، روز چهارشنبه شیخ تمیم بن حمد بن خلیفه آل‌ثانی، امیر قطر وارد تهران شد. این سفر با توجه به جایگاه قطر در نقش میانجی گری که در سالهای قبل بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا ایفا کرده بود، اهمیت زیادی داشت و حساسیت‌ ها را برانگیخت. با این حال اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری روز دوشنبه (۲۹ بهمن) گفت امیر قطر حامل پیامی از طرف آمریکا نیست. این سخن مورد تأکید عراقچی در نشست خبری اش با همتای سودانی اش نیز قرار گرفت.

همچنین در نشست مطبوعاتی پزشکیان و امیر قطر هیچ کدام حرفی از نقش میانجی به میان نیامد. آنها اعلام کردند موضوعات مورد گفتگو توسعه روابط دوجانبه، تقویت مناسبات اقتصادی، تأکید بر ثبات سیاسی در سوریه و مسئله فلسطین بود.

با این حال حضور امیر قطر در تهران در شرایطی که ترامپ اعلام کرده آماده گفتگو هسته ای با تهران است، همچنان این پرسش را مطرح می کند که آیا پشت پرده چیز دیگری است؟ به ویژه اینکه حدود دو هفته پیش وزارت خارجه قطر اعلام کرده بود این کشور آماده کمک به تهران و واشنگتن برای مذاکرات است. پاسخ به این سوال با توجه به اینکه در پنج ماه گذشته امیر قطر چهار بار به تهران آمد و یکبار هم پزشکیان به دوحه رفت، نمی تواند منفی باشد.

تشدید تقابل بین جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل در یکسال گذشته و این احتمال که می تواند این تقابل وارد فاز عملیاتی جدیدی شود، نگرانی هایی را در منطقه به وجود آورده است. در این راستا قطر به دلیل پیوندهای نزدیکی که با آمریکا و البته اسرائیل دارد، هرچند که هنوز خبری از عادی سازی روابط بین آنها مطرح نیست، قادر است پیام هایی را به طرف های مقابل منتقل کند. دوحه می تواند اگر تهران و تل آویو تصمیم به برخورد نظامی بگیرند، این کشور هم آسیب خواهد دید. هرگونه بی ثباتی در منطقه روی اقتصاد کشورهای عربی خلیج فارس اثر منفی شدیدی دارد. با این حال مقامات دولت چهاردهم اصرار دارند در این سفر پیامی رد و بدل نشده است و هرچه هست محدود به مناسبات دوجانبه است. پیش از این نیز عراقچی گفته بود اگر قرار باشد پیامی به دولت ترامپ بفرستیم از کانال سوئیس این کار را خواهیم کرد. اما واقعیت این است که انتقال پیام از طریق یک میانجی قدیمی که روابط بسیار نزدیکی هم با واشنگتن دارد، می تواند تسهیلگر شرایط باشد.

گفتنی است قطر همواره تلاش کرده با ایفای میانجیگری بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بر وزن خود در معادلات ژئوپلیتیکی خود در منطقه بیفزاید. اما نقش قطر برای ایران، به روابط دوجانبه با آمریکا محدود نیست. توان اثرگذاری دوحه در مسئله سوریه در دوران پسااسد، در موضوع فلسطین با توجه به ارتباطاتش با حماس و همچنین جایگاهی که در بین کشورهای خلیج فارس دارد، باعث شده است دولت چهاردهم تصمیم بگیرد روابطش با این کشور را توسعه دهد. رفت و آمدهای پنج ماه اخیر هم در این راستا ارزیابی می شود. ایران با درک تغییرات احتمالی در وضعیت سیاسی و نظامی سوریه پس از اسد، قصد دارد تا همچنان به عنوان یک بازیگر در تحولات این کشور باقی بماند. از این منظر تهران بی میل نیست که از طریق کانال‌های دیپلماتیک غیرمستقیم مانند عراق و قطر، روابط خود را با سوریه جدید پس از جنگ و بحران‌های اخیر را احیا کند. در این رابطه هم بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، اعلام کرد ارتباط ما از طریق دوستانمان با رهبران جدید سوریه جدید نیست.

از سویی طرح کوچاندن فلسطینی ها و خلع ید حماس که مدنظر ترامپ است، می تواند با واکنش یکدست اعراب در همین ابتدای کار از روی میز خارج شود. گفته می شود چند کشور عربی از جمله قطر در حال کار روی طرح جدیدی برای نوار غزه در قاهره هستند که در آن بازسازی این باریکه بدون کوچاندن فلسطینی ها اجرایی خواهد شد. با توجه به نقش قطر در این طرح، محتمل است مقامات کشورمان پیشنهادات و ایده های خود را از طریق امیر قطر مطرح کرده باشند.

بنابراین باید گفت سفر چهارم شیخ تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی به تهران، بیش از آنکه دارای وزن اقتصادی باشد، رنگ و بوی سیاسی داشت و در این دیدارها آنچه بیشتر مدنظر دو طرف بود، تحولات سیاسی و دیپلماتیک بوده است.