، روز جمعه (7 اردیبهشت) پکن میزبان مقامات دو گروه فلسطینی حماس و فتح با هدف پایان دادن به اختلافات آنها و رسیدن به آشتی ملی در جریان جنگ طولانی نوار غزه بود.

ریاست هیئت حماس برعهده موسی ابومرزوق، عضو دفتر سیاسی بود. همچنین این گروه خلیل الحیاء و حسام بدران نیز حضور داشتند. ریاست هیئت جنبش فتح نیز بر عهده عزام الاحمد، یکی از اعضای کمیته مرکزی این جریان بود. افزون براین کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین و سمیر الرفاعی یکی از اعضای کمیته مرکزی فتح نیز در نشست حاضر بودند.

علیرغم تأکید یکی از مقامات حماس و همچنین یک مقام وزارت خارجه چین بر ایجاد آشتی بین جریان فتح و حماس، منیر الجاقوب، سخنگوی فتح، گفت انتظار ندارد از دل این مذاکرات تصمیم نهایی حاصل شود.

نکته مهم در تلاش چین برای نقش آفرینی در تحولات خاورمیانه این است که پیشتر در اواخر فوریه (اوایل اسفند) مسکو نیز میزبان نشست مشابهی برای تشکیل دولت وحدت ملی فلسطین و بازسازی نوار غزه بود. در آنجا نیز گفتگوها بی ثمر ماند. لذا با اینکه هنوز خبری از متن مذاکرات در پکن منتشر نشده اما می توان پیش بینی کرد این فقط یک گام گوچک در مسیر همکاری دو گروه اصلی فلسطینی ها باشد. لذا در این فرآیند آنچه اهمیت دارد، توجه به «نقش چین» در تحولات مربوط به فلسطین است.

نقش آفرینی چینی ها در خاورمیانه از زمان میانجیگری بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در مارس 2023 برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک، رو به رشد بوده است. استراتژی این کشور در این منطقه پر از چالش، ایفای نقش متوازن بین بازیگران است. لذا از زمان وقوع حمله 7 اکتبر تا امروز حماس را بخاطر این اقدام محکوم نکرد. در مقابل پکن بارها خواستار آتش‌بس در جنگ غزه شد و حمایت خود را از تشکیل کشور مستقل فلسطینی بر اساس راه حل دو دولتی اعلام کرد.

در همین رابطه ماه گذشته، دیپلمات چینی وانگ کجیان یک تور منطقه‌ای را با توقف در مصر، اسرائیل و کرانه باختری آغاز کرد. کجیان در جریان سفر خود به قطر با اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در اولین رویارویی عمومی مقامات چین و جنبش فلسطینی پس از جنگ اکتبر، دیدار کرد.

پس از آنکه وانگ یی، وزیر امور خارجه چین در ۱۸ آوریل گفت ایالات متحده باید از قطعنامه سازمان ملل برای آتش‌بس در نوار غزه حمایت کند. وزیر خارجه چین با تکرار درخواست‌های پکن برای «آتش‌بس فوری»، جنگ اسرائیل علیه غزه را «تراژدی برای بشریت و ننگ تمدن» توصیف کرد.

در ماه مارس نیز  ژانگ جون، نماینده دائم چین در سازمان ملل متحد بر لزوم توقف حمله به غزه و توقف آسیب‌های وارده به غیرنظامیان تاکید کرد. وی خواستار «لزوم رفع محاصره تحمیلی غزه و برداشتن موانع ورود اقلام بشردوستانه و اطمینان از ورود آن‌ها به مقدار کافی به غزه» شد. علاوه براین، شی جینپینگ، رئیس‌جمهور چین نیز خواستار برگزاری «کنفرانس بین‌المللی صلح برای حل مناقشه» شد.

در واقع علیرغم مناسبات سیاسی-تجاری بین اسرائیل و چپن، این کشور بیشتر جانب فلسطینی ها را گرفته است. مسئله فلسطین اکنون تبدیل به یک گره کور در حوزه روابط بین الملل شده است. رویکرد هیچ از روئسای جمهوری آمریکا تا امروز راهگشا نبوده است و حتی می توان گفت سیاست های ترامپ بیش از همه به حقوق فلسطینی ها ضرر زد و راه را برای پیشبرد الحاق اراضی اشغالی از سوی اسرائیل هموار ساخت. در این فضا مداخله روسیه هم نتیجه چندانی نداشته است اما چینی ها امیدوار هستند از طریق روابط خوبی که با تهران و همچنین ریاض دارند، مسئله فلسطین را به سرانجامی نزدیک کنند. به دست گرفتن ابتکار عمل از سوی چین موجب کاهش اعمال نفوذ آمریکا در این موضوع نیز می شود که همواره به نفع اسرائیل عمل کرده است.

لازم به ذکر است نشست روز جمعه در شرایطی برگزاری شد که روز قبل از آن خلیل الحیا، یکی از اعضای ارشد دفتر سیاسی حماس اعلام کرد این جنبش آماده پیوستن به ساف برای تشکیل «یک دولت واحد در نوار غزه و کرانه باختری» است.

الحیا در مصاحبه‌ای در استانبول با آسوشیتدپرس که روز پنجشنبه منتشر شد، همچنین آمادگی حماس را برای خلع سلاح و تبدیل به یک حزب سیاسی به شرط ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی در امتداد مرزهای قبل از 1967 اعلام کرد. او افزود حماس «یک کشور فلسطینی کاملاً مستقل در کرانه باختری و نوار غزه و بازگشت آوارگان فلسطینی بر اساس قطعنامه‌های بین‌المللی را می‌پذیرد.»

چنین موضعگیری ای می تواند روند کار را برای چین تسهیل کند. ضمن اینکه ماه قبل تغییراتی در ساختار قدرت تشکیلات خودگردان نیز رخ داد. براین اساس کابینه ای به رهبری محمد مصطفی تشکیل شد که پایان دادن به جنگ را «اولویت ملی» خود دانست.

اما اینکه اسرائیلی ها مایل باشند مرزهایشان را به قبل جنگ 1967 عقب ببرند، جای سوال است. من با توجه به شناختی که از احزاب، رویکرد سیاستمداران و فضای داخلی اسرائیل دارم، بسیار بعید و عملاً محال می دانم که اسرائیل چنین درخواستی را بپذیرد. برای آنها حتی تخلیه یک شهرک در کرانه باختری به معنای عقب نشینی ای است که می تواند ادامه دار باشد.

لذا پیش بینی می شود گام بعدی چین، ورود به مذاکره با طرف اسرائیلی باشد. اگر چینی ها قرار است قدرت اقتصادی خود را تبدیل به قدرت سیاسی مؤثر در تحولات بین المللی کنند، زمین بازی سختی را انتخاب کرده اند. خاورمیانه یک منطقه با متغیر و پارامترهای مختلف است که ضمن اینکه بشدت از یکدیگر تأثیر می پذیرند، متأثر از اتفاقات حوزه بین الملل نیز هستند.

بنابراین اگرچه چینی ها توانستند میانجیگری موفقی در روابط بین ایران و عربستان داشته باشند، اما حوزه فلسطین فرق اساسی با آن دارد. به جرات می توان گفت، مسئله فلسطین و اسرائیل سخت ترین و پیچیده ترین موضوع جهان است که آثار آن این روزها در داخل دانشگاه های آمریکا نیز دیده می شود.

بنابراین چین برای پیشبرد برنامه اش در خاورمیانه باید طرحی نو ارائه کند، طرحی که بتواند نظر دست کم جریان های فلسطینی را جلب کند.