درباره اسکناس‌های جدیدی که به بازار می‌آیند نیز چندی طول نمی‌کشد که معمولا نوع تقلبی آن هم وارد شده و با توجه به جدید بودن اسکناس و عدم شناخت کافی مردم از آنها، به سرعت در بین اسکناس‌های موجود دیده می‌شود. این در حالی است که در سال‌های اخیر بعد از ورود ایران چک‌های ۱۰۰ هزار تومانی طولی نکشید که نوع تقلبی آن در بازار مشاهده شد و در سال گذشته هم بعد از رونمایی از ایران چک ۵۰ هزار تومانی، گزارش چرخش نوع تقلبی این اسکناس در بین مردم اعلام شد.

باید یادآور شد که تقلبی بودن اسکناس با جعلی بودن آن کاملا متفاوت است.  در نمونه جعلی دقیقا اسکناسی با تمامی مسائل امنیتی و فیلترهایی که بانک مرکزی در تولید آن به کار برده، تولید و منتشر می‌شود و به عبارتی تنها بانک مرکزی چاپ‌کننده آن نیست. اما در مقابل در نوع تقلبی و نکات امنیتی رعایت نشده و فقط از لحاظ ظاهری با نمونه اصلی انطباق دارد.

این در شرایطی است که بنابر اعلام مدیران ارشد پولی، تاکنون هیچ نمونه جعل شده‌ای از اسکناس و ایران‌ چک گزارش نشده است و اگر هم نمونه‌ای در بازار وجود داشته باشد تقلبی بوده که نشان می‌دهد منتشرکننده‌های آن به هیچ عنوان نتوانسته‌اند مسائل امنیتی اسکناس که از سوی بانک مرکزی اعمال می‌شود را در این قبیل اسکناس‌ها به کار بگیرد.

براساس قانون پولی امتیاز انتشار پول رایج تنها در حوزه کاری بانک مرکزی بوده و با توجه به این‌که اسکناس و ایران چک یکی از ابزارهای پرداخت نقد محسوب شده و در مبادلات روزمره به ویژه معاملات خرد نقش مهمی دارد توجه به خصیصه‌های امنیتی آن در جایگاه قابل توجهی قرار دارد به گونه ای که با ارتقاء ویژگی‌های امنیتی، بانک مرکزی تاکید دارد که احتمال جعل اسکناس و ایران چک به صفر نزدیک شده است.

با این حال همواره افرادی از ناآگاهی‌های عموم مردم نسبت به خصیصه‌های امنیتی پول سوء‌استفاده کرده و به انتشار اسکناس تقلبی اقدام می‌کنند. انتشار اسکناس های درشت تقلبی نمونه بارز آن است و با توجه به این‌که ایران چک‌ها تا حدود ۵۰ درصد ترکیب پولی کشور را تشکیل می‌دهند، این اتفاق می‌تواند موجب ایجاد زیان‌های بسیاری در بین استفاده‌کنندگان باشد. براین اساس صاحبان ایران‌چک‌ها باید برای هرگونه دریافتی فاکتورهای امنیتی آن را مورد توجه قرار دهند.

۱۲ فاکتور امنیتی ایران چک

این در حالی است که ایران چک‌های ۵۰ هزار تومانی در حال حاضر از ویژگی‌های متعددی از جمله واترمارک، نخ امنیتی پنهان، نخ امنیتی پنجره‌ای، طرح مکمل، چاپ برجسته، طرح مخفی، طراحی خطی، طراحی خطی سه‌بعدی، ریزنوشته، مرکب فلورسنت، چاپ نامرئی و شماره سریال برخوردارند که از جمله فاکتورهای امنیتی آن محسوب می‌شوند که در ادامه جزئیات آن تشریح خواهد شد.

«واتر مارک»، تصویر سه بعدی یک پرنده و عدد ۵۰ به صورت روشن (الکترو تایپ) در خمیر کاغذ قرار گرفته و در مقابل نور قابل رویت است.

«نخ امنیتی پنهان» دیگر ویژه گی ایران چک است.  این نخ که عبارت I.R.IRAN روی آن درج شده، درون کاغذ قرار گرفته است.

«نخ امنیتی پنجره‌ای»، این نخ از نوع هولوگرافیکی به گونه‌ای درون کاغذ قرار گرفته که قسمتی از آن نمایان و قسمتی دیگر در بطن کاغذ مخفی است و با قرار دادن ایران‌چک از رو در مقابل نور تمام نخ نمایان خواهد شد.

«طرح مکمل»، این طرح به صورت تصویری بوده و عدد (۵۰) به گونه‌ای چاپ شده است که قسمتی از طرح در رو، بخشی دیگر در پشت ایران‌چک قرار گرفته است و در مقابل نور یکدیگر را کامل می کنند.

اما ایران‌چک ها دارای «چاپ برجسته» نیز هستند. این چاپ در سه رنگ انجام شده که به سهولت با انگشتان دست قابل لمس و شناسایی است.

دیگر فاکتور امنیتی اسکناس ۵۰ هزار تومانی «طرح مخفی» آن است. این طرح در چاپ برجسته به صورت مخفی قرار دارد و با قرار دادن ایران‌چک در راستای چشم به شکل تقریبا افقی در مقابل نور نمایان می شود.

«طراحی خطی»؛ در این مورد نیز طراحی کلیه نقوش ایران‌چک به صورت خطی و با استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی انجام گرفته است و هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است. در صورتی که در نمونه‌های تقلبی خطوط از ترکیب نقاط رنگی تشکیل شده‌اند و به راحتی به وسیله ذره‌بین قابل تشخیص‌اند.

«طراحی خطی سه‌ بعدی» به عنوان دیگر فاکتور امنیتی ایران چک به شمار می رود که  طراحی ویژه‌ای است که در آن نقش‌ها به صورت برجسته به نظر می آید.

اما نوشته‌های بسیار ریزی به عنوان «میکرو پرینت» در اسکناس است که با ابزار بزرگ نمایی قابل مشاهده بوده و تنها به وسیله دستگاه‌های چاپ امنیتی چاپ می‌شود.

«مرکب فلورسنت»، نوعی مرکب که در چاپ افست بخش‌هایی از طرح به کار می‌رود. این مرکب با تابش نور ماوراءبنفش، بازتاب نور شدید داشته و به رنگ سبز فسفری تغییر می‌کند.

«چاپ نامرئی»؛ در این ویژگی بخش‌هایی از تصویر یک پرنده و عدد ۵۰ با مرکب نامرئی چاپ شده است که زیر نور ماوراء بنفش با رنگ‌های قرمز و آبی به صورت مکمل نمایان می‌شود.

«شماره سریال»، چاپ شماره سریال با استفاده از مرکب قرمز و مشکی فلورسنت بوده و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ‌های طلایی مایل به زرد و سبز تغییر رنگ می‌دهد و همچنین الیاف فلورسنتی نامرئی در پشت و روی کاغذ ایران‌چک وجود دارد که تحت تابش اشعه ماوراء بنفش در چهار رنگ زرد، سبز، قرمز و آبی قابل مشاهده خواهد بود.

باید یادآور شد که هرچه قدر هم سطح خصیصه‌های امنیتی اسکناس و یا اوراق امنیتی بالا باشد ولی اشخاص به آن توجه نکنند، بازهم فضای سواستفاده فراهم خواهد بود. این در حالی است که از ویژگیهای عنوان شده به عنوان فاکتور امنیتی ایران چک حدود شش مورد به راحتی و بدون نیاز به استفاده از ابزار خاص قابل کنترل است.

در فروشگاه‌ها هم در صورتی که فروشندگان از لامپ‌های اشعه ماوراءبنفش (UV) استفاده کنند، می‌توانند شماره سریال و الیاف فلورسنتی و همچنین بخش‌هایی از طرح روی ایران‌چک را که در زیر نور ماوراءبنفش به رنگ سبز و طلایی مایل به زرد قابل مشاهده است، را رویت کنند.

در مجموع در روشی ساده می توان با لمس کردن اسکناس و ایران‌چک چاپ برجسته آن را کنترل کرد. با نگاه کردن آن می‌توان واترمارک، نخ‌امنیتی و طرح مکمل را مشاهده کرد و چنانچه به صورت اریب و با زاویه به اسکناس و ایران‌چک نگاه کنیم طرح مخفی آن قابل مشاهده خواهد بود.

از سویی دیگر در مواردی که به عنوان جعل گزارش می‌شود هیچ یک از این خصیصه‌ها را در بر نمی‌گیرد و می‌توان گفت به نوعی کپی رنگی یا پرینت از اسکناس و ایران‌چک است و چون در این نمونه اسکناس‌ها از کاغذ معمولی استفاده می‌شود با لمس کردن اسکناس می‌توان تا حد بسیار زیادی به جعلی بودن آن پی برد.