امیراحمد فلسفی از اساتید برجسته خوشنویسی کشور در مورد بهره گیری هنرمندان خوشنویس از نام حضرت علی (ع) یا احادیث علوی و دلیل غیر تکراری شدن آن به خبرنگار تجسمی خبرگزاری موج گفت: با توجه به اعتقادی که مردم به شخصیت حضرت علی (ع) دارند و او را به عنوان الگوی دینی، پهلوانی، جوانمردی و سایر صفات نیکی که در وجود اوست، می بینند، هنرمندان هم به عنوان بخشی از همین مردم بر اساس علاقه و اعتقاد خود و یا توجه جامعه، بخشی از کارشان را به این موضوعات می پردازند.

وی افزود: کلمه علی از نظر خوشنویسی، در خطوط مختلف بویژه در خط فارسی که نستعلیق است، شکل مناسبی برای پدید آوردن فرم های مختلف  دارد و از این حیث می تواند ایجاد تنوع کند. ضمن اینکه در عصر حاضر تنوع و به خصوص استفاده از دیتیل هایی از اجزا یک عنصر هنری هم خیلی رایج شده است و همین دست هنرمند را باز می گذارد تا بتواند همواره فرم‌های متنوعی ایجاد کند و حتی با ترکیب عناصر دیگری از فرم و رنگ این تنوع را بیشتر کند. همه این مسائل باعث می شود که با آثار متنوعی از هنرمندان مختلف روبرو باشیم.

این استاد خوشنویسی در مورد تاریخچه استفاده از عبارات نهج البلاغه و اینکه  آیا این مسئله ریشه در گذشته دارد و یا در چهل سال اخیر به طور ویژه رونق پیدا کرده، گفت: البته این مسئله نیازمند مرور و بررسی دقیق تری است اما از آنجایی که حضرت علی (ع) سخنوری بزرگ بوده و سخنان و نامه هایش در تاریخ ماندگار است، به تدریج با کشف و شناخته شدن آنها، در کنار ادعیه و آیات، این جملات در آثار خوشنویسی هم وارد شدند. 

وی ادامه داد: البته واقعیت این است که در گذشته آثار هنری و به خصوص هنر خوشنویسی، در یک محدوده و قالب های مشخصی کار می شده اند اما در عصر حاضر با تنوعی که تمدن جدید بوجود آورده و از همه و به خصوص هنرمندان آن را طلب می کند، پرداختن به اشکال مختلف هنری در خوشنویسی هم باب شده است و از وقتی که هنر مدرن در ایران شکل گرفته این تنوع بخشی به خوشنویسی هم سرایت کرده است. 

فلسفی با بیان اینکه از دهه های چهل و پنجاه به تدریج این تنوع شروع شد، گفت: با توجه به اینکه پس از انقلاب برخی از مسائل اجتماعی باعث شد که به خوشنویسی بیشتر توجه شود، در عین حال هنر مدرن هم به کار خودش ادامه داد و گستردگی ارتباطات و دسترسی سهل و وسیع هنرمندان به منابع بیشمار جهانی که امروزه بوجود آمده، باعث شده که هنرمندان هم خلاقیتشان بیشتر شکوفا شود.

این مدرس خوشنویسی در پاسخ به این سوال که آیا با شکل گیری نقاشی خط این تنوع ایجاد شده است گفت: نه تنها این گونه هنری بلکه فرم های گرافیک مدرن هم به هنرمندان کمک می کند تا بدون توسل به نقاشی خط و یا رنگ، بتوانند فرم های متنوعی به آثار خوشنویسی بدهند. به عنوان مثال خودم بیشتر بر این ویژگی متمرکز شده ام که ببینم از ذات هنر خوشنویسی بدون استفاده از رنگ یا لزوما بدخط نوشتن یا خط بی هویت داشتن تا چه حد در ایجاد تنوع می توان استفاده کرد. 

وی تصریح کرد: از زمانی که حسین زنده رودی و برخی هم دوره ای هایش نقاشی خط را شروع کردند، لزوما خط را به عنوان خوشنویسی در آثارشان استفاده نکردند بلکه تنها نوشتاری بود که با تنوعی که به آن می دادند ایجاد فرم جدید می کردند. یعنی ابزارشان حروف و کلمات فارسی بود که البته این جریان از غرب و حروف لاتین شروع شده بود. اما من با ابزار و حروف خوشنویسی سعی کردم که این تنوع بخشی را تجربه کنم.

نام علی تداعی کننده خوبی ها است

امیراحمد فلسفی در پاسخ به این سوال که آیا می توان گفت که نهج البلاغه یکی از منابع سوژه یابی خوشنویسان است گفت: البته به خصوص برای شیعیان منابع دینی غیر از قرآن، احادیث و دعاها خیلی دستمایه ایجاد آثار هنری بوده اما شاید بیش از نهج البلاغه هنرمندان بر روی کلمه «علی» کار کرده اند چرا که دارای ویژگی هایی است که انعطاف پذیر است و قابلیت تنوع بسیار دارد. 

این عضو انجمن خوشنویسان ایران ادامه داد: طبیعتا وقتی مطالب طولانی می شود تنوع محدود می شود چرا که در متن طولانی جنبه خوانا بودن اولویت پیدا می کند و بیشتر حالت کتابت پیدا می کند نه فرم؛ در حالی که در فرم این امکان وجود دارد که با یک حرف یا کلمه می توانیم تنوع ایجاد کنیم و توجه بیننده را جلب کنیم. اما وقتی موضوع تبدیل به یک خطبه یا متن طولانی می شود توجه به متن بیشتر و ایجاد تنوع کمتر می شود. بنابراین هر چه تعداد عبارات کمتر باشد تنوع بیشتری می تواند داشته باشد و تمرکز بیشتری بر اجزا شکل بگیرد.

وی در پایان با بیان اینکه کلمه «علی» در اشکال و با کاربردهای مختلف کار شده گفت: با توجه به جایگاه حضرت علی (ع) نزد جامعه، این کلمه توجه را به خود جلب می کند و اشاره دارد به نکات مثبتی که در شخصیت ایشان است. در واقع افراد با دیدن این کلمه به یاد آن خوبی ها می افتند و طبیعتا این کلمه با تنوعی که دارد تداعی صفات خوب بیشتری هم خواهد داشت.