حمیده زند-خبرگزاری موج قم،  دیدن تصاویری از زنان، سالمندان و کودکان در حالی که مشغول یافتن ضایعاتی برای فروش در میان زباله‌های شهر هستند، آزاردهنده است، اما درمان این درد، مقابله با زباله گردها نیست، بلکه مقابله با پدیده شوم زباله گردی از طریق راهکارهای فرهنگی،اجتماعی و حمایتی است.

متاسفانه با شیوع کرونا و از دست رفتن بسیاری از مشاغل و افزایش بیکاری و کاهش توان مالی، این پدیده شوم، بیش از گذشته دیده می‌شود و کمتر از قبل نسبت به رفع آن، راهکاری اندیشیده شده است.

امروزه، یکی از آسیب های جدی در مدیریت شهری، پدیده زباله گردی است، پدیده‌ای که تبعات مهمی به لحاظ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سلامتی و... دارد.

گاهی تصاویر دردناکی از زباله‌گردی در شبکه های اجتماعی منتشر می شود که زیبنده جامعه دینی، اسلامی و ایرانی نیست، آدم‌هایی که از سر گرفتاری‌ها و نابسامانی‌ها، سلامت و کرامت خود را نادیده گرفته و رزق و روزی خود را با جست و جو در میان زباله‌ها می یابند.

تامین نیازهای اولیه، یکی از دلایل مهم افزایش پدیده زباله گردی است، نیازهایی است که اگر در مسیر صحیح برنامه ریزی متولیان در سایه اشتغال و چترهای حمایتی حل می‌شد، کمتر این چنین دردناک و تلخ، پدیدار می گشت.

باید پذیرفت علاه بر آسیب های جدی زباله گردی بر سلامت زباله گردان و شهروندان، این قشر آسیب‌پذیر گاهی مورد سواستفاده نیز قرار می گیرند و زنان و کودکان در این شغل کاذب، با مخاطرات فراوانی مواجه هستند.

اگر در سالهای گذشته، زباله گردی را شغلی مختص بی خانمانان، کارتن خواب ها و معتادان و می دانستند اما در سالهای اخیر این پدیده بسیاری از اقشار ضعیف را در برگرفته که چاره ای به جز تامین معاش از دل زباله های شهر ندارند.

فقر و حاشیه نشینی ارتباط تنگاتنگی با زباله گردی دارد، در این پدیده پیامدهای زیست محیطی نیز نادیده گرفته شده و بسیاری از زباله گردها در معرض آلودگی در مواجه با مواد سمی و حتی لاشه حیوانات هستند از این رو این پیشه را باید آسیب رسان و بیماری زا دانست و با توجه به شیوع کرونا، بخش از عزم و توان ستادهای مقابله با کرونا، ساماندهی معضلات موجود در ارتباط با زباله گردی باشد.

از طرفی یکی از موضوعات مهمی که انتظار می رود در شوراهای فرهنگی به آن پرداخته شود حساسیت جامعه نسبت به تبعات فرهنگی زباله گردی است، پدیده ای که می تواند بسیاری از ابعاد مختلف یک جامعه انسانی را مورد قضاوت قرار دهد، قطعا در جامعه ای که افراد از کنار زباله گردها به آسانی عبور می‌کنند، بی تفاوتی حاکم است، همچنین وجود چنین صحنه هایی در شهر می تواند در زمینه گردشگری و معرفی فرهنگ و تمدن جامعه یک آسیب جدی تلقی شود.

قم به عنوان یکی از کلان شهرهای بزرگ کشور همانند دیگر شهرها، با پدیده زباله گردی دست و پنجه نرم می کند، در طول سالهای گذشته تاکنون اگر چه پیشرفت های چشمگیری در حوزه مدیریت شهری و مدیریت پسماند داشته ایم اما باید بپذیریم که ساماندهی زباله گردی تنها بر عهده مدیریت شهری نیست و متولیان و مسئولان و خیرین و ...هر یک سهمی در از میان بردن این پدیده دردناک دارند.

امروز دیگر زباله گردی زمان و مکان و سن و سال نمی شناسد، کافیست در یک مسیری تردد داشته باشیم تا شاهد حضور این عزیزان در سطح شویم، حضوری از سر ناچاری و درماندگی!!

اقای خلیلی یکی از کسبه های شهر درباره زباله گردی می گوید: متاسفانه تعداد زیادی در طول روز برای زباله گردی از کنار سوپرمارکت عبور می کنند و گاهی نیز با اجازه گرفتن و یا بدون اجازه دست در سطل زباله جلوی درب می کنند و ما نیز چون می دانیم آدم های ضعیفی هستند کاری به آن ها نداریم و حتی خود من شخصا پسماندی اگر داشته باشم به آن ها می دهم.

وی در این باره بیان می کند: این وضعیت باید ساماندهی شود، گاهی کیسه های زباله برای یک تکه ضایعات بی ارزش پاره می شود و آلودگی زیادی دارد که خود زباله گردها بیشتر از همه گرفتار می شوند اما چرا رسیدگی به این افراد پیگیری نمی شود، قطعا اگر کسی اوضاع مالی مناسبی در حد تامین نیازهای خود و خانواده اش را داشته باشد به چنین شغلی روی نمی آورد.

یکی دیگر از شهروندان در این باره می گوید متاسفانه می بینیم برخی از افراد دارای شغل و یا حتی بازنشسته هستند و چون توان توان مالی لازم برای اداره زندگی شان را ندارند مجبور به این کار می شوند، همچنین وقتی بچه ها و زنها مشغول جمع آوری زباله هستند واقعا باعث ناراحتی می شود، واقعا چرا متولیان کاری اساسی برای این افراد انجام نمی دهند که این گونه باید زندگی شان را سپری کنند.

زباله‌گردی و آسیب‌هایی که نادیده گرفته می شود، نیاز به درمان و التیامی دائمی و راهبردی دارد، اما به راستی متولیان نادیده گرفتن آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی زباله‌گردی چه کسانی هستند؟ قطعا فقدان یک شبکه گسترده اطلاعاتی در مورد جامعه هدف و شناسایی نیازمندان و از همه مهم تر فقدان چنین شبکه ای در مراکز خیریه و قرارگاههای مردمی موجب می شود برخی از اقشار نتوانند از امکانات و حمایت های معیشتی بهره مند شوند و بی توجهی به رفع مشکلات اقشار آسیب پذیر آنها را به سمت و سوی مشاغل کاذب و یا حتی نامتعارف سوق دهد.

همچنین عدم نگرش صحیح در مورد ساماندهی زباله گردها و معرفی این عزیزان به متولیان، یکی از علل مهم در لاینحل بودن مساول و مشکلات آنان است، در گذشته همت و تلاش خوبی در ساماندهی متکدیان تتفاق افتاد و با همراهی شهروندان، بخش زیادی از این آسیب رفع شد و فرهنگ سازی خوبی در این باره شکل گرفت.

امروز نیز باید با استفاده از همه ظرفیت ها از جمله رسانه و فرهنگ و هنر و همچنین ظرفیت های مردمی و خیرین در کنار توجه مسئولان به رسالتی که دارند باید بتوان مسائلی چون فقر و نداری را رفع کرد و به لحاظ فرهنگی نیز زمینه ای ایجاد کرد که شغل های واقعی جایگزین مشاغل کاذب شود و ابعاد منفی چنین مشاغلی به خوبی تبیین شود.

اما یکی از مسائلی که موجب می شود انگیزه زباله گردی را افزایش دهد وجود ضایعات در میان پسماند است، بی توجهی شهروندان در تحویل به موقع پسماند تر و خشک نقش مهمی در رهاسازی ضایعات در میان زباله ها دارد.

به گفته عبدالله میرابراهیمی سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم روزانه ۶۳۰ تن پسماند شهری توسط ۲۲۰ خودرو جمع آوری می شود جمع‌آوری می‌شود و به مجموعه سایت البرز در ۱۳ کیلومتری جاده کوه سفید انتقال می یابد.

وی در این باره عنوان کرد: کیسه های زرد ویژه پسماند پزشکی و عفونی و کیسه های مشکی برای پسماندهای تر و ارگانیک و کیسه های آبی رنگ برای پسماند خشک است.

میرابراهیمی با تاکید بر اینکه خانواه‌ها باید زباله را به صورت خشک، تر و خطرناک تفکیک نمایند و هر کدام را جداگانه تحویل بدهند بیان کرد: تعداد غرفه‌های تحویل پسماند در شهر قم ۵۰ ایستگاه است و سالانه ده تا ۲۰ درصد به این ظرفیت اضافه می‌شود.

وی در مورد پدیده زباله گردی تصریح کرد: طبق بند ۲۰ قانون مدیریت شهری اقدام به انتقال پسماند به گاراژ و دست بردن در زباله غیرمجاز است و باید در این باره اطلاع‌رسانی و فرهنگ سازی شود.

سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط اقتصادی و بیماری کرونا افرادی که مشاغل خود را از دست دادند برای امرار معاش به زباله گردی می‌پردازند.

وی گفت: زباله گردی دارای آسیب‌های زیادی است و نباید اتفاق بیفتد، اما برنامه‌هایی با همراهی دستگاه قضا و انتظامی ایجاد شده تا حداقل خودروها ساماندهی شود.

میرابراهیمی بیان کرد: دوره‌گردها و ضایعاتی‌های غیرمجاز دارای زیرساختهای استاندار و ضوابط مناسبی در جمع‌آوری زباله نیستند و اکثر نیروها در سن پایین و یا سالمندی فعالیت می کنند و فاقد بیمه و شرایط مناسب کار و تجهیزات و لباس مناسب و ایمنی هستند.

وی تاکید کرد: در حمایت از مدیریت بازیافت نیز درصد ضابطه مند کردن آن هستیم تا مشکلات بهداشتی از میان برود و کارگاههایی در اطراف شهر در حال ساماندهی است تا مشکلات کمتر شود.

به طور کلی بدون عزم و ارائه مسئولان در ساماندهی زباله گردها، مدیریت شهری به تنهایی از پس ساماندهی این معضل بزرگ بر نمی آید و امید است همه متولیان و خیرین پای کار بیایند تا فراتر از وعده و شعار و به معنای واقعی بتوان مانع از زباله گردی در سطح شد و زندگی مناسبی را برای این قشر محروم فراهم آورد.