، نخستین مناظره کاندیداهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با گفتگو در موضوعات اقتصادی برگزار شد. در این مناظره، مسعود پزشکیان ، مصطفی پورمحمدی ، سعید جلیلی ، علیرضا زاکانی ، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و محمدباقر قالیباف ، دیدگاه‌های خود را درباره مسائل اقتصادی بیان کردند. با توجه به حساسیت و اهمیت ویژه اقتصاد در ایران تحت تحریم ، به سرعت بحث بین نامزدهای انتخاباتی چالشی شد. در این راستا میزان وزن تحریم ها در وضعیت کنونی ایران، مسئله ناکارآمدی مدیران و نقش آنها در تعمیق مشکلات اقتصادی مردم تبدیل به اختلاف نظر بین نامزدها گردید.

نوع نگاه نامزدهای انتخاباتی به مقوله «تحریم»

نوع نگاه کاندیداها به مقوله تحریم و میزان اثر آن در ایران در سخنان آنها آشکار بود. در این دوره هم مشخص گردید همچنان طیف اصولگرا (جلیلی، زاکانی و قاضی زاده هاشمی) بر این باور است که تحریم ها «کاغذ پاره» هستند و نمی توانند آنقدرها بر اقتصاد ایران اثر بگذارند. اما پزشکیان و پورمحمدی به صورت روشن به پیامدهای منفی تحریم‌ها بر اقتصاد کشور اشاره داشتند.

لذا از همین نقطه نظر می­ توان پی برد که هر شخصی که بتواند دولت تشکیل دهد، چه رویکردی را در حوزه تجارت خارجی و اقتصاد داخلی ایران در پیش می گیرد. کسی که تحریم را بی اثر می داند، دولتش تمرکز ویژه ای بر مذاکرات با غرب تحت هر شرایطی نخواهد داشت و بلکه سعی می کند صرفاً از مسیرهایی که یا پیش رویش گشوده می شود یا هنوز وجود دارد، استفاده کند.

در این میان قالیباف تلاش کرد تا در وسط این اختلاف بایستد. وی نه منکر اهمیت تحریم‌ها شد و نه آن‌ها را به عنوان مسئله اصلی مطرح کرد. قالیباف بلکه بر ضرورت توجه به ظرفیت‌هایی مانند رابطه با چین و روسیه تأکید کرد که از آن‌ها استفاده نمی‌شود. اما واقعیت این است که داشتن چنین دیدگاهی نیز مؤید عدم تمرکز و اهتمام جدی سیاست خارجی او بر رفع تحریم ها از طریق مذاکره با غرب به شیوه دولت روحانی است. وی در واقع آشکارا از جهت گیری «نگاه به شرق» خود خبر داد.

در ادامه مناظره، دولت روحانی نیز از گزند انتقادات تند در امان نماند. واکنش جلیلی و زاکانی به روش مدیریتی دولت روحانی در بحران کرونا تاختند. آنها روحانی را مسئول عدم واردات واکسن کردند.

راهکار کاندیداهای ریاست جمهوری برای رسیدن به رشد 8 درصدی

در بخش دیگری از مناظره قاضی‌زاده هاشمی درباره رشد اقتصادی گفت: برای رسیدن به رشد اقتصادی هشت درصدی نیازمند سرمایه‌گذاری حدود ۲۵۰ میلیارد دلاری هستیم و جدی‌ترین کاری که باید در داخل انجام دهیم اجرای تام قانون هدفمندسازی یارانه‌هاست.

این سخن مؤید تأکید وی بر آزادسازی قیمت حامل های انرژی است که مستقیماً افزایش قیمت بنزین را باعث خواهد شد. لذا در شرایطی که مردم حساسیت ویژه ای روی نرخ بنزین به عنوان یک متغیر بسیار مهم در تورم دارند، طرح چنین مسئله ای می تواند با واکنش منفی مردم روبرو شود.

اما پزشکیان راهکار رسیدن به این رشد 8 درصدی را باز کردن مرزها دانست. این همان رویکرد همیشگی اصلاح طلبان است که به دنبال جذب سرمایه خارجی با تمرکز ویژه بر غرب هستند. آنها از گشایش و روزنه های جدید سخن می گویند. این دیدگاه همواره برای مردم ایران که ارتباط با دنیا را دوست دارند، جذاب بوده است.

جلیلی هم ایده اجرای برنامه هفتم و وفاق ملی را راهکار رسیدن به رشد 8 درصدی عنوان کرد. این نگاه هم یک نگاه تیپیکال اصولگرایانه است: توجه به درون و ظرفیت های داخلی. اگرچه این رویکرد هم مورد پذیرش بخش عظیمی از جامعه ایران است اما مسئله این است که بدون ورود سرمایه خارجی، اساساً امکان اجرای برخی برنامه ها وجود ندارد. بحث هدایت نقدینگی نیز از جمله کلیدواژه های طیف اصولگرایان است اما سابقه و عملکرد اجرای پروژه ها باعث شده تا مردم با تردید به این استراتژی برای توسعه ایران، نگاه کنند.

زاکانی بر مسئله تقویت پول ملی، عدم خام فروشی و تولید کالاهای با ارزش افزوده تأکید کرد. اما علی رغم جذاب بودن این نکات، بحث بر سر عملیاتی کردن آنهاست. اینکه چطور می توان به خام فروشی خاتمه داد؟ ساخت پتروپالایشگاه برای این مسئله چقدر سرمایه نیاز دارد و این سرمایه از کجا باشد تأمین شود؟ اینها نکاتی هستند که پس از پایان مناظره، مورد بحث و بررسی مردم در فضای مجازی قرار گرفت.

پور محمدی هم بین وفاق ملی، کار با دنیا، عدم تفکیک بین مشکلات اقتصادی و سیاسی پرداخت. در واقع او نیز مانند پزشکیان از تعامل با حوزه بین الملل به عنوان راهکار مسائل اقتصادی ایران سخن گفت که همواره در سپهر سیاسی کشور ما، ایده جذابی بوده است.

اما قالیباف بیشترین وزن سخنان خود را روی قشر محروم و کم برخوردار گذاشت و بر لزوم توجه خاص دولت بر این گروه اشاره کرد. تلاش قالیباف برای نشان دادن خود به عنوان نماینده حل مشکلات فقرا و ضعفا را شاید بتوان دنباله روی وی از سیاست شهید رئیسی توصیف کرد. شهید رئیسی نه تنها در مناظرات انتخاباتی بلکه در دولت خود نیز این مقوله را در اولویت برنامه های خود داشت. از دید قالیباف این موفقیت در عرصه داخلی، می تواند یک ایده خوب برای پیروزی اش باشد.

کانونی­ ترین مسئله نامزدهای انتخاباتی در مناطره اول

نکته مهم در پایان این مناظره چهار ساعته این بود که هنوز انتقاد از دولت های قبلی و پرداختن به اثرگذار بودن یا نبودن تحریم ها بعد از چند دهه از اعمال تحریم ها کانونی ترین مسائل کاندیداهای انتخاباتی است. در حالی که رای دهندگان نیازمند شنیدن برنامه های مدون و مشخص آنها در بحث اقتصاد هستند تا بتوانند تصمیم بگیرند. از همین رو واکنش کارشناسان و تحلیلگران و همچنین مردم در شبکه های اجتماعی به مناظره 28 خرداد، چندان مثبت نبود. تحلیلگران که صرفاً همان رویکرد کاندیداها را پیش گرفتند و به توجیه و تبین موثر بودن یا نبودن تحریم ها پرداختند. مردم هم گله مند از این بودند که سخنان نامزدها روشن کننده مسیر اقتصادی دولت چهاردهم نبوده است و لازم است آنها توضیحات بیشتری در روزهای آینده ارائه دهند. بنابراین «نبود جزئیات» برای ایده هایی که منجر به حل مشکلات اقتصادی ایران می شود، را می توان بزرگترین ایراد مناظره نخست دانست.

لازم به ذکر است  براساس برنامه‌ریزی انجام شده، مناظره دوم در ۳۱ خرداد، مناظره سوم در اول تیر، مناظره چهارم در ۴ تیر و مناظره پنجم در ۵ تیر برگزار خواهند شد. روز هشتم تیر هم انتخابات برگزار می­شود.