به گزارش خبرگزاری موج قم، آیت الله سیدهاشم حسینی بوشهری در مراسم تجلیل از پژوهشگران برتر استان، ضمن تبریک هفته پژوهش و یاد کردن از نام شهید محسن فخری زاده ، دانشمند هسته ای کشور، به بیان حدیثی از پیامبر اکرم(ص) پرداخت و عنوان کرد: وجود مقدس پیامبر (ص) در روایتی می‌فرمایند «قلم نعمت بزرگی است که اگر نبود مُلک و دین استوار نمی شد و زندگی برای انسان گوارا نمی گردید»، همچنین حضرت محمد(ص) در حدیث دیگری در این باره می‌فرمایند «علم را برای ماندگاری هرچه بیشتر مکتوب کنید و بنویسید تا ماندگار بماند».

وی با بیان اینکه یکی از پرسش‌های اساسی در خصوص پژوهش، نقش و کارکرد پژوهش و رابطه آن با حفظ فرهنگ جامعه، پیشرفت و تولید است، گفت: علاوه بر این سوال، پرسش دیگری درخصوص پژوهش مطرح می‌شود و آن این است که وظیفه دانشگاهیان، حوزویان، مسئولان، مدیران و پژوهشگران در زمان کنونی و اقتضاهای آن، چیست؟؛ که باید به این دو سوال کلیدی و اساسی پاسخ داده شود.

امام جمعه موقت قم بیان کرد: اسلام عزیز در رابطه با مسئله‌ تولیدات علمی و اساسا پژوهش، جایگاه ویژه ای قائل شده است، تا جایی که در سخنان پیامبر اکرم(ص)، نیز مشاهده می‌کنیم که تعبیراتی به کار رفته است که این‌ها همه نشانگر اهمیت مسئله‌ پژوهش است.

وی افزود: در روایتی از پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌خوانیم که "اگر انسان بمیرد و یک ورقه (نوشته ای) را از خود به جا بگذارد، این سبب می‌شود که فردای قیامت یک محافظی در برابر او و آتش جهنم شود" که این خود بیانگر جایگاه مهم و ویژه کار علمی و پژوهشی است.

حسینی بوشهری گفت: در روایت مشهوری از حضرت محمد(ص) مقایسه ای بین مداد علماء و دِماءِ(خون) شهداء می‌شود، که در آن می‌خوانیم که مداد علماء را ارجح بر خون شهداء می‌داند و در عین حال که جایگاه و خون شهید خیلی ارزشمند است اما مرکّب دانشمندان و پژوهشگران اگر مورد مقایسه با خون شهیدان قرار بگیرد، ترجیح با مرکب دانشمندان است که شاید این امر بخاطر این است که کار دانشمندان کاری است که می‌تواند تربیت کننده افرادی باشد که خودشان را برای ایثار، ازخودگذشتگی و درنهایت شهادت آماده سازند و در واقع مداد علما بستر ساز این گونه رشادت‌هاست.

وی خاطر نشان کرد: ما به تاریخ پرافتخار اسلام و تشیع هم که می‌نگریم، در برهه‌های مختلف این تاریخ، عالمان و دانشمندان ما در حوزه علمی بسیار موثر بوده و درخشیدند؛ برای مثال جرجی زیدان کتابی دارد در چهار جلد با عنوان «تاریخ و آداب اللغه العربیه» که متاسفانه در این کتاب توهینی به شیعه شده است با این تعبیر که شیعه طایفه‌ی کوچکی بیش نبوده است و الان(درهمان زمان) اثری از آن باقی نیست.

امام جمعه موقت قم گفت: مطلب فوق زمانی مطرح شد که شخصیت‌های بزرگی همچون حاج آقا بزرگ تهرانی(ره) مرحوم سید حسن صدر و شیخ محمد کاشف الغطاء(رض) در آن عصر حضور داشتند؛ هنگامی که این علما دیدند که توهین بزرگی به شیعه و عالمان شده است، در یک جلسه صمیمی کنار هم نشستند و تقسیم کار کردند، که خروجی این امر اثر بزرگی به نام «الذریعه» نوشته‌ حاج آقا بزرگ تهرانی بود که دانشمندان شیعه در آن معرفی شده است.

وی اضافه کرد: علاوه بر اثر فوق، همچنین اثر دیگری به نام "تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام" از شیخ حسن صدر منتشر شد که در آن از نقش برجسته شیعه یاد شده است و این کتاب شکوه شیعه را توانست به نمایش بگذارد؛ در نهایت شیخ کاشف العطاء نیز کتاب "تاریخ و آداب اللغه العربیه" جرجی زیدان را به نقد کشید که همه این‌ها نشان دهنده مسئولیت پذیری و به روز بودن عالمان دین و پژوهشگران ما در عرصه تاریخی است.

حسینی بوشهری عنوان کرد: دانشمندان ما نیز در دانشگاه‌ها همین نقش را داشتند و آثار گرانقدری از اساتید فرهیحته دانشگاهی امروز داریم که در مواقع مختلف کارهای خود را به رشته تحریر درآورده اند؛ بنابراین امروزه نیز در عرصه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی و مسائل تجربی، پزشکی، سلول‌های بنیادی و هسته ای، دانشمندان ما می‌درخشند و دیگران به حال این دانشمندان ما قبطه می‌خورند؛ دشمنان ما نیز از سر عداوت این گونه دانشمندان ما همچون استاد فخری زاده را به شهادت می‌رساند، زیرا تحمل این را ندارند که ببینند دانشمندی با این برجستگی می‌درخشد و نقش آفرینی می‌کند.

وی یادآور شد: دانشمندان و عالمان ما چه در سطح حوزه و چه دانشگاه نقش ارزشمندی را در حفظ میراث گرانبهای جامعه علمی و دینی داشتند؛ دنیای امروز ما در عرصه اختراعات، اکتشافات و غیره مدیون همین کارهای پژوهشی است و اگر نبود این کارها، ما در دنیا به این سطح از پیشرفت نمی رسیدیم، بنابراین پژوهشگران به چرخه تولید علم، سرعت بخشیدند.

حسینی بوشهری گفت: خوشبختانه در سال‌های اخیر، حرکت‌های پژوهشی از کارهای فردی تبدیل به کارهای جمعی شده که آثار و برکات بیشتر و بهتری دارد، منتها اینکه رسالت امروز دانشگاهیان، حوزویان و مسئولان چیست؟، مطلب بسیار مهمی است که باید به آن پرداخته شود.

این استاد برجسته حوزه خاطر نشان کرد: نیازهای امروز ما یکی و دو تا نیست بنابراین آیا تنها باید به هفته پژوهش بسنده کنیم یا اینکه هر روز ما باید روز پژوهش باشد؟؛ چراکه ما باید با پیشرفت دنیا پیشرفت کنیم و توقف در یک جامعه آرمانی، معنا و مفهومی ندارد و کارهای پژوهشی باید دقیق، منظم در جهت کشف حقایق و دستیابی به دانش نو و حل مسائل و در نهایت تصمیم‌گیری‌های درست و اساسی باشد.

امام جمعه موقت قم ادامه داد: در کشورهای توسعه یافته دنیا امروزه کارهای بسیار بزرگی انجام شده است، البته ما کاری به این مسئله نداریم که جهان بینی آن‌ها به چه شکل است و با چه انگیزه ای این کارها را انجام داده اند، آیا اینها در راستای خدمت به بشر هست یا از رهگذر این علم و دانش به منظور خیانت به بشر کاری را انجام داده اند؛ اما به طور کلی کسانی که دارای بینش توحیدی هستند، می‌توانند در عرصه پژوهش اقداماتی را در خدمت به بشر در مقابلِ کسانی که تنها به بُعد مادی می‌اندیشند و منافع شخصی آن‌ها ملاک پژوهش‌هایشان است، انجام دهند.

وی گفت: در این راستا نیاز داریم تا بودجه‌ها و امکانات ویژه ای را به این امر اختصاص دهیم که متاسفانه سهم پژوهش در بین بقیه مسائل، سهم اندکی است و همین سهم اندک هم بجا و به موقع اختصاص به پژوهش نمی یابد؛ سعی می‌کنند بودجه سال را هزینه کنند آن وقت اگر چیزی باقی ماند برای کار پژوهشی اختصاص می‌دهند که این ظلم بزرگی است.

این استاد حوزه یادآور شد: یک مشکل بزرگی که در این زمینه وجود دارد، این است که آموزش‌های ما در حوزه و دانشگاه، سمت و سوی پژوهش محوری ندارد که این نگاه باید تغییر یابد و ما باید آموزشی را حتی در دوره نخست تحصیلی به سمت پژوهش ببریم تا افراد با استانداردهای پژوهش از همان ابتدا آشنایی پیدا کنند و در آینده یک پژوهش استاندارد را به جامعه عرضه کنند.

وی در ادامه توصیه‌هایی در راستای بایدها و نبایدهای پژوهشی ارائه کرد و گفت: اولین توصیه این است که پژوهش باید براساس نیاز سنجی باشد یعنی ما نباید تنها دل خوش کنیم که یک کار پژوهشی انجام گرفته است، بلکه باید بدانیم که این پژوهش براساس چه نیازی در چه راستایی انجام شده است، همچنین پژوهشگران ما نباید به تقریر حرف‌های دیگران بسنده کنند بلکه، ابتکار، خلاقیت و نوآوری با دیدی موشکافانه و نقادانه داشته باشند تا در طراز دانشگاه‌ها و حوزه‌های ما باشد.

حسینی بوشهری عنوان کرد: مشکلی که هم اکنون برخی پژوهشگران درگیر آن می‌شوند، روحیه‌ سطحی نگری است و متاسفانه به منابع دست اول نگاه نمی شود و به منابع دست چندم بسنده می‌کنند؛ پیداست که در چنین پژوهشی تولید علم اتفاق نمی افتد؛ مقام معظم رهبری نیز در این راستا معتقدند که پژوهش باید با ساز و کارهای مناسب خودش انجام بگیرد تا به تولید علم منجر شود؛ اما اگر پژوهش سطحی شد و افراد تنها به نوشتن کتاب‌های متعدد بسنده کردند این کارها سست و بدون تاثیر در جامعه است.

وی افزود: نکته دیگر اینکه پژوهشگران ما تصور نکنند که پژوهشی را که به جامعه عرضه می‌کنند قابل نقد نیست بلکه باید این روحیه نقد پذیری را یک پژوهشگر داشته باشد و از طرفی به افرادی که نوآور هستند باید مجال داده شود؛ برخی‌ها تنها خودشان را به عنوان قاضی و داور تلقی می‌کنند و برای نقد دیگران ارزشی قائل نیستند؛ اگر فضای نقد و بررسی باشد آن وقت است که یک جامعه بالنده می‌شود.

امام جمعه موقت قم گفت: مسئله دیگر در این زمینه، این است که از شتاب زدگی در تحقیق باید جلوگیری شود؛ چراکه عده ای با شتاب زدگی می‌خواهند عنوانی را تنها در جامعه کسب کنند و لازمه کار تحقیق توجه و صرف وقت است و به صرف اینکه بگویند طرف پرکار است و دارای آثار متعددی است، نشانه موفقیت یک پژوهشگر نیست.

وی اظهار کرد: رعایت اخلاق حرفه ای پژوهش نیز مسئله مهمی است که باید به آن توجه شود، بنابراین کسانی که دانش و علم دیگران را سرقت می‌کنند و رعایت اخلاق حرفه ای را نمی کنند در واقع بزرگترین خیانت را می‌کنند؛ آثار دیگران را به نام خودشان به چاپ می‌رسانند و این فاجعه ای است که در جامعه ما امروزه هرچند اندک وجود دارد.

حسینی بوشهری بیان کرد: شناسایی نیروها نیز مسئله دیگری است که باید نسبت به آن دقت شود، حوزویان و دانشگاهیان ما باید نیروها و استعداد‌ها را شناسایی کنند و مورد حمایت قرار دهند، چه بسا افراد زیادی که کتاب و آثار متعددی نوشتند اما مورد حمایت قرار نمی گیرند و یا اشخاصی دارای استعدادهای سرشاری هستند اما از این استعدادها استفاده نمی شود.

وی ایجاد فضا و بستر مناسب برای ارتقا فرهنگ پژوهش را مورد توجه قرار داد و گفت: در جامعه ما هنوز فرهنگ پژوهش نهادینه نشده است، به طوری که اگر یک دانشجو و طلبه ما سال‌ها درس بخواند و پژوهشی ارائه ندهند برای خود یک نقص نمی بیند، بلکه باید فرهنگ سازی به گونه ای انجام شود که فرد احساس کند همگام با آموزش، پژوهش نیز داشته باشد وگرنه تحصیلات او ناقص خواهد بود.

این استاد حوزه خاطرنشان کرد: برنامه ریزی برای آموزش‌های لازمِ پژوهش باید انجام شود، چراکه عده ای بدون اینکه آموزش لازم را ببینند دست به پژوهش می‌زنند و این پیداست که نتیجه کار چه خواهد شد و طبیعتا خواننده آن بهره لازم را از این پژوهش نمی برد؛ همچنین سالانه باید برای پژوهشگران اجلاسیه برگزار شود تا موجب دلگرمی پژوهشگران شود.

وی در پایان اظهار کرد: آموزش‌های ما در مجامع علمی باید پژوهش محور باشد و بر این نکته تکیه شود، حتی در روزهای آغازین علم اندوزی یک فرد؛ در نهایت اینکه وادی علم و پژوهش باید به دور از جناح بندی‌های سیاسی باشد که خود آفت بزرگی برای علم و دانش است، دانش باید در جهت ارتقاء و رشد فرهنگ جامعه نقش آفرین باشد و اگر پژوهش در دست اندازهای حرکت‌های جناحی و باندبازی‌های سیاسی قرار گرفت قطعا آن تاثیری که باید را یک پژوهش نخواهد داشت.