به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، ایران در سال های اخیر به دلیل تحریم ها کمترین درآمد نفتی و صادراتی را داشته و شیوع ویروس کرونا هم استفاده از سایر ظرفیت های اقتصادی همچون گردشگری را کاهش داده است، هرچند بر اساس داده های بانک مرکزی صنعت گردشگری ایران قبل از کرونا سهمی حدود ۱۱ میلیارد دلاری در اقتصاد کشور داشته که کمتر از سه درصد تولید ناخالص داخلی کشور بوده و در مقایسه با سهم گردشگری ترکیه که قبل از کرونا که بیش از ۳۰ میلیارد دلار برآورد شده ناچیزه بوده است، زیرا نقش گردشگری در کیک اقتصادی ترکیه بیش از ۵ درصد تولید ناخالص این کشور است و  حتی در چشم انداز این کشور افزایش تعداد گردشگرهای ورودی تا ۶۰ میلیون نفر تا سال ۲۰۲۳ پیش بینی شده است. حال خبرنگار خبرگزاری موج برای آگاهی از ظرفیت های پساکرونایی صنعت گردشگری ایران طی گفتگویی با محمد شریف ملک زاده معاون سابق رئیس جمهور و رئیس دفتر اتحادیه بین المللی روسای دانشگاه های جهان IAUP در منطقه خاورمیانه اوضاع را بررسی کرده، ملک زاده معتقد است وزیر پیشنهادی گردشگری با استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی و اجرای تئوری ام اف تی مبتنی بر بوم گردی می تواند رکود صنعت گردشگری را برطرف کند، زیرا پس از کرونا گردشگران به دنبال سفر به مناطق بکر و بوم گردی خواهند بود و به نوعی در برنامه های جدید مفاهیم مرتبط با آرامش روانی انسان و خدمات مناسب اولویت پیدا خواهد کرد که تئوری نوین گردشگری هم بر این اصل استوار است.

در ادامه متن کامل گفتگو را می خوانید؛

* در سال های اخیر شیوع ویروس کرونا بیشترین لطمه را بر پیکر صنعت گردشگری وارد کرد و رکود آن به طور مستقیم و غیر مستقیم به کسب و کار میلیون ها نفر در جهان آسیب وارد کرده است، به طور دقیق آسیب های کرونا به صنعت گردشگری ایران و جهان چقدر بوده است؟

در حال حاضر که واکسیناسیون کرونا در کشورهای دیگر به شدت توسعه یافته چشم انداز های مثبتی برای گردشگری این کشورها وجود دارد و علائم مثبت گردشگری حتی در نیم کره شمالی نمایان شده، زیرا محدودیت در برخی کشورها کاهش یافته و آن ها کشورهایشان را برای مسافران باز کرده اند، چراکه میزان سرمایه در گردش صنعت گردشگری در دنیا رقم بسیار کلانی است و نمی توان آن را نادیده گرفت. همچنین باید در نظر داشت که در دوران کرونا بیش از ۴ میلیارد دلار خسارت به صنعت گردشگری جهان وارد شده و این عدد برای صنعت گردشگری ایران هم به بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان می رسد و البته اثر کرونا تنها محدود به کاهش درآمدها نبوده بلکه در این صنعت بیکار شدند که تبعات روانی و اجتماعی بر زندگی آن ها و جامعه به جای گذاشته است.

* در دوران پسا کرونا صنعت گردشگری چه جایگاهی برای اقتصاد ایران و جهان خواهد داشت و آیا ایران می تواند در جذب گردشگران موفق عمل کند؟

گردشگری فرصتی برای توسعه اشتغال و جایگزینی درآمدهای غیرنفتی در اقتصاد ایران در دوران پسا کروناست و البته از سال ها قبل همواره مورد توجه کارشناسان اقتصادی بوده تا با بهره گیری از ظرفیت های ایران از آثار باستانی گرفته تا چشم اندازهای طبیعی درآمد حاصل از صنعت گردشگری را افزایش دهند و حتی زمینه توسعه مناطق محروم را هم فراهم کنند، از این رو از سال های قبل تئوریی ام اف تی مورد بررسی قرار گرفت، زیرا مقتضیات جهان امروز ایجاب می کرد تا تغییر در حال انسان در زمان سفر مورد توجه قرار گیرد و بر مبنای آن صنعت گردشگری حرکت کند، به همین دلیل این تئوری ضرورت توجه به عنصر روح و روان در کنار سه عنصر زمان، انسان و مکان در تعریف سنتی  سفر را مطرح کرد و امروز باعث تغییر گردشگری در جهان شده است.

* اگر دولت یا فعالان صنعت گردشگری بخواهند آمادگی لازم برای جذب گردشگر در دوران پسا کرونا ایجاد کنند باید چه اقداماتی را در دستور کار قرار دهند؟

شناسایی ظرفیت های مراکز و مناطق محلی و توسعه این  مناطق براساس نیازهای گردشگران رویکردی است که می تواند به جذب بیشتر گردشکران کمک کند و این موضوع باید بر مبنای خاطرات افراد باشد تا برای آنها آسایش روح و روان فراهم کند تا سفر یک بعدی را به سفری چند بعدی تبدیل کنند.

* شما به عنوان مدرس و پژوهشگر در صنعت گردشگری از تئوری ام اف تی به عنوان راهکار برون رفت از معضلات و مشکلات کنونی سخن گفته اید، به طور دقیق این تئوری بر چه مساله ای تمرکز دارد؟

در واقع تئوری ام اف تی به دلیل اینکه روی گردشگری بوم گردی تمرکز دارد می تواند فصل جدید در صنعت گردشگری باشد، به همین دلیل است که به عنوان نخستین اختراع صنعت گردشگری از سوی اتحادیه بین المللی روسای دانشگاه های جهان مورد تایید قرار گرفته است و هم اکنون در مقطع کارشناسی تدریس می شود، زیرا محققان حوزه گردشگری امروز به دنبال راهکاری برای عبور از مشکلات پسا کرونا هستند و تئوری ام اف تی نقشه راه توسعه گردشگری در پسا کروناست.

* ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین تمدن های دنیا چشم اندازهای باستانی و طبیعی زیادی در دل خود جای داده است حال با توجه به این ظرفیت ها می تواند در دوران پسا کرونا در جذب گردشگر موفق عمل کند؟

ایران ارزانترین کشور گردشگری است و از آنجایی که بعد از کاهش کرونا مردم تمایل بیشتری دارند که به مناطق دارای چشم اندازه های طبیعی مسافرت کند ایران می تواند یکی از مقاصد سفر گردشگران خارجی باشد، اما در شرایط کنونی صنعت گردشگری ایران با مشکلات زیادی روبرو شده و زیرساخت کافی برای جذب گردشگری وجود ندارد. از این رو  دولت باید گردشگری را به عنوان ابزار توسعه اقتصاد کشوری بکار گیرد تا به رونق اقتصادی و اشتغال برسیم.

* در سطح کلان چه سیاست هایی می توان به توسعه ای صنعت گردشگری ایران کمک کند و به نوعی در فضای بین المللی شرایط برای معرفی جاذبه های گردشگری ایران مهیا شود؟

باید از تمام ظرفیت های بخش خصوصی برای سیاست گذاری، تصمیم‌گیری، تصمیم سازی استفاده کرد تا توسعه گردشگری محقق شود، در واقع بخش خصوصی با تشکیل هلدینگ‌های مشترک اقتصادی می‌تواند نگاه بین‌المللی و منطقه‌ای را به گردشگری در ایران را جلب کند و ظرفیت های گردشگری زیارتی، گردشگری حلال و ... را که در خیلی از برخی کشورهای منطقه وجود دارد  برای دستیابی به اهداف این صنعت بکار گیریم.

* در سال های گذشته سیاست گذاری های زیادی برای توسعه صنعت گردشگری ایران انجام شده اما هیچکدام از آنها نتوانسته اند موفق باشند، در شرایط کنونی ایران برای اینکه بتواند از خلا برنامه های گذشته عبور کند باید از چه زاویه ای به صنعت گردشگری نگاه کند و رویکردهای بین المللی چه معقوله هایی را در نظر می گیرند؟

صنعت گردشگری در تئوری ام اف تی متمرکز بر نقل و انتقال، اسکان، مشاهده و خرید گردشگران است و آن به صنعتی محوری برای رشد و شکوفایی سایر بخش های کشور تبدیل شده است. در واقع کشورها در انتهای قرن بیستم، بر این باور بودند که صنعت گردشگری باید به به عنوان صنعتی درآمدزا نگاه شود و درآمدهای حاصل از این صنعت در بخش های مختلف دیگر اقتصاد مورد استفاده قرار گیرد،  این مساله در حالی است که صاحب نظران بین­ المللی براساس مفهوم نوین گردشگری تاکید دارند که صنعت گردشگری خود مولد است و باید سایر بخش های کشور منطبق بر سیاست های کلی حاکم بر این صنعت فعالیت کنند.

* صنعت گردشگری در دنیا به عنوان یکی از مهمترین ارکان اقتصادی شناخته می شود که می تواند به راحتی مسیر توسعه یک کشور را هموار کند، به طور کلی کشورهای مختلف چه رویکردی را در گردشگری امروز دنبال می کنند و آیا برای آنها ارزش افزوده مناسبی داشته است؟

بسیاری از کشورهای جهان در قرن بیست و یکم با ایجاد جاذبه های گردشگری با رویکرد ارتقای آرامش روحی و روان گردشگران در مسیر رشد قرار گرفته اند  و چشم اندازی مانند افزایش امنیت و کاهش خطرات احتمالی جنگ ها، معرفی ظرفیت های کشور در زمینه صنایع دستی و تجاری، افزایش گردش مالی و ... استفاده می کنند تا بتوانند حداکثر جذب گردشگر داشته باشند و صاحبنظران هم این صنعت را با مفاهیمی همچون صنعت ارزش افزوده ملی  معرفی می کنند، زیرا برخی کشورها در این صنعت ارزش های چشم گیر به دست آورده اند، از این رو  گردشگری اروپا را با تغییراتی همراه کرده و امروزه هر کشور منطبق با توانمندی جهت افزایش ارزش فزوده ملی، معرفی کشور  و ... اقدام می کنند.

* در سال های گذشته بسیاری از مسئولان حوزه صنعت گردشگری کشور مدعی بودند که صنعت گردشگری ایران رشد قابل توجهی داشته است، با این مساله واقعیت دارد و اگر این اتفاق نیفتاده چرا این صنعت در ایران رشد چندانی نداشته است؟

در شرایط کنونی برخی ادعا می کنند صنعت گردشگری ایران در آینده متحول خواهد شد، اما ضعف سرمایه گذاری در ایجاد زیرساخت ها در استان های ضعیف و شیوع ویروس کرونا مانع رشد صنعت گردشگری در ایران خواهد شد. در واقع سیاست های سنتی موجود برای تعریف صنعت گردشگری زمینه توسعه رقابت این صنعت در کشور ایران با سایر کشورها را بویژه در خاورمیانه و آسیای میانه فراهم نمی کند، در حالی که احتمالا شاهد رشد انفجاری بهره ­گیری از صنعت گردشگری در دنیا خواهیم بود، از این رو اولویت اصلی دولت سیزدهم باید در تعیین سیاست کلی حاکم بر صنعت گردشگری منطبق با سیاست های نوین باشد،  چراکه به علت ناآگاهی برخی مدیران عالی در حوزه گردشگری تئوری ها، چارچوب ها و الگوهای نوین حاکم بر صنعت گردشگری، درآمد صنعت گردشگری و انتقال این درآمد به سایر بخش های اقتصادی را کاهش داده و نشان می دهد که ماهیت صنعت گردشگری به نحوی است که می تواند درآمدزا برای بخش های مختلف باشد.

* چرا مدیران کلان صنعت گردشگری ایران در دولت دوازدهم نتوانستند نقشه راه مناسبی برای این صنعت تدوین کنند، دقیقا مشکل کجاست؟

مدیران فعال در حوزه گردشگری در صورتی که فاقد بینش دقیقی از چگونگی حضور در محیط بین لملل و ارتباطات حاکم بر آن باشند، نمی تواند که از ظرفیت های موجود نمی تواند اقدام به ایجاد یک ساختار منحصر بفرد در زمینه اکوسیستم گردشگری کنند.

* آیا معتقد هستند که یکی از دلایل عدم جذب گردشگر کافی در ایران ضعف در سیاست گذاری کلان است و رویکرد مدیران دولت دوازدهم چگونه به صنعت گردشگری ایران آسیب وارد کرده است؟

گردشگری امروزه با هدف دستیابی به اهدافی نظیر ارتقای روح و روان استفاده کنند، به همین دلیل کشوری که صنعت گردشگری را به عنوان یکی از صنایع مرجع خود در نظر می گیرد در این بخش موفق است، در حال حاضر مدیران صنعت گردشگری ایران نه تنها برای صنعت گردشگری سیاست کلی تعریف نمی کنند، در بهترین حالت مدیران تمرکز خود را صرف ارائه خدمت به گردشگران در داخل کشور کرده بودند و این مساله باعث شد تا کشور دارای کمترین سهم از بازار گردشگری منطقه باشد زیرا هیچ برنامه ای برای جذب گردشگران خارجی نداشت.

* در دو دولت گذشته ایران به دلیل اینکه درگیر تحریم های ظالمانه بوده است توسعه ای صنعت گردشگری اهمیت ویژه ای داشت اما به دلیل تحریم ها و بعد از آن شیوع ویروس کرونا نتوانست اهداف ترسیم شده در صنعت گردشگری را محقق کند، نظر شما در این زمینه چیست؟

در ۸ سال گذشته بسیاری از مدیران سیاست گذار صنعت گردشگری هویت گردشگری ایران را از بین برده اند و در وضعیت کنونی در حال حذف شدن از نقشه گردشگری جهان هستیم که باید برای عبور از مشکلات نقش بخش خصوصی در فعالیت های صنعت گردشگر توسعه یابد تا هم اثر تحریم های اقتصادی به حداقل برسد و هم اقدامی در مسیر توسعه اقتصادی و اشتغال کشور برداشته باشیم.

* برخی معتقدند سیاست های دولت ایران همچنان در زمینه رونق گردشگری ضعیف است حالا به نظر شما موضوع بیماری کرونا و عدم واکسیناسیون به موقع در مشکلات کنونی صنعت گردشگری تاثیرگذار بوده است؟

باید توجه داشت که زیان ناشی از شیوع کرونا در حال حاضر ممکن است ارتباط مستقیمی با میزان واکسیناسیون مردم داشته باشد و از آنجایی که این روند در ایران کند است، می تواند مشکلاتی بر سر راه سرمایه گذاری های این صنعت باد.