به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، چندی پیش در حالی که در کشور جشن ها و جشنواره های متعدد و متنوعی با موضوع سینما برگزار می شود، جشن جدیدی اعلام حضور کرد. موسسین این جشن کیوان کثیریان و علی علایی، دو نفر از منتقدین با سابقه کشور هستند که تجربه حضور بر مسند ریاست و عضویت در هیات مدیره انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران و حضور در جشنواره‌های مختلف خارجی و داخلی در سمت های مختلف و یا به عنوان شرکت کننده ای ساده را دارند.

از آنجایی که نفس هر گردهمایی برای تقویت و رونق فعالیت های فرهنگی و هنری در هر جامعه‌ای بویژه کشور عزیزمان، مغتنم شمرده می شود، تصمیم گرفتیم تا میزبان این دو دوست دیرین باشیم و از آنها از سیر تا پیاز جشن آکادمی سینما سینما را بپرسیم.

گرچه این نشست نسبتا چالشی کمی بعد از برگزاری اولین دوره این جشن و در پایان شهریورماه برگزار شد، اما به رغم نارضایی مهمانانمان ما تصمیم گرفتیم تا مشروح آن را با تاخیر و در آستانه شروع بسیاری از اتفاقات دیگر سینمایی منتشر کنیم. شاید در این زمان که اخبار جشنواره ها و حال و هوای برگزاری آنها در سطح جامعه ساری و جاری است، این گفت‌وگو بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

نتیجه این گفت و گوی طولانی در چند بخش به صورت پرسش و پاسخ تتنظیم شده که در روزهای متوالی منتشر خواهد شد. بنابراین بخش اول آن را در ادامه می خوانید:

• موج: در ابتدا بفرمایید که ایده این آکادمی و جشن کی و کجا شکل گرفت؟

کیوان کثیریان: ما با آقای علایی در مواردی از این دست همکاری طولانی مدتی داشته ایم. مثلا با توجه به حضورمان در هیات مدیره انجمن منتقدان و نویسندگان خانه سینما، تا دوره دهم جشن منتقدان را اداره کرده ایم. در واقع از همان دوره اول که عضو هیئت مدیره بودم، دوره اول جشن منتقدان را پایه گذاری کردیم. البته در ابتدا برنامه ریزی کردیم که این جشن همراه با جشنواره فجر برگزار شود و در اختتامیه جشنواره فجر، منتقدان به بهترین آثار حاضر در این جشنواره از نگاه خودشان جایزه بدهند، که نشد. بعد از آن سعی کردیم یک فرصت جدید درست کنیم و یک جشن مستقل برگزار کنیم که اولین دوره آن در تالار تلاش واقع در پارک وی برگزار شد که خیلی محدود و کوچک بود و هر چه جلوتر آمدیم، وسیع و بزرگ تر برگزار شد.

ما تلاشمان را انجام دادیم و جشن هم، هر سال بهتر از سال های قبلش برگزار شد و تبدیل شد به جشنی که جوایز آن به عنوان اعتباری برای آثار روی سی دی ها، در تبلیغات و تیزرها ذکر می شود. این اعتبار از اول نبود بلکه ما به کمک بقیه دوستانی که در دوره های مختلف می آمدند و می رفتند، سعی کردیم و ساز و کاری ترتیب دادیم که آرا خیلی سلامت به انتها برسد؛ به نحوی که روز جشن هم همه متوجه شدند که از هر نظر سلامت است و اینجا نه نوبتی است و نه ملاحظات مختلف در نظر گرفته می شود و نگاه دولتی هم، در آن کمتر حضور دارد. مثلا از نشانه های این سلامت رفتاری این است که ما در حالی به فیلم عصبانی نیستم دو الی سه جایزه دادیم که این فیلم توقیف بود. در همان سال فیلم خانه پدری هم سه جایزه اصلی جشن منتقدان را دریافت کرد که هنوز هم اکران نشده است، بنابراین سعی کردیم نگاه مستقل را تا جایی که امکانش فراهم است، داشته باشیم.

از همان زمان هم در ذهنمان بود که اگر دست ما در انتخاب آنهایی که رای می دهند بازتر باشد ما می توانیم روح دیگری به این شکل کار بدهیم، ولی بستر آن در این جشن ها آماده و عملی نبود و به یک فضای خصوصی‌تر نیاز داشت.

• موج: آیا این جشنواره را برای رقابت با جشن منتقدان و یا سایر جشن های سینمایی حاضر در کشور طراحی و اجرا کرده اید؟

کیوان کثیریان: در واقع دو سال پیش هم که ما از شورای مرکزی انجمن بیرون آمده بودیم این فکر را داشتیم، ولی نه برای رقابت با انجمن چون اساسا این رویکرد اشتباه است. چون جشن انجمن همچنان، جشنواره فجر را ملاک قرار می دهد و فیلم هایی که در جشنواره فجر در بهمن یک سال نمایش داده می شوند را داوری می کند و ما حداقل یک سال جوایزمان از جشنواره فجر عقب‌تر است با این تفاوت که ما تمام فیلم‌های اکران شده را داوری می کنیم.  یعنی در اولین دوره جشن آکادمی سینما سینما،  ١١٦ فیلمی که در سال ۹۶ اکران شده بود، داوری شد ولی در جشن منتقدان، فقط فیلم هایی که در فجر نشان داده می شود را داوری می‌کنند؛ که بر این اساس در آخرین دوره جشنواره فجر ٢٢ الی ٢٣ فیلم و یا سال قبل ٣٥ فیلم مورد قضاوتشان بود. به همین دلیل به لحاظ زمانی و از نظر فیلم ها با هم تفاوت داریم و این تفاوت خودش را نشان می دهد. بنابراین اصلا بحث رقابت وجود ندارد چون جدای از تفاوتی که ذکر شد، ما جوایزمان را هم بعد از آنها می‌دهیم؛ مثلا رگ خوابی که امسال از ما جایزه گرفت سال قبل، از انجمن جایزه دریافت کرد.

از طرفی ما عملا سعی کردیم که یک فضایی به وجود بیاوریم که نخبگان سینما در هر حوزه و کسانی که نگاه سینماییشان با ما هم سو است، در حوزه های مختلف و نه فقط منتقدان، جمع شوند؛ چون در جشن منتقدان، تنها منتقدان و خبرنگاران رای می دهند و اما در آکادمی سینما سینما فقط ١٠ منتقد داریم و بقیه فیلم نامه نویس، کارگردان، تهیه کننده، بازیگر، استاد دانشگاه و حتی کارشناسانی همچون صدابردار، فیلمبردار، تدوینگر، طراح صحنه و موزیسین و دیگر رشته‌هایی که در عرصه سینما فعال هستند اما در جشن ما جایزه ندارند، در جمع رای دهندگان به عنوان اهالی سینما و متخصص حضور داشتند. اتفاقا از میان افراد بزرگی هم دعوت کردیم مثلا محمد رضا دل پاک و خانم.. که جزو آکادمی اسکار نیز هستند و از مشورت هایشان همیشه استفاده کردیم،

• موج: با این اوصاف هدف اصلی شما رساندن صدای خودتان بود یا به دنبال هدف دیگری هستید؟

کیوان کثیریان: واقعیت این است که به ما انتقادهایی می‌شود که در حالی که در کشور چندین جشن وجود داشت، شما چرا این جشن و مراسم را راه انداختید و من در پاسخ می گویم مانند این است که بگوییم این همه خبرگزاری وجود دارد و شما چرا یک خبرگزاری جدید راه می اندازید؟ خب، اگر کسی توان این را داشته باشد که یک خبرگزاری تاسیس کند و صدای خودش را برساند، قطعا این کار را می کند، در غیر این صورت در هر مملکتی یک خبرگزاری، یک روزنامه و یک مجله کافی است. برای چه ما از صدا و سیما انتقاد می کنیم؟ زیرا صدای دیگری در کنار آن نمی‌تواند به گوش مخاطبان برسد. بنابراین جشن ما، یک صدای دیگری است که باید باشد و یک سلیقه دیگری اعمال می کند. مثلا جشن دنیای تصویر هم هست و سلیقه خودش را اعمال می کند و ربطی به جشن خانه سینما که روش صنفی خودش را اعمال می‌کند، و یا جشنواره فیلم فجر که دولتی است و روش خودش را دنبال می کند، ندارد. ما اصلا فکر نمی کنیم که جای کسی تنگ شده است و یا رقابتی اتفاق افتاده که البته اگر رقابتی هم باشد، اتفاق بدی نیست.

ولی هدف اصلی ما این است که سلیقه خودمان را با این اتفاق، ابراز کنیم و این که رونقی هرچند کوچک و یک شادابی به سینما بدهیم؛ که به نظرم امکان پذیر است، زیرا هنرمند تشویق را دوست دارد و تشویق، راهش را مشخص می کند. این جایزه ها یک دوره همی و بگو بخند نیست، بلکه وقتی به عنوان مثال گفته می شود که این فیلم خوب بود یا این بازیگر در این قسمت راه را درست رفته است، یک پیشنهاد مسیر برای هنرمند و سینما هم هست. بنابراین به آن جایزه می دهیم و یا این نوع فیلم ها را دوست داریم و این حق مسلم هر کسی یا هر مجموعه ای است که سلیقه اش را ابراز کند، یکی از طریق سخنرانی، یا نوشتن، یا ساختن یک فیلم و یا از طریق برگزاری یک جشن، عقیده اش را ابراز می کند. با آقای کیانوش عیاری یک بار صحبت می کردیم و از من راجع به هدفم از برگزاری این مراسم سوال کرد، من گفتم شما چرا فیلم میسازی؟ این هم به همان دلیل است و فقط راه های آن متفاوت است؛ چند صدایی بودن بسیار خوب است و با توجه به همین موضوع، این ایده را با هم شکل دادیم. پیگیری های قانونی‌اش را انجام دادیم و قرار بود اسم دیگری داشته باشد که با اتصال سینما سینما، امکان برگزاری آن در تهران و راحتی دریافت مجوز بوجود آمد.

در ادامه علی علایی افزود: چون بحث انجمن منتقدان شد باید بگویم زمانی بود که برای اکران سال بعد فیلمی ، شرط حضور قطعی در جشنواره فیلم فجر وجود داشت؛ یعنی این فیلم ها باید خود را به جشنواره فجر می رساندند تا سال بعد، در لیست فیلم های اکران قرار بگیرند و البته این که خود را به فجر می رساندند به معنی این نبود که لزوما وارد مسابقه بشوند، ولی به هر حال در لیست بخش های مختلف قرار می گرفتند، مانند فیلم ساز اول و هر سال یک اسمی گذاشته می شد و هر بار، ما همه آن ها را تحت یک مجموعه داوری می کردیم. بعد از این که در چند سال اخیر این شرط برداشته شد، به تدریج تعداد فیلم هایی که مانع حضور آن فیلم ها در جشنواره شدند و یا فیلم سازان به جشنواره فجر ندادند زیاد شد؛ ما برای آن که جلوی این اشکال گرفته شود، فیلم هایی که متوجه می شدیم با تعاملی خارج از جشنواره قرار گرفته است را به دوستان اعلام می کردیم که هنگام رای دادن این فیلم ها را هم جزو رقابت بدانید. اما در هر صورت فیلم ها لطمه می دیدند، زیرا خوب دیده نمی شدند و اتفاقی که برای فیلم های جشنواره فجر پیش می آمد، برای آنها پیش نمی آمد.

این در حالی است که ما مقید به یک هیئت انتخاب دیگری، که خودمان به آنها نقد هم داریم، نیستیم؛ که اگر یک فیلم در جشنواره حضور نداشته باشد ما هم باید آن فیلم را داوری نکنیم. تا جایی که امسال در ادامه این روند، فیلم های جشنواره  از نظر تعداد لاغر شد و در نهایت می بینیم که به ٢٢ فیلم رسید و همه به ما حق دادند زیرا ما وقتی که در انجمن منتقدان بودیم، ما این ایده را در ذهنمان داشتیم و به دوستان هم منتقل کرده بودیم که بیایید یک سال کار را متوقف کنیم و به اکران سال تبدیلش کنیم، ولی شورای مرکزی با این موضوع موافقت نکرد و ما وقتی که دو سال و اندی پیش، با بافاصله کوتاهی از هم،  از انجمن منتقدان بیرون آمدیم، صحبت کردیم که خودمان این کار را حتی کامل‌تر انجام بدهیم و اینجا چون هر دوی ما اسم منتقد را یدک می کشیم، تا همین اواخر هم مجبور بودیم توضیح دهیم که این جایزه، هیچ ربطی نه به منتقد، نه به انتخاب منتقدان و نه به جشن منتقدان دارد و نه شاخه ای از آن است؛ بلکه از قضای روزگار دو نفر هستند که اسم منتقد روی آن ها قرار گرفته است که توانستند یک گروهی از سینماگران را، گرد هم جمع کنند که این گروه بتواند انتخابی را از اکران سال، که جای آن خالی بود، داشته باشد و وام دار هیچ گروه و نهاد و صنفی نباشد.

در فرایندی که جشنواره فجر طی کرد، خودش را به یک هیئت انتخابی رساند که انقدر مورد نقد قرار گرفت. امسال وقتی فیلم های جشنواره فجر به ٢٢ فیلم رسید، جای یک سری از فیلم ها که باید می بودند، خالی بود و یک سری از فیلم ها که شانیت جشنواره نداشتند، در جشنواره حضور داشتند؛ انگیزه ما را بیشتر کرد که یک هیئت انتخاب کامل، به معنی «اکران گسترده در طول سال»داشته باشیم. بسیاری هم به ما گفتند چقدر پیش بینی درستی انجام دادید. الان وقتی به اکران ١١٦ فیلم توجه می شود، دیگر کسی نمی تواند بگوید من انتخاب نشدم یا فیلم من کنار گذاشته شد و ما ملزم، به هیچ هیئت انتخابی نیستیم، بلکه هیئت انتخاب هر آنچیزی است که در طول سال روی پرده می رود، حالا میخواهد در قالب هنر و تجربه باشد و محدود اکران شود و یا در ٢٠٠ سالن، فرقی نمی‌کند.

• موج: برخی شائبه ها حول جایزه آکادمی سینماسینما وجود دارد؛ برای مثال می گویند کیوان کثیریان با انتخاب افراد نزدیک به خودش اعمال نظر می کند، آیا این موضوع صحت دارد؟

علی علایی: برای انتخاب افراد هر دو همنظر بودیم پس نمی توان گفت کیوان کثیریان به تنهایی افراد را انتخاب کرده است. من و کیوان کثیریان در نگاه‌مان به سینمای ایران، خیلی از انتخاب‌ها و خیلی از تحلیل‌ها اختلاف نظر داریم و یک جمله از قدیم بین ما بود که کثیریان می گفت "ما با هم اختلاف نظر داریم ولی خوب می توانیم با هم کار کنیم". این را باید همه بدانند و از طرف دیگر لیست رای من با لیست رای کثیریان 90 درصد تفاوت می کرد؛ ما سلایق و معیارهای متفاوتی داریم. بنابراین این موضوعی نیست که کسی بخواهد ما را متهم کند.

در نخستین دوره 60 نفر از هنرمندان سینما در رشته های مختلف، برخی منتقدان و صاحب نظران، اساتید دانشگاه در رشته های مرتبط و فعالان عرصه فیلم کوتاه و مستند را دعوت کردیم تا برای شکل گیری اولیه آکادمی به ما بپیوندند و همکاری آنها با آکادمی با رعایت معیارهایی بود که برایتان توضیح خواهم داد.

به عبارتی در این آکادمی هر عضو می تواند در رشته های اعلام شده سه انتخاب با رعایت اولویت داشته باشد و نیز به رای هر هنرمندی در رشته تخصصی خودش، «ضریب» تعلق می گیرد و آرایش در دیگر رشته‌ها بدون ضریب محاسبه می شود و اینکه هیچ کدام از هنرمندان نمی توانند به خود یا عوامل فیلمی که به نحوی در آنها شرکت داشته اند رای دهند. این نکات از تاکیداتی بود که در آئین نامه مراسم و آکادمی روی آنها حساسیت ویژه‌ای نشان داده شده بود و آرا را به سمت تخصصی‌تر شدن پیش می‌برد. ضمن اینکه به شفافیت و دور از هر گونه شائبه بودن آرا، کمک می‌کرد. خوشبختانه با دقت اعمال شده و همکاری هنرمندان، این هدف کاملا محقق شد. ضمنا باید تاکید کنم که همه 60 نفر اعضای آکادمی که قبلا اسامی شان رسانه ای شده است با دقت نظر رای دادند.

کیوان کثیریان: این نکته را اشاره کردم که قصد داشتم این مراسم خصوصی باشد تا دست من باز باشد. جشن حافظ که توسط زنده یاد علی معلم برگزار می‌شد، داوری متمرکزی داشت و نویسندگانی دارد که رای می دهند. به نظر شما چرا معلم از من نظر نمی خواست؟ چون لازم نیست نظر بخواهد او قصد داشت جشن خصوصی برگزار کند آنطور که خودش دلش می خواست و به کسی ربطی نداشت از چه افرادی نظرخواهی می کند، حالا که نوبت به من رسید باید از همه نظرخواهی انجام دهم؟

من در انجمن منتقدان سینمایی وظیفه صنفی داشتم و باید به 500 نفر اعضا، یکسان نگاه کنم و از آنها رای گیری کنم. چراکه عنوان این جشن، جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی است. در واقع دست ما برای انتخاب افراد رای دهنده بسته بود ولی در اینجا یک جشن خصوصی برگزار می‌کنیم و می‌خواهیم دوستانمان حضور داشته باشند و الان رسانه هایی چون اعتماد و شرق با کیهان و جوان در کنار هم هستند، شما کجا دیده‌اید این آدمها با هم بایستند و رای بدهند. من 28 سال است کار می کنم و این حضور را ندیده‌ام . در جشن ما عین 60 نفر اعضای آکادمی در کنار هم رای دادند و همه رای موثر داشتند.

ادامه دارد....