به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری موج، سحر عصرآزاد یکی از منتقدانی است که پیش از آغاز رسمی  سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت،  امکان تماشای فیلم های راه یافته به بخش نهایی را داشته است. بر همین اساس در گفتگویی با موج در مورد فیلم های مستند و این دوره جشنواره سینماحقیقت گفت: سینمای مستند برای من به تدریج اولویت یافته و در حال حاضر به نسبت سینمای داستانی برایم ارجحیت دارد به طوریکه من واقعا هر سال از جشنواره سینماحقیقت انرژی زیادی می‌گیرم. 

وی افزود: این نظر شخصی من است که حتی بدترین فیلم مستند ، البته اگر بتوانیم چنین عنوانی را به درستی تعریف کنیم، از یک فیلم متوسط داستانی خیلی ارزش بیشتری دارد و برای این نظر هم دلیل دارم. راستش فکر می کنم بازنمایی واقعیت و ثبت واقعیت را از دریچه دوربین یک فیلمساز یا به تعبیری مستند نگاری،  و اصولا اصالت ذاتی واقعیت در هر اثری به طور بالقوه، ارزش آن را تا حد متوسط بالا می آورد. حتی اگر در یک ساختار معیوب تبدیل به یک مستند بد شود.

این منتقد ادامه داد: بنابراین بر اساس همین تئوری با علاقه آثار مستند را پیگیری می کنم و به این آثار همیشه نمره ای از متوسط به بالا می دهم که البته در مورد این موضوع می توان بیشتر هم صحبت کرد.

عصرآزاد در ارتباط با جشنواره امسال سینماحقیقت گفت: در مورد جشنواره امسال هم باید بگویم که برای نوشتن یادداشت هایی در مورد آثار راه یافته جشنواره، این شانس را داشتم که بخش عمده‌ای از فیلم ها را ببینم و روزهای فوق العاده ای را هنگام ارزیابی این آثار داشتم.

وی با بیان اینکه کارهای خیلی منحصر به فردی را دیدم ادامه داد: واقعیت این است که من هر موقع فیلم مستندی را تماشا می کنم دیدم نسبت به جهان اطراف تغییر می کند و این تاثیر عجیبی است که این نوع سینما بر من دارد.

سحر عصر آزاد افزود: امسال هم فیلم های خیلی خوبی از فیلمسازان باتجربه و صاحب نام و حتی جوانان فیلمسازی که خودم هیچ ذهنیتی درباره آنها نداشتم، به جشنواره راه پیدا کرده اند. من از این آثار لذت زیادی بردم چرا که سوژه هایی بکر و حتی نگاه هنری خاصی برای نزدیک شدن به موضوع خاصی که در نظر گرفته بودند، داشتند. این نشان می‌دهد که ما قابلیت های بسیاری در این عرصه داریم و مستندسازان با دست باز می توانند از نگاه خاص خودشان به موضوعات متنوعی بپردازند.

آشو جذاب و بکر

این منتقد در ادامه به برخی از مستندات جذاب این دوره از نظر خودش اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از فیلم هایی که زمزمه هایش را در جشنواره فیلم کوتاه شنیدم و خدا را شکر، پس از آن  در روزهای اخیر، در جشنواره ایدفا موفقیت خیلی خوبی کسب کرد، فیلم مستند آشو ساخته جعفر نجفی بود که واقعا اثرخیلی جذاب و همراهی برانگیزی است و فراتر از یک فیلم جذاب داستانی، مخاطب را درگیر می‌کند. از امتیازات این فیلم این است که یک کاراکتر منحصر به فرد و به نظر من خیلی بکر دارد که جعفر نجفی هم در یافتن آن خوش شانس بوده و هم به نظر من جستجوگر خوبی بوده که توانسته با این کاراکتر محمد که ملقب به آشو است ارتباط برقرار کند.

وی با تاکید بر اینکه آشو یکی از فیلم های بسیار دیدنی و تامل برانگیز است، افزود: نکته بعدی در این خصوص نگاه این کارگردان جوان است که بدون این که در واقعیت دخل و تصرف کند، با توجه به اینکه ریشه های مشترک با این پسرک چوپان دارد و همین نکته به او کمک بسیاری کرده، توانسته یک نگاه همه جانبه به پسر بچه‌ای بختیاری که  ویژگی منحصر به فرد «عشق سینما» دارد، بیاندازد. به رغم این که اصطلاح «عشق سینما» کلیشه شده است اما این شخصیت آنقدر منحصر به فرد است و داستان زندگیش آنقدر به سینما و ویژگی های کلیشه‌ای یک مرد بختیاری گره خورده که همه اینها سبب شده این کاراکتری که از نگاه آقای نجفی به تصویر در آمده، بسیار جذاب باشد.

صحنه هایی از یک جدایی، تاکیدی بر برد جهانی سینمای ایران

سحر عصر آزاد ادامه داد: فیلم دیگری که توجه مرا به خود جلب کرد اثر آقای مجید صداقت با عنوان صحنه هایی از یک جدایی است. این کارگردان به همراه همسرش تهمینه منزوی، پیش از این هم یک پشت صحنه دیگر با عنوان فروشنده که در مورد فیلم فروشنده اصغر فرهادی بود، ساخته بودند. فیلم جدیدشان این ویژگی را دارد که به فیلم جدایی نادر از سیمین پرداخته؛ اثری که همه ما می دانیم چه جایگاهی در سینمای ایران دارد و بعد از ۱۰ سال رجوع مجدد به آن، به همراه گفتگو های بسیار جذاب و منحصر به فردی در کنار ارتباط بی واسطه ای که با اصغر فرهادی گرفته شده است، از جذابیت های این فیلم است.

این منتقد ادامه داد: کنکاش در سکانس های مهم و جنجالی فیلم و اینکه نطفه فیلم چگونه شکل گرفته است، چند گفتگوی مهم با کارگردان هایی مثل مایک لی، یا ژان کلود کریر که اظهارنظرهای خیلی منحصر به فردی در مورد فیلم جدایی ... دارد و یا از سوی دیگر ابراهیم گلستان که اظهارنظرهای جنجالی همیشگی خود را دارد و به نظر من درباره این فیلم هم نقطه نظرات جالبی داشته و در کنار همه اینها اظهار نظر افراد مهمی مثل راجر ایبرت و نقل قولی از وودی آلن هم در این فیلم مستند وجود دارد.

سحر عصرآزاد تاکید کرد: همه اینها وقتی در یک فیلم تجمیع شده به نظر من دید ما را تغییر می‌دهد و به مخاطب نشان می‌دهد که جدایی نادر از سیمین فقط یک فیلم محبوب در تاریخ سینمای ما نیست و چقدر جهانی شده و اما متذکر می شود که بایک نگاه ملی ارزش‌های آن را کوچک نکنیم چرا که این فیلم واقعا تاثیر و عمقی بیش از اینها و جهانی دارد.

عصمت بانو ماجرای یک مادر شهید کار آفرین

عصرآزاد افزود: در کنار این دو فیلم، فیلم مستند پرتره با عنوان عصمت بانو وجود دارد که به نظر من فیلم خیلی خاصی است؛ از این جهت که فیلم به یک بانوی جنوبی می پردازد که در اهواز زندگی می کند و فردی کارآفرین است و کارهای عجیب و غریبی انجام داده است. این فیلم بعد از آنکه به خاطر کاراکتر این زن، یک شروع خیلی پر انرژی دارد، وقتی که ما را با زندگی ایشان نزدیک می‌کند، به تدریج تراژیک شده و به سمت لحظه های تلخ زندگی این زن می رود. نریشن‌های ذهنی این کاراکتر روی فیلم را هم خانم ثریا قاسمی گفته اند که بر جذابیت آن افزوده است. ایشان مادر دو شهید هستند و فیلم در مورد مصائبی است که ایشان دچار شده اند و چگونه از آنها عبور کرده اند و الان در این شرایط و موقعیت فعلی قرار گرفته‌اند. به نظر من فیلمی است که بدون آنکه میزان تلخ و تراژیک بودن داستان را زیاد کند، ثبت خیلی دقیق و تاثیرگذاری از این شخصیت است.

نمایش پیامدهای جنگ داعش این بار در سوریه

وی ادامه داد: در عین حال در فیلم های امسال مضامین حساس و ملتهبی وجود دارد مثلاً موضوعاتی همچون کودک همسری که موضوع مهمی است که در بین فیلم ها دیده ام و برایم جالب بود. ضمن اینکه رضا فرهمند که پیش از این فیلم تلخ و تاثیرگذار زنانی با گوشواره های باروتی را در مورد زنان قربانی داعش و زنان داعشی ساخته بود، امسال هم  با دومین اثر خود با نام نت های مسی یک رویا در جشنواره حاضر شده که کماکان به پیامدهای جنگی که به واسطه داعش در کشورهای اطراف ما ایجاد شد، می پردازد.

عصر آزاد افزود: فرهمند در فیلم قبلی با یک نگاه همه جانبه مسائل زنان متاثر از داعش در عراق پرداخته بود و این بار به یک پسربچه فلسطینی که در اردوگاه کمپ دمشق و در آن وضعیت اسف‌باری که در آن خرابه ها وجود دارد، می پردازد. در واقع این پسر نماینده مردمی است که انگار دوبار خانه خراب شده اند، اما آرزوهای بزرگش را برای نوازنده شدن و برگزاری کنسرت در آن خرابه ها را می بینیم. به تماشای یک گروه و جمعی از کودکان می نشینیم گه در سن های مختلف هستند و به طور عجیبی عمیق و بزرگ منش هستند که گاهی مطمئن نیستیم که در حال تماشای یک فیلم مستند هستیم یا یک فیلم داستانی پرداخته شده و به نظر من آقای فرهمند هم در جستجویش به موفقیتی رسیده و توانسته موقعیت خاصی را برای فیلمش انتخاب کند و هم نگاه خیلی منصفانه ای دارد و خیلی وفادار به شرایط باقیمانده و با آن افراد همراهی کرده است . به همین دلیل به نظر من نت های مسی یک رویا از فیلم‌های دیدنی‌ است.

ملیت موضوع مهم پنهان

پیشنهاد یعدی این منتقد فیلم پنهان بود و در این باره گفت: شیرین برق نورد هم که نگاه خیلی ظریفی را در مستند دنبال می کند و در مجموعه کارستان هم یکی از فیلم های خوب را ساخته بود، فیلم پنهان را در مقطعی که در آلمان به سر می‌برد و کارگاه های مستند را برگزار می‌کرد ساخته است. وی به همراه همسرش محمدرضا جهان پناه که همواره فیلمبرداری آثارش را به عهده دارد این فیلم را راجع به دیوار برلین که دیگر فرو ریخته ساخته است.

عصر آزاد ادامه داد: در نگاه اول شاید این طور به نظر برسد که موضوع این فیلم هم کلیشه ای و یا تکراری است. اما وقتی که با فیلم همراه می‌شویم، می بینیم که هم فرم و ساختاری که این کارگردان برای فیلمش طراحی کرده است تا مصاحبه‌هایی که دارد جنبه تکراری و کلیشه ای نگیرد؛ و هم این که به بهانه این دیوار، سراغ مضمون خیلی عمیق و بسیار تامل برانگیز  ملی‌گرایی رفته است و این سوال را مطرح می کند که ملیت ما چقدر انتخاب ماست و ملیت چقدر می تواند بر دوش افراد سنگینی کند که حتی باعث می‌شود که عده‌ای از افراد بخواهند ملیت خود را تغییر دهند؟ و اصولا نگاه به ملیت که می تواند در رفتار شناسی مردم و پیش زمینه مواجهه آدم ها با یکدیگر تاثیر گذار باشد.

این منتقد ادامه داد: خوبی این فیلم در آن است که از افراد مختلف با ملیت های متفاوت از جمله افرادی از اروپا و آسیا و حتی ایران، وام می‌گیرد و این موضوع را به آسیب شناسی می گذارد. در کنار آن به دیوار برلین به عنوان نمادی که باعث شد تفرقه و جدایی بین ملت یک کشور بیافتد می پردازد که خیلی صحنه های بکر و مستندی را در فیلم استفاده کرده است که به نظرم جذابیت کافی برای تماشای فیلم دارد.

سفر قهرمانانه یک حلزون

در ادامه سحرعصر آزاد گفت: فیلمی مثل آهسته و آرام ساخته دلاور دوستانیان که واقعاً فیلم عجیبی است و در مورد سفر قهرمان وار یک حلزون است که طبیعتاً با صرف وقت بسیار و عشق زیاد به کارگردان تولید شده است. البته این هنرمند در فیلم های قبلی اش هم به حیاط موجودات زنده همین نگاه دراماتیک را داشته و این فیلم مخاطب را بسیار جذب می کند.

جذابیت های اثر یک پیشکسوت

وی افزود: همینطور فیلم خانم و آقای تامپ ساخته فرهاد ورهرام که در آن تصاویری از جغرافیای ایران از پیش از انقلاب تا امروز به زیبایی دیده می‌شود و به یک زوج خارجی اشاره دارد که در باغشان اقدام به نگهداری و پرورش اسب ترکمن و سگ تازی می کنند و بسیار فیلم جذابی است؛ با همه جذابیت هایی که کار این مستندساز پیشکسوت در خود دارد.فیلم های دیگری هم با مضمون اجتماعی همچون پرداختن به کودکان کار و موضوعات دیگری هم بود که در حال حاضر حضور ذهن ندارم.

تنوع موضوعی مهمترین ویژگی این دوره سینما حقیقت

سحر عصرآزاد در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه چند سالی است که این جشنواره را پیگیری می‌کنید سیزدهمین دوره جشنواره سینماحقیقت را چقدر محافظه کار و یا جسور تر نسبت به دوره های قبل دیده اید گفت: شاید بتوانم سوال شما را اینگونه پاسخ دهم که آن چیزی که در فیلم‌های جشنواره امسال برای من بسیار جالب بود، تنوع مضمونی فیلم ها است. اینکه بتوان در این جا از یک قصه تلخ اجتماعی همچون کودک همسری یا مضامین جنگی و یا محرومیت ها را دید و در عین حال فیلم های جذاب تری که کاراکتر جذابی همچون آشو دارد را تماشا کرد.

وی ادامه داد: با همین مثال هایی که در بالا ذکر کرده ام، این جشنواره از تنوع و گوناگونی بسیار خوبی برخوردار است که به نظر من از مهم ترین ویژگی های آن است و این نکته به نظر من نتیجه این بوده که ملاحظه‌کاری کمتری در انتخاب وجود داشته و یا اینکه دقت شده تا تنوع نگاه وجود داشته باشد و یک نوع ژانر  یا نگاه در آن برجسته  یا حذف نشود.

عصر آزاد در پایان خاطر نشان کرد: البته من به دلیل این که جزو هیات انتخاب آثار نبوده‌ام به طور طبیعی از اینکه چه تعداد فیلم به دبیرخانه رسیده و یا درچه ژانرهای بوده‌ و از چه کیفیتی برخوردار بودند خبر ندارم. اما در آنچه که به عنوان خروجی دیده‌ام، برایم جالب بود که یک سویه نگری وجود ندارد‌. در عین حال از نظر تکنیکی هم برای من جالب بودند که کارها از یک استاندارد متوسط رو به بالایی برخوردار هستند که باز هم نشان دهنده نگاه حرفه ای هیات انتخاب است که توانسته‌اند از میان آثار ارسالی آثار خوبی را انتخاب کنند تا مخاطبان علاقه‌مندی که این جشنواره را دنبال می کنند و در واقع به نوعی روند سینمای مستند ما را با دیدن فیلم های این جشنواره مورد بررسی قرار می‌دهند، بازتاب خوبی از سینمای مستند ما ببینند که البته به طور طبیعی از فیلتر دبیر و یا هیات انتخاب جشنواره گذشته است.