جعفر نجفى کارگردان فیلم مستند آشو که به تازگی جایزه بهترین فیلم کودک و نوجوان از جشنواره ایدفا هلند را کسب کرده در گفت و گو با خبرنگار سینمایی خبرگزاری موج در مورد نحوه یافتن سوژه این فیلم گفت: ما برای تست بازیگر برای یک کار دیگر سینمایی به روستایی رفته بودیم که من متوجه دو کودک پسر و دختر شدم که مدام سرک می کشیدند و می روند. من هم کنجکاو شده و از آنها سوال کردم که آیا علاقه به بازیگری دارید که در ابتدا کتمان کردند.

وی افزود: اما باز هم پسرک خودش را به ما نزدیک کرد و مشخص شد که علاقه زیادی به بازیگری دارد. البته آن دختر بچه کماکان اصرار داشت که پسر بچه راست نمی گوید و با او کلنجار داشت و حتی تلاش کرد که با دعوت برای صرف ناهار در خانه شان، ما را از پرداختن به پسر بچه منصرف کند.

نجفی ادامه داد: بعد متوجه شدیم که این پسر بچه بسیار بیشتر از ما فیلم دیده است! یک پسر بچه عشایر که چوپانی می کرد به واسطه این که دختر عمویش که دانشجوی رشته سینما بوده برای او یک تبلت خریداری کرده بود و فیلم های بسیاری را بر روی آن کپی کرده بود، بیش از همه ما فیلم های سینمایی روز دنیا را دیده بود. حتی فیلم هایی که مناسب سن یک پسر بچه نیستند!

این هنرمند ادامه داد: این بچه حتی به نسبت سن خودش بیشتر می فهمید و عصای دست پدرش بود و همه این وقایع باعث شد که مسئله برای من جالب تر شود. بنابراین فکر کردم که این بچه سوژه مناسبی است و باید برایش وقت گذاشت.

وی در مورد سیر تولید فیلم گفت: به هر حال ما نزدیک محل سکونت پدری آن بچه بودیم و هر از گاهی به آنها سر می زدیم و همین باعث می شد که این بچه با دوربین عجین شده و نزدیک به زندگی واقعی خودش در مقابل دوربین رفتار کند.

* آشویی که دوست نداشت نافه برونش جلوی دوربین بیاید!

این کارگردان جوان در پاسخ به این نقد که عده ای می گویند کارگردان جانبدارانه و با طرفداری از جنس مذکر این فیلم را ساخته گفت: فیلم مستند یعنی اینکه ما چقدر به واقعیت وفاداریم و آنچه که در این فیلم در جریان است، یعنی جبهه گرفتن در مورد زنانشان و یا به اصطلاح غیرت داشتن، یک واقعیت محض در مورد مردان ایرانی و بویژه مردان بختیاری است. آشویی که دوست نداشت نافه برونش جلوی دوربین بیاید!

وی تشریح کرد: نافه برون هم یک رسم محلی است که بر اساس آن معمولا وقتی پسری به دنیا می آید نافش را به نام یکی از عموزاده ها یا خاله زاده هایش می برند تا در آینده با هم ازدواج کنند. از آنجایی که این کودکان با همین پیش فرض بزرگ می شوند، پس یاد می گیرند که نسبت به نافه برون خود غیرت داشته باشند. آشو (محمدرضا) هم در فیلم این غیرت را اعمال می کرد و ما هم نمی توانستیم از ترس اینکه ممکن است بگویند مردان بختیاری رفتاری ضد زن دارند، آن را نشان ندهیم.

* این فیلم اصلا ضد زن نیست

جعفر نجفی تاکید کرد: این فیلم اصلا ضد زن نیست. درست است که زن بختیاری جسور است و حتی اکثر کارهای مردان را زنان انجام می دهند اما مردان نسبت به آنها غیرت دارند و معتقدند که زن ها نباید بازیگر شوند. حتی این نگاه از سوی زنان هم هست و او هم نسبت به مردش غیرت دارد که این مسئله را هم در این فیلم می بینیم و این غیرت هم با زندگی در هم تنیده است.

وی افزود: سوژه مستند آشو سوژه پسر چوپانی است که سودای سینمای هالیوود را دارد و شاید این با پیش فرض ذهنی ما که همیشه چوپانان را افرادی ساده لوح که حتی حرف زدن هم بلد نیستند کاملا در تضاد است و چوپان به روزی را نشان می دهد که تبلت دارد، از اینترنت استفاده می کند و اتفاقا چون دره های زردکوه به دکلهای مخابراتی نزدیک هستند، خوشبختانه اینترنت پرسرعتی هم در اختیار دارد. حتی نسبت به خیلی از جوانان شهری هم به روزتر است.

* یک بچه عشایر بختیاری اصیل که مخاطب سینمای هالیوود شده

کارگردان فیلم آشو در پاسخ به این سوال که جدای از سوژه فیلم و جذابیت های آن، به نظر شما بادیدن رفتار این پسر بچه آیا این نگرانی بوجود نمی آید که یک بچه عشایر بختیاری که به صورت اصیل و سنتی عادت به شاهنامه خوانی دارد حالا مخاطب سینمای هالیوودی شده و در حال فاصله گرفتن از فرهنگ اصلی و اصیل خود است، گفت: نکته جالب اینجا است که آشو همه آن فاکتورها را هم دارد به علاوه عشقی که به سینما دارد و برای آن وقت می گذارد. یعنی اینکه مانند همه جوانان بختیاری نسبت به شجره نامه خود نمطلع است، شاهنامه می خواند و از تاریخچه خوانین و جنگ های بختیاری ها اطلاع دارد.

وی ادامه داد: ما در این فیلم این ویژگی ها را نمی بینیم اما جسارت و توانایی اش را به خوبی می بینیم. می بینیم که او به تنهایی چوپان یک گله است اما اتفاقات سینمای روز دنیا را هم دنبال می کند به دلیل اینکه به آن علاقه دارد.

* از آشو بازی نگرفتم اما او را در موقعیت درست قرار دادم

جعفر نجفی در پاسخ به این سوال که بازی خوب این کودک باعث شده که برخی معتقد باشند که از حالت مستند درآمده اظهار داشت: این فیلم آرزوهای یک کودک را به تصویر می کشد، درست همانطور که در فیلم می گوید "یک روز من بازیگر معروفی می شوم و ایناریتو را هم می بینم و پول گوسفندایی که موقع تماشای فیلم بابل طعمه گرگ شدنو ازش می گیرم" و من فکر می کنم که بسیاری از مستند سازان موفق می توانند با جاه طلبی و زیرکی خاص خود سوژه شان را در یک موقعیت قرار دهند تا اتفاقات به شکلی رخ دهد که مخاطب احساس کند از او بازی گرفته شده است. من هم سعی کردم با تلنگرهایی که به سوژه می زدم موقعیت خوبی را خلق کنم.

* فیلمی در مورد رسوم بختیاری

این کارگردان جوان از چند لایه بودن اثرش هم گفت و اظهار داشت: من آشو را تنها به دلیل اینکه سوژه جالبی بود نساختم بلکه می خواستم در عین حال که یک کودک مستعد را نشان دهم، گوشه ای از رسم و رسوم بختیاری ها را به تصویر بکشم. به نظرم زمانی یک فیلمساز موفق است که زیبایی های قومی اش را در کنار زشتی های آن نشان دهد. مثل یک گل که خار هم دارد.

وی افزود: آشو فیلمی است فارغ از همه فیلم های آپارتمانی رایج که ضمن اینکه از خوبی های مردم بختیاری و جذابیت های جغرافیایی منطقه بکر این استان صحبت می کند اما در عین حال به مخاطب که می تواند اتفاقا از همان خطه هم باشد، می گوید که در آنجا رسم هایی هم مثل نافه برون هم هست البته قضاوت بر عهده مخاطب است که بگوید آیا این رسم اشتباه است یا براساس مقتضیات ایلیت و قومیت درست است.

مخاطب این فیلم همه مردم هستند در عین حال مخاطب بومی هدف اصلی ما بوده و در سانس های نمایش فیلم در جشنواره فیلم کوتاه تهران مخاطبان زیادی از استان خودمان داشتیم که برای تماشای فیلم به تهران آمده بودند. بعد از دیدن این فیلم شعف خاصی داشتند چرا که به خوبی می دانند که این خطه جوانان مستعد زیادی دارند که به دیلیل محرومیت دیده نمی شوند اما شاید این فیلم کمک کند که این پسر چوپان به آرزوهایش برسد.

* سختی های تولید آشو

نجفی در مورد سختی کارش گفت: کار یک مستند سازچه در ارتباط گیری با سوژه و چه در تولید اثری مانند این فیلم که همه پروسه تولیدش در دل کوهستان و مسیر های کوچ بود، همیشه سختی هایی دارد. ضبط این کار بیست روز طول کشید و پنج روز پژوهش داشت. پس تولید آن هم نزدیک به چهار تا پنج ماه طول کشید.

وی تصریح کرد: این اثر یک کار مستقل است و با هزینه شخصی و بدون اسپانسر شروع کردیم تا اینکه مریم نقیبی تهیه کنندگی کار را پذیرفت. این تهیه کننده را از قبل می شناختم و وقتی که کار ما را دید تهیه کنندگی آن را پذیرفت.

* شاگرد فریدون نجفی هستم

این کارگردان در مورد سبقه کاریش گفت: من متولد 1364 هستم و از هفده سالگی در فضای سینما هستم. سه سال تصویر برداری کردم، به مدت هشت سال صدابردار بودم، دستیاری و حتی تهیه کنندگی هم کرده ام.

وی در پاسخ به این سوال که آیا فرد پولداری هستید که از دل یک استان محروم به این عرصه وارد شده اید گفت: من نه تنها فرد پولداری به معنای خاص خودش نیستم بلکه حتی در مواردی هم به کارهای سخت برای کسب درآمد پرداخته ام؛ اما برادرم، فریدون نجفی است که فیلمساز است و درکنار او که مقام استادی من را دارد، وارد این حرفه شده ام. البته شاید من دیرتر از بسیاری از جوانان استان که نزد برادرم فیلمسازی را یاد گرفته اند دیده شده ام اما در طول همه این سالها من در کنارش بوده و در حال کسب تجربه و مهارت بوده ام.

گفتنی است مراسم اعطای جوایز سی و دومین جشنواره بین‌المللی مستند آمستردام (ایدفا) ششم آذر ماه (هفته گذشته) در این کشور برگزار شد و فیلم کوتاه «آشو» موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم بخش کودک و نوجوان شد.

در این جشنواره فیلم «سایه‌های بی خورشید» به کارگردانی مهرداد اسکویی به عنوان نماینده سینمای ایران در بخش رقابتی اصلی این رویداد معتبر سینمایی حضور داشت و جایزه بهترین کارگردانی جشنواره را کسب کرد.

در این جشنواره معتبر مستند جهان نیز مستند «خلاف جهت عقربه‌های ساعت» به کارگردانی جلال وفایی بهترین اثر بخش مستندهای نیمه بلند را به نام خود ثبت کرد.  

همچنین ماه گذشته فیلم آشو به کارگردانی جعفر نجفی در  شصت و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های مستند و انیمیشن در لایپزیگ که از بیست و هشتم اکتبر برابر با ۶ آبان آغاز شد و شنبه با معرفی بهترین‌ها به پایان رسید و موفق به کسب جایزه شده بود.

کارگردانی و پژوهشگری این فیلم توسط جعفر نجفی، تهیه‌کنندگی مریم نقیبی، مجری طرح آرش نیکبخت انجام شده و آشو عالیور،موسی عالیور، سمیرا بالیپور، یسنا عالیور، حمیدرضا عالیور، گل پری عالیور در آن به ایفای نقش پرداخته اند.

فریدون نجفی به عنوان مشاور کارگردان ، احمد بابادی تصویربردار و صدابردار سعید بهرامی و هدی ارشد ریاحی به عنوان تدوینگر در این کار در کنار کارگردان بوده‌اند.