به گزارش سرویس فرهنگی خبرگزاری موج، سید محمد مهدی زاده طالشی، عضو هیات علمی، مدرس دوره دکترا و معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ، از اساتید صاحب نام رشته علوم ارتباطات است. به مناسبت فرارسیدن روز خبرنگار، با این مدرس دانشگاه، محقق، مولف و مترجم در حوزه علوم ارتباطات و رسانه، به گپ و گفت کوتاهی در مورد وضعیت روزنامه نگاری امروز کشور پرداختیم.

*روزنامه نگاری کار هر کسی نیست

این مدرس دانشگاه در مورد دلایل عدم اقبال فارغ التحصیلان رشته روزنامه نگاری به این حرفه و حضور حداقلی آنها در تحریریه‌ ها و عرصه روزنامه نگاری گفت: واقعیت این است که جوانانی که در مقطع کارشناسی اقدام به انتخاب رشته می کنند، شناخت دقیقی از ماهیت آن ندارند؛ به همین دلیل ممکن است کسی که به رشته ارتباطات با گرایش روزنامه نگاری می آید خیلی ابعاد، ماهیت و پیچیدگی های این رشته را نداند. شاید حتی در طول تحصیلش متوجه شود که علاقه ای به آن ندارد.

وی افزود: روزنامه نگاری یک سر پردردسر می خواهد چرا که با هیجان،مشکلات و استرس زیادی آمیخته است و هر کسی هم شاید علاقه و شم روزنامه نگاری نداشته باشد. بنابراین در بازار کار، درصد کمی از فارغ التحصیلان این رشته جذب فعالیت رسانه ای می شوند و مابقی ترجیح می دهند که در حوزه های دیگری فعالیت کنند.

*احساس امنیت شغلی در روزنامه نگاران کم است

نویسنده کتاب «نظریه های رسانه» در ادامه داد: علاوه بر این، وقتی که روزنامه ای به راحتی تعطیل و یا توقیف می شود و یا تحریریه به راحتی می تواند عذر یک خبرنگار را بخواهد، احساس امنیت شغلی در عرصه رزونامه نگاری تقریبا کم است؛ به همین دلیل فرد نمی تواند زندگی و معیشت خودش را مبتنی کند بر شغل روزنامه نگاری کند.

*متخصصین در عرصه روزنامه نگاری موفق ترند

مهدی زاده افزود: از طرفی، حوزه روزنامه نگاری بسیار تخصصی شده است و حتی در حوزه های مختلف هنری، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ورزشی زیر حوزه های تخصصی تری وجود دارد که در نتیجه کسی که بعد از چند سال تحصیل در رشته روزنامه نگاری، بخواهد وارد عرصه ای مانند روزنامه نگاری پزشکی و سلامت بشود، نسبت به فردی که در رشته های پزشکی تحصیل کرده و دوره های روزنامه نگاری کوتاه مدت هم گذرانده، کار بسیار سخت تری دارد وحتی احتمال موفقیت فرد دوم در این حوزه، بیشتر هم هست. این در همه حوزه ها و رشته ها صدق می کند و کسانی که در رشته های دیگر تحصیل کرده اند و به عرصه روزنامه نگاری وارد می شوند و برخی دوره های تخصصی را می گذرنند، معمولا موفق می شوند.

مترجم کتاب «فرآیندها و تاثیرات رسانه» ادامه داد: در حال حاضر به قدری قلمروهای زندگی اجتماعی به قدری تخصصی و پیچیده شد که مانند تخصص های متنوع پزشکی، کسی که می خواهد به عنوان یک خبرنگار در حوزه ای فعالیت کند باید در آن حوزه غور کرده و به تفحص دست بزند تا بتواند روزنامه نگار موفقی باشد. رشته روزنامه نگاری در ایران هم نیاز به تخصص گرایی دارد و باید به نوعی باشد که دانشجویان این رشته اگر می خواهند که یک روزنامه نگار واقعیِ دارای نقد و نظر و قدرت تحلیل باشند، در کنار گذراندن دوره های مختلف عمومی و فراگیری تکنیک های مربوط به این حرفه، با انتخاب گرایش خود در حوزه خاصی که به آن علاقمندند، آموزش حرفه ای ببیند و در آن دارای اطلاعات عمیقی باشند. شاید بهتر باشد که دست کم به طور آزاد و یا در ترم های پایانی دوران تحصیل مشغول به تحصیل چنین آموزش هایی شوند.

مدیر اسبق گروه رسانه های دیداری و شنیداری رشته علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، تاکید کرد: در پیش آمدن چنین وضعیتی تعمدی وجود نداشته بلکه توجه و دقت لازم نشده است.

*خلاء روزنامه نگاران حرفه ای احساس می شود

مهدی زاده تصریح کرد: اصولا کسانی که در عالم روزنامه نگاری می درخشند، افرادی هستند که در یک حوزه به طور عمیق ورود پیدا کرده و صاحب دانش و بینش هستند. خلاء چنین افرادی در عرصه روزنامه نگاری ما به شدت احساس می شود و عموما شاهد فعالیت روزنامه نگاران عمومی هستیم، در حد اینکه به جایی گزارشی یا مصاحبه ای بدهند. به عنوان مثال در حوزه اقتصاد ما چند نفر روزنامه نگار اقتصادی به معنای واقعی داریم که پیچیدگی های علم اقتصاد، بازار، تورم و مانند اینها را بلد باشند؟ این خیلی مهم است و فرق می کند با اینکه خبرنگاری می گوید من می خواهم از وزیر اقتصاد مصاحبه کنم و برای این کار از چند همکارش در این حوزه چهارتا سوال می گیرد.

*جنگ خلیج فارس در منطقه ما بود اما تحلیل خارجی ها را منتشر می کردیم

معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه  با ذکر مثالی بیان کرد: در جنگ دوم خلیج فارس، رسانه های ما عموم تحلیل و تفسیرهای خودشان را از رسانه های خارجی می گرفتند، در حالی که جنگ در منطقه ما اتفاق افتاده بود. یعنی ما روزنامه نگاری که بازار نفت و انرژی و تحولات آن را بداند و رصد کند، نداشتیم. حتی در حوزه سیاست خارجی هم کسی که در حد یک وزیر خارجه دانش و بینش لازم را داشته باشد، تحولات جهانی و منطقه را بشناسد و در جایگاهی باشد که دیگران به تحلیل هایش را ارجاع بدهند، نداریم. 

این مدرس دانشگاه اظهار داشت: وقتی چنین افرادی را نداریم، روزنامه نگاری ما از آن وزانت و جایگاه برخوردار نخواهد بود و اگر چنین افرادی تربیت شوند سیاستمداران و صاحبان قدرت به آسانی نمی توانند آنها را نادیده انگاشته و کنار بگذارند.

*نبود حمایت های حقوقی از فعالیت های حرفه ای رزونامه نگاری

مهدی زاده افزود: نکته دیگری که در این زمینه موثر و قابل اشاره است، نبود حمایت های حقوقی از فعالیت های حرفه ای روزنامه نگاری است و یک روزنامه نگار باید در درجه اول احساس امنیت داشته باشد. حق دسترسی به اطلاعات و ارائه اطلاعات به یک روزنامه نگار باید به رسمیت شناخته شود، حمایت های حقوقی جدی از روزنامه نگار به عمل آید. به نظر من اگر دو نهاد رسانه و مجلس در جامعه ما به معنای واقعی کارکرد خود را داشته باشند و به خوبی حمایت شوند تا کارخود را انجام دهند، ما شاهد این همه فساد و سو استفاده های مالی نخواهیم بود.

مولف کتاب «مطالعه تطبیقی نظریه کاشت و دریافت در ارتباطات» ادامه داد: به نظر من حکومت باید صدای روزنامه نگاران و نمایندگان مجلس را بشنود؛ چرا که اگر صدای مردم در رسانه ها و پارلمان شنیده نشود، آن وقت باید آن را در کف خیابان بشنویم.

*روزنامه نگار بی نیاز از آموختن نیست

سید محمد مهدی زاده در پاسخ به این سوال که با توجه به همه مطالبی که از سختی ها و کاستی های این عرصه گفته شد، چرا عده ای با هر سطح کیفی، عاشقانه در این حیطه ورود و فعالیت می کنند، آیا از انجام فعالیت های دیگر ناتوانند یا دلایل دیگری دارد؟ گفت: چه کسی گفته که این افراد ناتوانند؟ همه به خوبی می دانیم که میزان بازدهی و کار مفید در ادارات ما چقدر است و این چیزی نیست که این افراد از پس آنها بر نیایند. اما با همه فراز و فرودها، مشکلات و آسیب هایی که وجود دارد، کسانی که به عرصه کار خبری و روزنامه نگاری ورود می کنند، واقعا افراد علاقمندی هستند. اما به نظر من، آموزش در طول عمر یک رزونامه نگار باید ساری و جاری باشد؛ هرگز از آموختن احساس بی نیازی نکند و دائم خودش را به روز رسانی کند تا بتواند پابه پای تحولات پیش رود.

وی افزود: این افراد با همه مسائل و محدودیت هایی که وجود دارد، به کار اطلاع رسانی و آگاه کردن مردم علاقمندند. برخی از اینها، واقعا افراد دردمند و دغدغه مندی هستند و می دانند که می توانند دردهای اجتماعی را در انواع رسانه های چاپی، آنلاین و دیداری و شنیداری انعکاس دهند و فریاد رسای مردم باشند.