، مسعود پزشکیان در اولین سفر خارجی خود، عراق را انتخاب کرد. در همین راستا وی برای سفری سه روزه چهارشنبه (۲۱ شهریور) به عراق رفت. در روز نخست این سفر، مقامات عالی‌رتبه ایران و عراق در حضور پزشکیان و محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، ۱۴ سند همکاری در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، هنری، رسانه‌ای، فنی-مهندسی، بازرگانی، حمل و نقل، سیاسی، ورزشی، کشاورزی و زیارتی به امضا رساندند.

انتخاب عراق به عنوان مقصد نخست سفرهای منطقه ای پزشکیان نشان از آن دارد که بغداد در عرصه سیاست خارجی ایران دارای اولویت است به ویژه آنکه دولت کنونی عراق به رهبری محمد شیاع السودانی از زمان سقوط حزب بعث در سال ۲۰۰۳ یکی از نزدیک ترین دولت های این کشور به جمهوری اسلامی ایران بوده است.

در شرایطی که ایران با تحریم های مداوم غربی روبرو است، عراق می تواند دروازه عبور از این مشکلات باشد و نقش مهمی در حفظ و گسترش ارتباطات بین‌المللی ایران با جهان عرب ایفا کند. عراق همچنین جایگاه بالایی در تأمین امنیت مرزهای کشورمان دارد. با توجه به چنین مسائلی سفر پزشکیان می تواند راهگشای پیشبرد پروژه قدیمی راه آهن بصره-شلمچه باشد که از سال ۲۰۰۳ در اولویت های ایران قرار دارد. راه اندازی این مسیر ریلی حجم تجارت دو کشور را ارتقا خواهد داد و امکان فعال شدن بیش از پیش یک بازار صادراتی در همسایگی ایران فراهم خواهد شد. همچنین رئیس جمهوری کشورمان بایستی زمینه ساز گفتگوهای تجاری جدید نیز شود. در حال حاضر ایران بخش بسیار کوچکی از بازار عراق را در اختیار دارد در حالی که نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک بهترین شرایط برای ورود گسترده بخش های تجاری و خدماتی ایران به این بازار است. اکنون شرکت های ترکیه موفق شده اند جای ایرانی ها را بگیرند اما کماکان فضا برای توسعه حجم تجارت با عراق وجود دارد که این مسئله فقط منوط به ریل گذاری های سیاسی و سپس حمایت از بخش خصوصی برای ورود به عراق است. لذا تیم همراه پزشکیان باید به این مسئله بپردازد.

نکته دیگر اینکه عراق یک گزینه در جهت افزایش درآمدهای صادراتی ماست. تجارت کالا یک بخش این ماجرا است و بخش دیگر مربوط به صادرات برق و گاز می شود. تا سال ۲۰۲۲ علی رغم همه کارشکنی های آمریکا، دولت عراب بدهی های واردات برق و گاز خود را به ایران را پرداخت می کرد اما از آن زمان این پرداخت ها در دوران تصدی السودانی متوقف شده است. این در حالی است که کشور ما نیز نیاز زیادی به دسترسی به این ارز حاصله از این صادرات دارد. از سویی افزایش بدهی ها در طول سالیان می تواند منجر به تأخیر در پرداخت ها نیز شود. بنابراین امید است که دیدار پزشکیان با السودانی این مشکل را برطرف سازد.

موضوع دیگر در جریان این سفر، نقش مؤثر عراق در ارتقا مناسبات جمهوری اسلامی ایران با جهان عرب است. این کشور در سال های 2021-2022 توانست تسهیلگر مذاکرات بین تهران-ریاض شود. اکنون نیز السودانی می تواند همان مسیر را در رابطه با مصر ادامه دهد به خصوص اینکه قاهره هم در ماه های گذشته سیگنال هایی مبنی بر تصمیمش برای ازسرگیری و تقویت روابط با ایران ارسال کرده است. این مسئله بدون تردید بر بحران فلسطین نیز اثر مثبت خواهد داشت. در حال حاضر یکی از طرف های اصلی مذاکرات بر سر پایان دادن به جنگ غزه که وارد دوازدهمین ماه آن شده ایم، مصر است. در صورتی که روابط جمهوری اسلامی ایران و مصر با وساطت عراق از سر گرفته شود، آنها می توانند در حفظ منافع فلسطینی ها در یک جبهه واحد متحدانه تر عمل کنند. اما چندین دهه عدم ارتباط بین قاهره و تهران و افزوده شدن به حجم سوءتفاهمات فی مابین، امکان تسریع در این روند را بدون حضور یک نیروی تسهیل گر نمی دهد. لذا عراق قادر است یکبار دیگر نقش واسطه را بین ایران و جهان عرب ایفا کند. از این رو انتظار می رود پزشکیان در ملاقاتش با السودانی به این مسئله اشاره کرده باشد.

با توجه به اینکه روز دوم سفر پزشکیان به عراق، در اربیل گذشت؛ این گمانه زنی وجود دارد که بغداد و تهران با همکاری مقامات اقلیم کردستان در جهت اجرای توافقنامه امنیتی دو کشور وارد سطح جدیدی از همکاری ها شده باشند. حذف رهبر پژاک که چند روز قبل رخ داد و همچنین انتشار اخباری در خصوص برچیده شدن پایگاه های گروه های تجزیه طلب از نزدیکی مرزهای ایران مؤید این همکاری هاست. نکته مهم اینکه نقش ترکیه نیز در این مسئله پررنگ است. ترکیه همواره خواهان خاتمه دادن به حیات سیاسی گروهک های مسلح تجزیه طلب کردی است. لذا پزشکیان در جریان دیدارش با مقامات کردی اقلیم و بغداد می تواند راهگشای ارتقا همکاری ها با آنکارا در این زمینه باشد.

 مسئله دیگر در خصوص اقلیم کردستان، ساماندهی و توسعه بازارچه های مرزی است که برای هر دو طرف اثر مثبت به همراه دارد. این موضوع می تواند ضمن اشتغالزایی برای مردم کردنشین ایران، جلو قاچاق و هزینه های که کوله برها پرداخت می کنند را بگیرد. توجه خاص به بازارچه های مرزی و توسعه فضای کسب و کار، باعث خواهد شد به مرور حوادث کمتری در خصوص وضعیت کوله برها و آسیب هایی که در مسیر می بینند، اتفاق بیفتد.