دارد، کاهش تعداد نیروی انسانی مورد نیاز در بخش کشاورزی به دنبال مکانیزه شدن عملیات است. جهاد کشاورزی گیلان چه تدبیری در این زمینه اندیشیده است؟

پیش رفتن به سمت مکانیزاسیون برای مقرون به صرفه کردن فعالیت ها غیر قابل اجتناب است و البته در کشاورزی نیز مانند سایر عرصه ها پیامدهایی از جمله بیکار شدن نیروی انسانی دارد.

نا گفته نماند که بخش قابل توجهی از افرادی که به دنبال مکانیزاسیون از چرخه کار کشاورزی خارج می شوند را بانوانی تشکیل می دهند که در واقع خانه دار هستند و از سر اجبار در مزارع کار می کنند.

باید به این نکته توجه داشت که در صورت عدم حرکت به سمت مکانیزه کردن کشاورزی نیز سختی کار و هزینه های بالا منجر به رها شدن اراضی زیر کشت و تغییر کاربری می شود.

ما برای جبران اشتغال از دست رفته در کشاورزی، اقدامات مختلفی از جمله ایجاد بانک های نشاء با استفاده از جوانان فارغ التحصیل را در دستور کار قرار دادیم.

با جدیت پیگیر راه اندازی صنایع بسته بندی و فرآوری بخش کشاورزی در گیلان هستیم تا از این ظرفیت برای ایجاد اشتغال استفاده شود. در حال حاضر ازسه میلیون تن محصول بدست آمده در استان، بخش زیادی خام فروشی می شود.

وظیفه ما افزایش تولید و تلاش برای اقتصادی کردن کشاورزی است و ما باید در بازارهای جهانی رقابت کنیم و این ایجاب می کند که هزینه های تولید را کاهش دهیم.

برای ترغیب کشاورزان به کشت دوم و انجام فعالیت های جانبی در مزارع چه اقداماتی انجام داده اید؟

در گیلان۴۳۰ هزار هکتار زمین زراعی و باغی داریم که از این بین ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار است. حداکثر ۴ ماه از شالیزارهای استان استفاده می شود و کشاورز تنها دو ماه از سال کار می کند و باید با درآمد حاصل شده خرج یکسال را بدهد. در سطح محدودی از شالیزارهای استان سه نوبت کشت انجام می شود و با تمام تلاش های انجام شده توانستیم حدود ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی را دو بار در سال زیر کشت ببریم. یکی از اهداف تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی نیز مهیا کردن آن ها برای کشت دوم است. دانه های روغنی یکی از هدف گذاری های ما برای کشت دوم است.

استاندار گیلان پیشنهاد بسیار خوبی مبنی بر انجام زهکشی های زیرسطحی مطرح کردند. به دلیل آب گرفتگی ناشی از باران های موسمی که از شهریور ماه در گیلان آغاز می شود، کشاورز در این ایام هر محصولی که بکارد خراب می شود. در حال حاضر زهکشی های سطحی در مزارع وجود دارد و چنانچه این زهکشی ها زیرسطحی باشند همانند زمین های ورزشی حتی در مواقع بارندگی نیز آب گرفتگی رخ نمی دهد.

انجام زهکشی های زیرسطحی از برنامه های آتی جهاد کشاورزی گیلان است. البته در برخی مزارع احتیاجی به انجام این عملیات نیست و می توان نوع رقم کشت شده را به گونه ای انتخاب کرد که مشکل ایجاد نشود. ما به جهت جلوگیری از مشکلات احتمالی، برای کشت ارقام مناسب یارانه اختصاص می دهیم.

۱۱ هزار هکتار محوطه خانگی داریم که هیچ نوع کشتی در آن صورت نمی گیرد و به همین جهت تصمیم گرفتیم نهال رایگان در اختیار روستاییان قرار دهیم تا در حیاط منازل خود بکارند.

همچنین از ایجاد استخرهای پرورش ماهی کوچک حمایت های لازم را انجام دادیم و به دستور استاندار نیز تسهیلات خوبی برای اشتغال روستایی در حال پرداخت است.

اقدامات دولت تدبیر و امید به منظور حمایت از محصولات استراتژیکی همچون برنج و چای را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا برای این محصولات قیمت گذاری مناسبی انجام شده است؟

قیمت بیشتر محصولات کشاورزی در مقایسه با ابتدای فعالیت دولت تدبیر و امید بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته است. در سالجاری هرکیلو پیله ابریشم بیش از ۴۳ هزار تومان فروش رفت در حالیکه سال ۹۶ این رقم حدود ۲۲ هزار تومان بود و تا قبل از این دولت، نوغانداری صنعتی راکد محسوب می شد.

قبلا از هر جعبه تخم نوغان ایرانی ۱۷ تا ۲۲ کیلو برداشت می کردیم که امسال به ۴۰ کیلو رسید. با توجه به دو برابر شدن در آمد نوغانداران در سالجاری، قطعا سال آینده با انبوه تقاضا برای پرورش نوغان مواجه خواهیم شد.

همچنین در این دولت پس از سال ها توانستیم مطالبات کشاورزان چایکار را پرداخت کنیم و هم اکنون بخش اعظم بهای برگ سبز چای تسویه شده است. قیمت چای افزایش دو برابری داشته و پرداخت ها نیز روند بسیار مناسبی را طی می کند.

تشکیل صندوق توسعه چای با سرمایه ای که دولت بصورت بلاعوض اختصاص داد، از جمله مهمترین اقدامات صورت گرفته برای حمایت از چایکاران است و از این محل تسهیلات مناسبی برای انجام عملیات بهزراعی به کشاورزان پرداخت می شود. حاصل اقدامات حمایتی ویژه دولت تدبیر و امید از تولید چای داخلی، احیاء مجدد اراضی رها شده است. فروش چای ایرانی نیز در وضعیت مناسبی قرار دارد.

زمانی واردات بی رویه برنج باعث شده بود که محصول داخلی روی دست کشاورز بماند اما اکنون برنج قابل توجهی در انبارها باقی‌نمی‌ماند. علاوه بر این، دولت سیاست خرید توافقی را در پیش گرفت.

برای اولین بار در طول تاریخ این دولت تصمیم گرفت ذخیره استراتژیک برنج را از داخل کشور تامین کند و اکنون ۳ سال است که این سیاست را دنبال می کند.

همچنین برای حمایت از باغداران گیلانی، در دو سال اخیر بر خلاف سال های گذشته برای تنظیم بازار شب عید از مرکبات تولید شده در استان استفاده کردیم.

بسته بندی و برند سازی محصولات کشاورزی از جمله موضوعاتی است که در سال های اخیر مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. با توجه به اینکه دکتر سالاری استاندار گیلان نیز بر این امر تاکید ویژه دارند، سازمان جهاد کشاورزی چه اقداماتی در این رابطه انجام داده است؟

مسئولیت صدور مجوز برای صنایع بسته بندی بر عهده سازمان جهاد کشاورزی است و توسط مدیریت صنایع روستایی و فرآوری محصولات کشاورزی سازمان انجام می شود.

حدود سه میلیون تن محصول کشاورزی خام در استان گیلان تولید می شود که حجم زیادی از آن به سایر استان ها صادر و در آنجا بسته بندی می شود. این خام فروشی علاوه بر کاهش فرصت های اشتغال استان، این امکان را برای سودجویان فراهم می کند که محصول بی کیفیت را با تولیدات گیلان مخلوط کرده و از اعتبار محصولات کشاورزی استان سوء استفاده کنند. برنج خارجی را به اسم رقم هاشمی که حدود ۱۰ هزار تومان قیمت دارد، ۵ هزار تومان می فروشند که این قبیل رفتارها به اعتماد عمومی لطمه وارد می کند و علاوه بر متضرر شدن مشتریان، موجب ضایع شدن حق کشاورزان می شود.

استاندار با جدیت پیگیر برندسازی هستند و به این منظور، چندین بار شخصا در کمیته برنج حضور پیدا کرده اند. ما صنایع بسته بندی کشورهای دیگر را مورد بررسی قرار دادیم و هم اکنون در حال ایجاد ساز و کاری هستیم تا در سال های آینده هیچ برنجی به صورت فله وارد بازار نشود.

صادرات محصولات کشاورزی گیلان چه وضعیتی دارد؟

در استان سه مسیر از جمله منطقه آزاد انزلی، بندر انزلی و بندر آستارا برای واردات و صادرات وجود دارد که اخیرا راه آهن آستارا- آستارا که گیلان را به کشور آذربایجان متصل می کند نیز اضافه شده است.

از این مسیرها حجم بسیار زیادی واردات و صادرات صورت می گیرد . به عنوان مثال، در آستانه سال نو میلادی روزانه بیش از ۱۵۰ کامیون محصولات کشاورزی صادر می کنیم . قبل از صادرات در قرنطینه هایی که داریم نظارت بسیار شدیدی بر محصولات صادراتی اعمال می کنیم و به منظور تسریع در کار ، بخش خصوصی را نیز مشارکت داده ایم و هم اکنون مرحله ای که طی چند روز طی می‌شد در عرض چند ساعت قابل انجام است. در پی سرعت بخشیدن به صادرات، بسیاری از تجار دیگر استان ها مسیر صادرات خود را تغییر داده اند و از طریق گیلان اقدام می کنند.

به طور کلی، صادرات محصولات کشاورزی گیلان از نظر وزنی و ارزش ریالی روند رو به رشدی را طی می کند.

در مقطعی صادرات مرغ از گیلان به روسیه در دستور کار قرار گرفت. آیا همچنان این صادرات ادامه دارد؟

سالانه حدود ۱۶۰ هزار تن گوشت مرغ معادل ۵ درصد از تولید کشور از طریق گیلان تامین می شود و ۲۵ درصد از تولید جوجه و مرغ مادر نیز در این استان صورت می گیرد.

مهمترین بازار هدف خارجی ما در زمینه گوشت مرغ، کشور روسیه است اما از آنجاییکه طبق مقررات جهانی بعد از شیوع آنفلوآنزای مرغی تا مدتی صادرات با محدودیت مواجه می شود، صادرات ما کاهش پیدا کرد ولی اکنون در نزدیکی پایان دوره محدودیت ایجاد شده هستیم.

در گیلان طی سال های اخیر برای توسعه بخش صادرات، سردخانه هایی با ظرفیت بیش از ۲۰۰ هزار تن ایجاد کردیم و بیش از ۱۰۰ هزار تن نیز در دست احداث است.

چه میزان برای ترغیب کشاورزان به بیمه کردن محصولاتشان تلاش کردید؟

در زمینه محصولات کشاورزی هنوز بیمه اجباری نداریم و کشاورز باید داوطلبانه اقدام کند. بیمه بخش کشاورزی از جمله بیمه های زیانده است و ۷۰ درصد خسارت را دولت از ردیف های اعتباری خودش پرداخت می کند.

کشور ما از جمله کشورهایی است که سالانه حوادث طبیعی بسیاری در آن رخ می دهد و طبیعتا کشاورزی نیز دچار خسارت های زیادی می شود. بیمه اگر در سایر زمینه ها لازم محسوب می شود، در کشاورزی واجب است و ما همواره به کشاورزان توصیه می کنیم که از این خدمت استفاده کنند.

دکتر سالاری در آغاز فعالیت خود به عنوان استاندار گیلان، بخشنامه ای مبنی بر استفاده از ظرفیت بانوان و جوانان در جایگاه های مدیریتی صادر کردند. برای اجرای این بخش نامه چه اقداماتی انجام دادید؟

شخصاً جوان روستازاده ای بودم که مورد اعتماد قرار گرفتم و بعد از ۴ ماه کار به عنوان مسئول یک واحد در دفتر مرکزی جهاد سازندگی منصوب شدم که بعدها این عنوان در رده بندی سازمانی به مدیرکل تغییر کرد.

تعداد قابل توجهی از مدیران جهاد کشاورزی در شهرستان های گیلان را جوانانی تشکیل می دهند که از ظرفیت بانوان در معاونت استفاده کرده اند.

هم اکنون تعداد زیادی از بانوان به عنوان رئیس مرکز جهاد کشاورزی در دهستان های گیلان در حال فعالیت هستند. تعداد زیادی از مراکز ترویج سازمان نیز به ریاست بانوانی در حال اداره شدن است که زیر ۵ سال سابقه کار دارند. عملکرد این بانوان رضایت بخش است و بسیار پر انرژی و با انگیزه کار می کنند.

برای اولین بار در تاریخ جهاد کشاورزی در کل کشور، یک خانم را به عنوان معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان منصوب کردم. پست های مدیریت امور اداری و مدیریت زراعت سازمان نیز در اختیار بانوان قرار دارد.

از آنجاییکه بانوان نقش بیشتری در فعالیت های کشاورزی استان دارند، اعتقاد دارم که در حوزه تصمیم گیری نیز باید بیشتر از ظرفیت این قشر استفاده شود.

تا قبل از دولت تدبیر و امید، بالاترین پست بانوان در جهاد کشاورزی معاونت یک شهرستان بود.

نسبت به انتقادات چه عکس العملی دارید؟

انتقاداتی که در فضای مجازی و رسانه ها مطرح می شود کمک خوبی به مدیران است تا عملکرد خود را بهبود ببخشند. نسبت به انتقادات بی تفاوت نیستم. به عنوان مثال خبری از سوی یکی از رسانه ها مبنی بر تغییر کاربری در یک منطقه و بی توجهی مدیران جهاد کشاورزی منتشر شد که بلافاصله تماس گرفتم و پیگیری کردم و نهایتا همان رسانه از اقدام مناسب صورت گرفته تشکر کرد. در دوران مدیریتی تلاش کردم که سعه صدر داشته باشم و از انتقادات برآشفته نشوم. مردم از من دعوت نکردند که بیایم و پشت میز مدیریت بنشینم، پس وقتی خودم مسئولیت قبول کردم باید با تمام توان انجام وظیفه کنم.

برنامه جهاد کشاورزی گیلان برای یکسال آینده را چگونه ترسیم کرده اید و برای تحقق اهداف تعیین شده چه موانعی پیش رو می بینید که با حمایت مدیران ارشد استان یا کشور قابل برطرف شدن هستند؟

علاوه بر سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور که به عنوان یک سند بالادستی مطرح است، برنامه ۵ ساله ای داریم که برای آن برش یکساله تدوین کرده ایم. علت تهیه برش یکساله نیز این است که با توجه به محدودیت ها و ظرفیت های جدیدی که ایجاد می شود بتوانیم برنامه را به روز کنیم.

اعتقاد دارم که اگر بخواهیم کار کنیم پول هست و تنها باید برنامه داشته باشیم و برای جذب اعتبار همت کنیم و به هیچ وجه اهداف دست نیافتنی ترسیم نمی کنیم. هدف ما برنامه ریزی واقع گرایانه بر اساس ظرفیت های موجود است که با رشد کمی و کیفی نسبت به برنامه سال های گذشته همراه باشد.

و سخن ناگفته...

از مردم و مسئولین تقاضا دارم که همه دست به دست یکدیگر بدهیم و نگذاریم زمین های کشاورزی گیلان درگیر آلودگی زیست‌محیطی شده و یا تغییر کاربری پیدا کنند.

باور کنیم که ۳۶ میلیون مسافر در سال برای تماشای ویلاهای لوکس و آنچنانی به این استان نمی آیند و اگر مزارع استان نابود شوند چیزی جز بیابان برای ما نمی ماند.

۱۵ گشت نظارت بر اراضی کشاورزی در گیلان داریم و انتظار می رود که مردم نسبت به تغییر کاربری اراضی کشاورزی حساسیت نشان داده و تخلفاتی که مشاهده می کنند را از طریق سامانه ۱۳۱ گزارش دهند.

خوشبختانه استاندار گیلان از حساسیت ویژه ای نسبت به بخش کشاورزی برخوردار هستند و نهادهای نظارتی نیز همراهی خوبی دارند. از مردم نیز انتظار داریم در رابطه با حفظ اراضی کشاورزی احساس مسئولیت بیشتری داشته باشند.