به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری موج، اقتصاد ایران در طول یک دهه گذشته همواره با چالشی به نام تحریم مواجه بوده است. با توجه به وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، تحریم‌های آمریکا نیز به صورت دقیق بر خرید نفت از ایران، تحریم بانک مرکزی و تحریم‌ کانال‌های انتقال منابع حاصل از نفت برای جلوگیری از تبادلات بانکی کشور متمرکز شدند و بدین صورت اقتصاد ایران را با چالش‌های زیادی مواجه کردند.

به طور کلی شیوه آرایش جنگی دولت‌ها در مواجهه با تحریم و سیاست آنها برای کنار زدن تحریم های آمریکا از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این راستا برای بررسی عملکرد در مواجه با تحریم سال‌های ۹۰-۹۱ و سیاست‌های وزارت نفت، برای فروش نفت در آن دوران با رستم قاسمی وزیر سابق نفت، به گفتگو نشستیم.

*شرایط اقتصادی کشور شرایط خوبی نیست/ ضرورت تغییر ریل روند اداره کشور

برای ورود به بحث مایل هستم تحلیل مختصری از اوضاع سیاسی کشور ارائه کنید. به نظر شما چه آینده‌ای در انتظار ایران است؟

شرایط فعلی کشور متاثر از وضعیت و مشکلات اقتصادی کشور  است که دامن گیر مردم شده است. شرایط اقتصادی کشور شرایط خوبی نیست اما همانطور که حضرت آقا در بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کردند آینده ما آینده خوبی است به شرطی که بتوانیم ریل روند اداره کشور را تغییر دهیم.

ما مسیری را طی کردیم که در این مسیر ناکارآمدی ها و اشتباهاتی را داشته ایم و موانع بین المللی هم به این مشکلات اضافه شده است و منجر به وجود آمدن چنین شرایطی شده است لذا با تغییر ریل گذاری کشور به ویژه در حوزه اقتصادی می توانیم آینده خوبی را پیش رو داشته باشیم.

به عنوان فردی که اکثر کشورهای دنیا را رفته ام و می شناسم و ظرفیت ها و ثروت های ایران را به ویژه ظرفیت نیروی انسانی که در برخی زمینه ها منحصر به فرد است را می شناسم؛ معتقدم اگر یک ریل گذاری منطقی برای کشور انجام شود و یک حکمرانی جدیدی برای کشور داشته باشیم قطعا آینده خوبی در انتظار کشور خواهد بود. مهم‌ترین اولویت آینده، بهبود و ارتقاء معیشت مردم است و باور دارم این بهبود، ممکن و در دسترس است.

مطلع هستید کمر مردم زیر فشار مشکلات اقتصادی خم شده است به نظر حضرت‌عالی امکان بهبود کوتاه مدت وضع معیشتی مردم هست؟ لطفا به صورت مصداقی و برنامه‌ای بفرمایید چگونه؟

قبول داریم که وضع شرایط اقتصادی شرایط ناگواری است و در برخی زمینه ها مردم ما هستند که مشکلات را تحمل می کنند که البته بخاطر نجابت آنهاست. قطعاً این وضعیت اقتصادی، شایسته مردم ایران نیست. این مساله صدمه و خدشه به غرور و افتخار ملی است.

اصلاح روند مسائل اقتصادی همیشه زمانبر است بنابراین اگر بخواهیم ریل گذاری کشور تغییر کند  قطعا این مسئله کار یک سال و دوسال نیست بلکه موضوعی زمانبر است، اما من به واسطه تجربه‌ام به خصوص در همین دوران اخیر در کمک  به دولت انجام داده‌ام، باور دارم که روش‌هایی میانبر در گذر از بحران‌های اقتصادی وجود دارد. 

مردم کشورمان امروز به خصوص به دلیل وجود مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا بوجود آمد، در کنار نتایج سیاست‌های غلط اقتصادی، در فشار هستند لذا راهکارهایی وجود دارد که انشالله به موقع به آن راهکارها خواهیم پرداخت.

*وابستگی اقتصادی باید به گونه ای باشد که امنیت ملی تامین شود

 علی رغم تاکید قانون اساسی و سیاست‌های کلی ما به نداشتن وابستگی به خارج و داشتن استقلال سیاسی و اقتصادی، به نظر شما استقلال سیاسی و اقتصادی وجود دارد؟

اصل نظام جمهوری اسلامی استقلال آزادی جمهوری اسلامی است لذا سه مولفه انقلاب اسلامی این مهم بود.

جمهوری اسلامی یکی از مولفه هایی است که در کنارش استقلال آزادی جز ارکان اصلی است و طبیعتا باید تلاش کرد که این اتفاق بیفتد.

در حوزه استقلال سیاسی بدین معنا نیست که ما نباید با دنیا ارتباط نداشته باشیم چرا که ما با همه دنیا به جز رژیم صهیونیستی می توانیم ارتباط برقرار کنیم. اما این ارتباطات نباید الزاما به واردات کالا باشد بلکه باید بیشتر روابط ما با دنیا جنبه صادراتی داشته باشد.

استقلال به معنای واقعی باید به گونه ای باشد که کشور بتواند خودش را اداره کند و اداره آن در دست بیگانگان نباشد.

مفهوم کلمه استقلال یعنی عدم وابستگی ما به سایر کشورهای دیگر و اینکه وابستگی های سیاسی نداشته باشیم و وابستگی اقتصادی هم به گونه ای باشد که امنیت ملی تامین شود.

*نیازمند اصلاح ساختاری به ویژه در قوه مجریه هستیم

 بعضا شاهد هستیم کسانی که با فرایند‌های قانونی به مناصب بالا رسیدند خودشان اپوزیسیون همین فرایند‌ها می‌شوند، به نظر شما ساختار مشکل دارد یا آن افراد؟

ما نیازمند یکسری اصلاحات ساختاری در کشور هستیم. ما نیازمند اصلاح ساختاری به ویژه در قوه مجریه که مسئول معیشت و کرامت مردم کشور است، هستیم.

شاید بخشی از این مشکلاتی که ما امروز داریم حتما مربوط به ساختارهاست البته افراد هم می توانند نقش داشته باشند چرا که انسان ها متغیر و تغییر پذیرند.

چرا در جامعه ایران هیچ‌وقت اپوزیسیون‌ها به فکر خاک نیستند؟ یعنی بخاطر مخالفت با نظام سیاسی حتی وطن فروشی می کنند؟

این دیگر بدترین نوع اپوزیسیون هاست. در کشور های مختلف اپوزیسیون های مختلفی وجود دارد و در بخشی از جامعه سیاسی و احزاب شان نوعی از اپوزیسیون ها وجود دارند.

اپوزیسیون در دایره منافع ملی ‌و تمامیت ارضی آن کشور است و در بسیاری از کشورها، هیچ اپوزوسیونی،  پای شان را از آن دایره خارج نمی کنند اما مع‌الاسف، در تاریخ کشور ما مواردی را شاهدیم که بخشی از اپوزیسیون، پای شان را از این دایره خارج می کنند و این یک واقعیت بسیار تلخ است.

متاسفانه واقعیت تلخ‌تری هم در این میان وجود دارد و آن، وجود گروهها و افرادی است که در داخل ساختار سیاسی کشور حضور دارند اما نسبت به رعایت این خطوط اهتمام ندارند، از مواهب حضور در ساختار کشور برخوردار اما نسبت به خطوط قرمز منافع ملی، بی‌توجه‌اند 

دایره انقلاب اسلامی  و منافع ملی،مشخص است که عبور از دایره نظام می تواند برای کشور تهدید باشد.

*جنگ اقتصادی از جنگ نظامی هم سخت تر است

یکی از نهاد‌های تامین کننده منابع مالی کشور، وزارت نفت است. به نظر شما این وزارتخانه به خوبی مدیریت می‌شود؟

اینکه به خوبی اداره می شود یا نه قضاوتی است که باید مردم آنرا انجام دهند.

وزارت نفت حتما مشکلاتی دارد؛ بنده خودم در دوره سخت تحریم سکان دار وزارت نفت بودم، این مشکلات را تجربه کردم اما فکر می کنم که جنگ اقتصادی نیازمند تصمیمات خاص خودش است که این تصمیمات ممکن است عواقبی نیز داشته باشد.

اگر کسی بر صندلی تصمیم در دوران جنگ اقتصادی که از جنگ نظامی هم سخت تر است، تکیه می زند، باید عواقبش را بپذیرد.

*سهم ۱۴.۵ درصدی به ساختار بازنشستگی نفت ارتباطی ندارد

با سهم ۱۴.۵ درصدی وزارت نفت از فروش نفت موافق هستید؟ به نظر شما این نوعی بی عدالتی نیست؟ چون کارکنان و بازنشستگان وزارت نفت نسبت به سایر کارکنان و بازنشستگان از امکانات و مزایای بیشتر و بهتری بهره می‌برند و این به پولدار بودن وزارت نفت و پاسخگو نبودن به سازمان برنامه و بودجه است.

سهم ۱۴.۵ درصدی به ساختار بازنشستگی نفت ارتباطی ندارد بلکه ساختار بازنشستگی نفت برابر قانون نفت که در سال 1391 تصویب شد، صندوق بازنشستگی دارد. بنابراین آن ۱۴.۵ درصد ربطی به صندوق بازنشستگی ندارد و بحث کاملا جدایی است و ارتباطی به بودجه وزارت نفت ندارد.

اینکه آیا روند فعلی ارتباط مالی شرکت ملی نفت و دولت چه وضعیتی دارد بحث دیگری است.

اگر فروش نفت خوب باشد آن ۱۴.۵ درصد می تواند رقم خوبی شود اما اگر فروش و قیمت نفت کم باشد شرکت نفت هم در هزینه ها دچار مشکل خواهد شد.

مصوبه این است که این مقدار بر اساس قانون برای توسعه و نگهداشت استفاده شود. اگر وزارت نفت بخواهد در توسعه میادین مشترک که جز الزامات ماست اقدام کند این عدد زیادی نیست چرا که هزینه ها بسیار سنگین است. در 2 فاز پارس جنوبی معمولا 6 میلیارد دلار هزینه دارد تا به نتیجه برسد که خدا رو شکر تمام شده است اما ما میادین زیادی داریم که توسعه نیافته اند و رقیب ما دارد سهم بیشتری می برد لذا باید آنجا هزینه کنیم تا بتوانیم به سهم قابل قبولی برسیم.

 با بودجه بدون نفت موافق هستید؟ چنین چیزی ممکن است؟ چگونه؟ و اینکه در دوران تصدی وزارت نفت تا چه حد به این مهم جامه عمل پوشاندید؟

اینکه می توان کشور را بدون نفت اداره کرد حتما شدنی است. اینکه چه زمانی می توانیم بدون وابستگی به نفت بودجه را نهایی کنیم بحث دیگری است.

اداره کشور بدون نفت، تجربه دنیاست. کشورهایی که نفت ندارند چگونه می توانند کشورشان را اداره کنند؟ بعنوان مثال ترکیه کشوری است که هیچ انرژی در کشورش ندارد ولی به خوبی آنرا اداره می کند.

سهم مالیات در کشور ما 8 درصد است که از حقوق کارمندان و کارگران و مجموعه های کوچک اخذ می شود اما این سهم در ترکیه 22 درصد است.

کشور ما تنها مزیتش فقط نفت نیست بلکه ما کشوری هستیم که به قول مهندسین، خداوند جدول مندلیف را در کشور ما قرار داده است.

 کشور ما تقریبا جدول مندلیف را به طور کامل دارد یعنی مس، سنگ آهن، روی، تیتانیوم و بسیاری از سنگ های گران قیمت که در خیلی از کشورهای دنیا وجود ندارد را ما داریم.

در بلوچستان یک نوع خاکی وجود دارد که شخصی آنرا هر تنی 400 هزارتومان به آلمان صادر می کند و این شخص پس از بهره وری از این خاک،  آنرا کیلیویی 15 دلار به خارج از کشور صادر می شود و خود آلمانی ها نیز یک مرحله دیگر فراوری روی آن انجام می دهند و کیلویی 70 دلار می فروشند.

آیا رفتیم سراغ این معادن؟

نه متاسفانه- من در ابتدای صحبت هایم اشاره کردم که نیازمند اصلاح ریل گذاری هستیم.

به تحریم ها اشاره کردید، زمانی که در وزارت نفت حضور داشتید چه اقداماتی را جهت خنثی سازی تحریم ها انجام دادید؟

تحریم ها سه مولفه دارد که حضرت آقا هم به آن شاره کردند، یکی رفع تحریم ها، دوم مقابله با تحریم ها (بالاخره جنگ است و شما باید بتوانی از خاک ریزها دفاع کنی) و سوم بی اثر کردن تحریم هاست.

در دوره ای که در وزارت نفت بودم این ادعا را دارم که وقتی اوباما تحریم ها را اعمال کرد گفت تحریم های فلج کننده ای را علیه ایران اعمال کردم و دو سه سال بعد مجددا اعلام کرد که «دیگر تحریم ها بر ایران بی اثر است».

در آن زمان شرکت های خارجی به خاطر اعمال تحریم ها همگی رها کردند و رفتند. اما چیزی که مهم است این بود که تحریم ها بی اثر شد و این چیزی است که رییس جمهور وقت آمریکا آنرا اعلام کرد نه من.

*یکی از اقدامات ما برای مقابله با تحریم، فعال کردن مکانیزم تهاتر نفت با کالا بود

 زیرساخت هایی که شما در دوران تحریم به آن اشاره کردید و راه حل هایی را که در نظر می گرفتید مثل تهاتر...آیا با روی کارآمدن دولت یازدهم از بین رفت؟

در دوره ای که ما در وزارت نفت بودیم چون سوئیفت نداشتیم مشکلات مالی زیادی وجود داشت همانطور که می دانید بخش قابل توجهی از مراودات مالی دنیا با دلار است و ما از نظر جابه جایی دلار تحریم هستیم.

یکی از راه های مهم در آن مقطع این بود که ما بتوانیم تهاتر کنیم. یکی از اقدامات ما برای مقابله با تحریم، فعال کردن مکانیزم تهاتر نفت با کالا بود. ما با بسیاری از کشورها وارد مذاکره شدیم تا با آنها تهاتر کنیم، یعنی به آنها نفت بدهیم و کالای مورد نیازمان را بگیریم.

در اوایل دولت روحانی بحث برجام بود و دوستان انتظار داشتند که برجام به سرانجام برسد و شاید نیازی به تهاتر و ... نباشد اما بعد از اینکه برجام به سرانجام نرسید مجبور شدند به این کار روی آورند.

چقدر به دیپلماسی انرژی در وزارت نفت معتقدید؟

هر دوره ای شرایط خاص خودش را دارد و در حال حاضر اطلاعات زیادی از ریز شرایط کنونی وزارت نفت ندارم و از سفرها و مراوداتی که آقای وزیر با سایر کشورها دارند اطلاعاتی ندارم.

اما در دوره ای که خود من در وزارت نفت بودم اولین وزیر نفت ایرانی بودم که بعد از انقلاب رییس اوپک شده بودم که این امر یک پوزیشن خیلی مهمی بود که می توانست به ما در دیپلماسی انرژی بسیار کمک کند و ما با پوزیشن اوپک توانستیم با کشورهای مختلف مذاکره کنیم و دستاوردهای خیلی خوبی داشته باشیم.

 بعد از وزارت نفت کجا رفتید ؟ همکاری شما با شهید سلیمانی در چه زمینه ای بوده است؟

بعد از اینکه از وزارت نفت به سپاه برگشتم دوستان پیشنهاداتی را ارائه کردند تا در حوزه اقتصادی در سپاه فعالیت هایی داشته باشم اما با توجه به اینکه رفاقتی با شهید سلیمانی  داشتم و قبل از اینکه به وزارت نفت بروم در قرارگاه سازندگی همکاری هایی را با ایشان داشتم.

شهید سلیمانی در دوره ای که بنده در وزارت نفت بودم کمک هایی را به بنده کردند و بعد از بازگشتم به سپاه ایشان به بنده گفتند که اگر می خواهی عاقبت بخیر شوی سپاه قدس جای خوبی است لذا این توفیق را داشتم که نزدیک به 7 سال در خدمت شهید سلیمانی باشم و از این فرصت 7 ساله در مکتب شهید سلیمانی آموخته هایی دارم که هم برای خودم و زندگی آینده مفید خواهد بود.

نام شما نام معمولی نیست در بین فرمانده هان سپاه، آیا نام شما مشکلی در کارتان ایجاد نکرده است؟

اتفاقا بعضی از فرماندهان سپاه اسم های ملی داشتند بعضا هم وقتی وارد سپاه شدند نام خود را تغییر دادند و نام های انقلابی و دینی برای خود انتخاب کردند به من هم بسیاری از دوستان پیشنهاد تغییر نام دادند اما بنده حقیقتا هیچ گاه به این موضوع فکر نکردم. خانواده من به ویژه پدرم که مانوس با شاهنامه بودند، علاقه به  اسم رستم داشتند لذا این نام را برای من انتخاب کردند .

در دوران کار خاطره ای از اسم تون ندارید؟

بعضی موقع ها وقتی اتفاقاتی حتی در خارج از کشور پیش می آمد می پرسیدند رستم یعنی چه؟

در سفری که به همراه شهید سلیمانی به لبنان داشتم و با سید حسن نصرالله دیداری داشتم شهید سلیمانی به سید حسن نصرالله گفتند که «رستم» آورده ام و برای سید حسن نصرالله توضیح داد که رستم نام یک قهرمان افسانه ای در ایران است.

*اگر بخواهیم افتخار ملی داشته باشیم باید وضع زندگی مردم و سفره آنها را درست کنیم

در این مقطع که مشکلات اقتصادی وجود دارد، اگر روزی بخواهید برای افتخار ملی کاری کنید مهم ترین موضع چیست؟

من روستایی هستم و پدر و مادرم کشاورز بودند و سوادی نداشتند. اما یک واقعیتی است که ما اگر بخواهیم افتخار ملی درست کنیم باید وضع زندگی مردم و سفره آنها را درست کنیم لذا راهکارهای بهبودی زندگی مردم را در آینده خواهم گفت.

اگر روزی بنای ورود به انتخابات ۱۴۰۰ را داشته باشید، به چه دلیل این کار را انجام خواهید داد؟

اگر تصمیم به حضور بگیرم فقط برای نجات کشور، معیشت مردم خوبم و برای تقویت افتخار ملی است.