خبرگزاری موج هرمزگان|جهانگیر سایانی، از بندرعباس ۱۹۲ کیلومتر که به سمت غرب برانید دورنمای یک بندر تاریخی از پس بادگیرها و خانه‌های قدیمی رخ می‌نماید. «بندرلنگه» را روزی عروس بندرهای خلیج‌فارس می‌نامیدند و چه بسا که یکی از مهم‌ترین آن‌ها نیز بود. این بندر تاریخی درگذر زمان فراز و فرود بسیار به خود دیده؛ و گرچه امروز رونق تجاری پیشین خود را ازدست‌داده است؛ اما بافت تاریخی و معماری سنتی این شهر چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

گردشگرانی که از مسیر زمینی-دریایی به جزیره‌ی زیبای کیش سفر می‌کنند بی‌شک نام بندرلنگه به گوششان آشناست. گرچه ممکن است که در این مسیر پا سست نکرده باشند تا جاذبه‌های این بندر تاریخی را به نظاره بنشینند.

خبرگزاری موج هرمزگان بر اساس رسالتی که برای خود قائل است در سلسله گزارش‌هایی  سعی در معرفی و شناساندن جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری هرمزگان دارد. این پروژه قرار بود که در تعطیلات نوروزی به سرانجام برسد؛ اما حوادث تألم‌ برانگیزی که برای هم‌ وطنانمان در نوروز ۹۸ به‌ واسطه‌ی سیل رخ داد هم حلاوت و شیرینی سفر را ربود و هم‌ دست ما برای نگاشتن کلمات یاری نکرد. آنچه ایران را در درازای تاریخ و از نشیب‌های چون حمله‌ی اسکندر، مغول و اعراب، سربلند گذر داده، فرهنگ غنی مردمان این سرزمین کهن است. در گزارش پیش رو با گوشه‌ای از جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری بندر تاریخی لنگه آشنا می‌شویم.

موقعیت جغرافیایی

بندرلنگه پهنه‌ای را به وسعت ۲/۹۳۸۵ کیلومترمربع در کنار آب‌های شمالی خلیج‌فارس و در غرب و جنوب غربی استان هرمزگان را در بر می‌گیرد. فاصله‌ی این شهرستان تا مرکز استان هرمزگان 192 کیلومتر و تا پایتخت چیزی در حدود 1631 کیلومتر فاصله دارد و چون بیشتر نواحی استان هرمزگان دارای آب و هوایی گرم و مرطوب است.اگر بخواهیم موقعیت جغرافیایی این شهرستان را بیشتر تشریح کنیم باید اشاره داشته باشیم که بندرلنگه از شمال به شهرهای لار و لامرد در استان فارس، از شرق به بندرعباس در استان هرمزگان ، از غرب به شهرستان کنگان در استان بوشهر و از جنوب به آب‌های نیلگون خلیج‌فارس می‌رسد. شهرداری لنگه با قدمتی ۱۰۰ ساله دارای اولین طرح جامع شهری کشور است. مرکز این شهرستان، شهر بندرلنگه است و از مهم‌ترین صنایع شهرستان بندرلنگه به‌ویژه بندرکنگ لنج سازی است.

بررسی تاریخی

درگذشته‌ای نه‌چندان دور بندرلنگه به‌واسطه‌ی مرواریدهای درشتش زبانزد عام و خاص بود. صید و تجارت مروارید این بندر را به چنان رونقی رسانده بود که در عهد قاجار به عروس بندرهای خلیج‌فارس شهرت داشت.

 همان‌گونه که در فرهنگ دهخدا آمده است «لنگه» در لغت به معنی «تا»، «تک»، «یکتا»، «بی‌همتا» و «نادر» است؛ عده‌ای وجه‌تسمیه آن را در بی‌رقیب و یکتا بودن در تجارت مروارید در جنوب می‌دانند و برخی دیگر این نام را برگرفته از محله‌ای بزرگ بنام «لنگیه» می‌دانند که در این شهرستان واقع‌شده است.

می‌خواهیم کمی در تاریخ سفر کنیم  و به مدد متون تاریخی نگاهی هر چند اجمالی به پیشینه‌ی این بندر تاریخی داشته باشیم. همان‌گونه که اشاره شد برخلاف روزگار کنونی بندرلنگه در درازای تاریخ شهرت و رونق بسیاری داشته است. با استناد به اطلس تاریخی ایران قدمت این بندر به دوران اولین سلسله‌ی مقتدر ایرانی یعنی هخامنشیان می‌رسد. در دوران هخامنشیان این بندر با نام «گوگانا» شهرت داشته و از بندرها پررونق خلیج‌فارس بوده است. در اینجا بد نیست  اشاره‌کنیم که «گوگ» در گویش محلی به معنای عروس است؛ اما هیچ سندی در دست نیست که در عصر هخامنشی نیز به همین معنی کاربرد داشته؛ این بندر در عصر اشکانی نیز بانام «گوپانان» شهرت داشته و در عصر زندیه نیز به‌واسطه‌ی ارتباط دریایی و رونق تجاری بسیار حائز اهمیت بوده است.

 این شهر درگذشته از چنان شکوه و زیبایی فرح‌بخشی برخوردار بود که در روزگار قاجار به عروس بندرهای ایران در خلیج‌فارس شهرت یافت. در اواخر حکومت‌ قاجار‌، بندرلنگه‌ رو به‌ ویرانی‌ نهاد و از شروع‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ تا بعد از جنگ‌ جهانی دوم‌ (1945 میلادی) به‌ دلیل‌ انواع‌ بیماری‌های‌ واگیردار و قحطی‌، شهر چهره‌ واقعی‌ و رونق‌ خود را از دست‌ داد. در نریشن مستند «باد جن» ساخته «ناصر تقوایی» که با صدای «احمد شاملو» اجراشده است به‌خوبی به این موضوع اشاره می‌شود.

بندرلنگه دارای بیش از ۱۵ محله مسکونی قدیمی بوده و به لحاظ تاریخی دومین مدرسه کشور پس از مدرسه «دارالفنون» و همچنین دومین فرودگاه کشور پس از فرودگاه «قلعه مرغی» در این شهر قرار دارد.

در ادامه به معرفی جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و گردشگری شهرستان بندرلنگه می‌پردازیم.

خانه‌ی فکری مرکز تجارت سال‌های دور

«خانه فکری» با بادگیرهای بلند و زیبا، یکی از الگوهای اصیل معماری جنوب است که در ساحل بندرلنگه واقع‌ شده و یکی از جاذبه‌های دیدنی این بندر تاریخی محسوب می‌شود.

این خانه در اواخر دوره قاجاریه به دست «عبدالواحد فکری» از تجار معروف این شهر ساخته شد و روزگاری به‌عنوان سکونت‌گاه و مرکز تجارت و بازرگانی بندرلنگه شهرت داشته است. در ساخت این بنا دو بخش اندرونی و بیرونی برای اسکان خانواده فکری و پذیرایی از مهمانان و تجار در نظر گرفته‌ شده است. وجود پنج بادگیر، 2 زیرزمین، 25 اتاق و حیاط مرکزی از جلوه‌های زیبای خانه قدیمی فکری است.

 سنگ، ساروج و گچ مصالح بکار رفته در ساخت خانه فکری است. سقف این بنا نیز از تیرهای چوبی و از جنس چوب چندل آفریقایی و حصیرهایی بافته‌شده از برگ درخت خرما و نی با پوشش کاه‌گل است.

قرار گرفتن خانه فکری در ارتفاع پنج‌متری از سطح زمین و وجود راه روها و بادگیرها در کنار معماری ویژه‌ی این بنا از دلایل تهویه و خنکی هوای داخل این خانه است.

 خانه قدیمی فکری با 3 هزار و 400 مترمربع مساحت و زیربنای هزار و 200 مترمربع در سال 1375 ​در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.

مسجد افغان یادگار دوره‌ی افشاری

«مسجد افغان» از دیگر بناهای تاریخی و دیدنی بندرلنگه است که در محله‌ی افغان این شهر واقع‌شده است. این مسجد را مرحوم حاج «عبدالله افغان» که از بازماندگان افغانی‌های بستک در شهرستان بندرلنگه بود بنا کرد.

 این مسجد که از بناهای دوره افشاریه است و دارای یک شبستان تابستانی و یک شبستان زمستانی است که با ستون‌های گچ‌بری‌ زیبا و برجسته تزئین شده است.

 تاریخ ساخت این بنا به سال ۱۲۷۰ هجری قمری بازمی‌گردد.

مسجد حاجی خداداد اولین مسجد تشیع در بندرلنگه

مسجد حاجی خداداد در محله‌ی مساح بندرلنگه قرار دارد؛ و اولین مسجد تشیع در بندرلنگه محسوب می‌شود و از نظر زیبایی این مسجد یکی از کامل‌ترین مساجد بندرلنگه به شمار می‌رود. محراب مسجد حاجی خداداد دارای تزیینات گچ‌بری ارزنده‌ای است و قدمت آن به دوره زندیه می‌رسد.

از دیگر مساجد و حسینیه‌های با ارزش و تاریخی بندرلنگه می‌توان به «مسجد شیخی»، «مسجد غیاث»، «مسجد سلطان العلما»، «حسینیه بنگلی» و «حسینیه غضنفری» اشاره کرد.

قلعه‌ی تاریخی لشتان 

اگر از بندرلنگه 6 کیلومتر به سمت شرق رانندگی کنید به قلعه‌ا‌ی می‌رسید که به نام لشتان شهرت دارد. در مورد تاریخ ساخت این بنا دو روایت وجود دارد؛ عده‌ای بر این عقیده‌اند که ساخت این بنا به سال 904 هجری قمری و به دوران سلطه‌ی پرتغالی‌ها بر خلیج‌فارس بازمی‌گردد و گروهی دیگر عقیده دارند که قدمت این قلعه بیش از 2000 سال و در دوران هخامنشیان احداث‌شده است.

از ساختمان قلعه‌ی لشتان تنها حصار بند و آثار مخروبه دیوارها باقی‌مانده است. و در داخل این قلعه‌ی تاریخی چندین قبرستان، ده‌ها برکه آب، انبار آذوقه و آثار فراوان دیگری به‌ چشم می‌خورد.

دخمه‌های سنگی، شبیه به غارهای انسان‌های غارنشین نیز در ارتفاعات مجاور آن وجود دارد که شباهت زیادی به دخمه‌های غار چهل خانه و دخمه‌های فوقانی ارتفاعات شمالی بندر طاهری (سیراف) دارد.

قلعه‌ی مغویه یا شیخ سلطان

قلعه مغویه که در دهستان مغویه ی شهرستان بندرلنگه قرار دارد متعلق به شیخ سلطان مرزوقی یکی از حکمرانان منطقه و رئیس قبیله مرازیق و حاکم مغویه است و به قلعه‌ی مرزوقی نیز مشهور است.

این کاخ زیبا یادگار حکمرانان مرزوقی از قبیله عجمان است که در منطقه مغویه و بندرلنگه از توابع استان هرمزگان حاکم بودند. ساختمان این قلعه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است که قدمت حیاط اندرونی از بیرونی بیشتر است.

این بنا در 2 طبقه و در قسمت‌هایی نیز در 3 طبقه ساخته‌شده و دارای تعداد زیادی اتاق به همراه حمام سنتی، یک برج نگهبانی و 2 بادگیر است.

گفتنی ست که ساخت این بنا در سال ۱۳۲۱ هجری قمری پایان یافته ‌است.

روستای دژگان

روستای دژگان از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه در یک منطقه کویری واقع است. دژگان در فاصله‌ی 75 ‌کیلومتری از بندرلنگه واقع‌شده است.

وجود رودخانه، کوه و  پوشش گیاهی نسبتاً مناسب در کنار جانورانی از قبیل آهو، گوزن، قوچ، میش، گراز، قرقاول و کبک از عناصر زیست‌محیطی و جاذبه‌های طبیعی این روستا محسوب می‌شود.

‌درزمینه‌ی آثار تاریخی و مذهبی نیز این روستا دارای مسجدی قدیمی و زیارتگاهی به نام سید محمدعلی گل‌بارانی است. م

مسجد معروف به مسجد قریه ازلحاظ شیوه ساخت، معماری داخلی و خارجی بنا، گنبد و گلدسته، گچ‌بری و سنگ‌تراشی قوس‌ها درخور توجه ویژه است که با سبک معماری بنای مسجد علی در بندرلنگه مطابقت دارد.

حجله‌ی عروس سرایی از آئینه و نور

طبق سنت و فرهنگ رایج در منطقه جنوب ایران و استان هرمزگان، اتاقی برای عروس و داماد در منزل پدر عروس تزیین می‌شود که حجله نام دارد.

در بندرلنگه برای تزیین این اتاق به نسبت بزرگی و کوچکی آن از آیینه، گلدان، سجاده، پارچه‌های زربافت به همراه اشیای رنگی، فانوس‌ها و چراغ‌های چشمک‌زن استفاده می‌شود.

درگذشته رسم بر آن بود که مادر عروس زنانی را مسئول تهیه  آیینه و گلدان‌ها کند و این زنان از مکان‌های مشخصی وسایل لازم را تهیه و به منزل عروس می‌آوردند؛ اما در حال حاضر دیگر این رسم وجود ندارد.

مادر عروس با تماسی تلفنی با دوستان و خویشان آینه‌های موردنیاز برای حجله‌ی دخترش را فراهم می‌کند یا کار را به افراد متبحری می‌سپارد تا با تمام وسایلی که خود در اختیار دارند به تزیین حجله بپردازند و مزد خویش را دریافت کنند. البته محدودیتی که در ساخت حجله توسط این افراد وجود دارد این است که این افراد در مهلتی (حداکثر بین ۱۵ تا ۲۰ روز) برای خراب کردن حجله بازمی‌گردند؛ اما اگر حجله توسط افراد صاحب‌خانه یا با کمک دوستان و جوانان خانواده ساخته شود تا زمانی که کسی آیینه و وسایلش را لازم نداشته باشد، حجله پابرجا خواهد ماند.

اگر شانس با شما یار باشد می‌توانید از یکی از این حجله‌های منحصر به فرد در بندرلنگه بازدید کنید.

 کلوت‌های سایه خوش

منطقه بیابانی سایه خوش در غرب روستایی به همین نام قرار دارد. این روستا از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه است. روستای سایه خوش دارای قدمتی طولانی است و از آثار باستانی روستا می‌توان به بند حسن و کاروانسرای صفوی اشاره کرد.

این روستا به دلیل مجاورت با خلیج‌فارس از سواحل بکر و بسیار زیبایی برخوردار است؛ اما از همه‌ی این‌ها که بگذریم شهرت این منطقه به کلوت‌های آن است.

همان‌گونه که می‌دانید کلوت‌ها پدیده‌ای منحصر به‌ فرد و یکی از باشکوه‌ترین سازه‌های طبیعی جهان به شمار می‌روند که چون مجسمه‌هایی با اشکال متفاوت و دیوارهایی کوتاه و بلند، با دالان‌هایی در میان، شهری خیال‌انگیز را می‌سازند؛ کلوت‌ها بزرگ‌ترین پدیده طبیعی و کلوخی دنیا و زیباترین پدیده کویر به شمار می‌روند.

برای رفتن به این منطقه‌ی دیدنی کافی است 55 کیلومتر از طریق جاده‌ی بندرلنگه – بندرعباس به سمت شرق رانندگی کنید.

آب گرم سایه خوش

از دیگر جاذبه طبیعی روستای سایه خوش چشمه آب‌گرم آن است. فاصله چشمه تا روستای سایه خوش در حدود ۴ کیلومتر است.

سرچشمه این آب گرم در شکاف سنگ‌های آهکی مارنی و در دامن کوه قرارداد و آب آن در ردیف آب‌های سولفات، کلسیم همراه با منیزیم زیاد و کلر و سدیم گرم است که خاصیت درمانی بالایی دارد.

چشمه‌ی چاه احمد

چشمه چاه احمد در مسیر جاده بندر خمیر – بندرلنگه و در دوراهی خرک قرار دارد. گفتنی ست که فاصله بندر خمیر تا دوراهی خرک ۹ ‌کیلومتر و از دوراهی تا سرچشمه در حدود ۲ ‌کیلومتر است؛ که ۵۰۰ متر آن باید پیاده طی شود.

در نزدیکی سرچشمه یک استخر طبیعی به شکل مربع وجود دارد که طول هر ضلع آن در حدود ۵ متر است. آب این چشمه از شکاف سنگ‌های آهکی دولومیتی از زمین خارج می‌شود.

در حوالی این چشمه نیز دو اتاقک ساخته‌شده است که مورداستفاده مسافران قرار می‌گیرد.

آب این چشمه در ردیف آب‌های گوگردی با کاتیون‌های مختلف گرم است و خاصیت درمانی دارد.

کارگاه  لنج سازی

کارگاه لنج سازی و موزه‌ی مردم‌شناسی در بندر کنگ نیز از دیگر جاذبه‌های دیدنی شهرستان بندرلنگه است. بندر کنگ از توابع بندرلنگه و بندری تاریخی و چسبیده به بندرلنگه است که در گزارشی مجزا به معرفی آن می‌پردازیم.

چگونه به بندرلنگه برویم؟

گردشگرانی که قصد سفر به بندرلنگه و بازدید از جاذبه‌های گردشگری آن دارند می‌توانند از طریق هواپیما، مسیر جاده‌ای به این منطقه سفر کنند.