حواشی یک انتخاب!/این بار معاونت هنری ارشاد به خوشنویسان اعتماد کرد

انتخاب دبیران آخرین دوره جشنواره تجسمی فجر در دولت دوازدهم با حواشی خاصی روبرو شده است.

به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری موج، چهار روز پیش خبری مبنی بر انتخاب دبیرکل (اجرائی) و دبیر هنری سیزدهمین جشنواره تجسمی فجر منتشر شد که واکنش هایی در پی داشت. این واکنش ها بیشتر از سر تعجب برای انتخاب علی اشرف صندوق آبادی به عنوان دبیر این دوره جشنواره بود. اگرچه هیچ قطعیتی برای اینکه دبیر جشنواره کدام فرد با چه گرایش هنری باید باشد وجود ندارد، اما به نظر می رسد که این بار معاونت هنری وزارت ارشاد به خوشنویسان اعتماد بیشتری کرده است که به خودی خود نمی تواند محلی از اشکال باشد اما این بار با حواشی روبرو شده است.

پس از آنکه با پیگیری و تلاش غلامعلی طاهری (که یک هنرمند نقاش است) سیزده سال پیش، اولین جشنواره تجسمی فجر راه اندازی شد و او اولین دبیرکل آن بود، تا امروز چهار نفر دیگر دبیری این جشنواره را به عهده داشته اند. محمدعلی رجبی ، عباس میرهاشمی ، مجتبی آقایی و ابراهیم حقیقی که به ترتیب، نقاش و نگارگر، عکاس و گرافیست هستند. این بار صندوق آبادی با تجربه قائم مقامی انجمن خوشنویسان ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین، گسترده ترین و شاید منسجم ترین تشکل های هنری ایران به این سمت گماشته شده است.

این که رفتار ابراهیم حقیقی که سال گذشته و در اوج اتفاقات ناگوار به همراه همه دبیرانی که برای رشته های مختلف انتخاب کرده بودند، کار را نیمه کاره رها کردند و بعد با هزار و یک حرف و حدیث گفته و ناگفته به ادامه آن بازگشتند، چقدر در تغییر دبیر جشنواره انجامیده را نمی دانیم؛ اما هر چه هست یکی از همراه ترین گرایشات هنری در طی این سال ها خوشنویسان بوده اند که کمتر اجازه غلبه حاشیه بر متن فعالیت هنری را داده اند و می توان حدس زد که این اعتماد در واپسین سال دولت روحانی و وزارت ارشاد متبوعش از چنین منظری رقم خورده باشد.

اما مسئله به اینجا ختم نمی شود و عده ای معتقدند که پشت پرده این انتخاب تنها یک ملاحظه مدیریتی نیست بلکه در بهترین حالت در پاسخ به حمایتی است که اعضای برجسته انجمن خوشنویسان در سال ۹۷ از مدرک درجه یک هنری معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در زمره خوشنویسان است، انجام دادند و یا اینکه سرمایه گذاری است برای دوران پسا مدیریتی این معاون وزیر نسبتا جوان.

در واقع ماجرا به این بر می گردد که سیدمجتبی حسینی در سال ۹۷ در پی شائبه هایی که درباره اعطای گواهینامه درجه یک هنری که توسط شورای ارزشیابی هنرمندان به وی اعطا شده بود، در نامه ای به سید عباس صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) با تاکید بر طی شدن روند قانونی برای اعطای گواهینامه درجه یک هنری به وی، دلیل تودیع(بازگرداندن) آن را جلوگیری از ایجاد حاشیه ذکر کرد.

اما وی که در این نامه به سابقه نزدیک به سه دهه ای فعالیت هنری اش در عرصه خوشنویسی و تائیدیه تعدادی از استادان شناخته شده و پیشکسوت خوشنویسی نیز اشاره کرده و اضافه کرده بود: "برای پیشگیری از ایجاد شائبه، رفع شبهه‌های به وجود آمده و دور ماندن ساحت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از حاشیه‌های برساخته، گواهینامه اعطا شده را به جنابعالی به عنوان وزیر و رئیس شورای ارزشیابی هنرمندان تودیع می‌کنم تا در زمانی دیگر که مسئولیتی در این وزارتخانه ندارم، بررسی بایسته در این خصوص صورت گیرد."

نشان درجه یک هنری، یکی از گواهی‌نامه‌هایی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به هنرمندان اعطا می‌کند؛ این درجه هنری، جایگزینی برای مدرک علمی یک هنرمند به شمار می‌رود. هنرمندانی که فاقد مدرک دانشگاهی اند یا مدرک دانشگاهی آنها آن سطح را نمی‌پوشاند، این فرایند را طی می‌کنند و پس از مدتی درجه هنری دریافت می‌کنند. بر همین اساس در تیرماه سال ۹۷ و زمانی که برای اولین بار؛ فهرست مدارک تحصیلی معاونان و مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد، مدرک حسینی، کارشناسی ذکر شد.

تمام آنچه طی سال‌های گذشته در معاونت هنری وزارت ارشاد گذشته این شائبه را ایجاد می‌کند که حسینی در آخرین سال دولت دوازدهم و حضور خود در وزارت ارشاد، از فرصت باقی مانده برای ایجاد پل‌هایی برای آینده کاری خود در انجمن خوشنویسان ایران استفاده کرده است و قائم مقام این انجمن را به عنوان دبیر بزرگ‌ترین رویداد هنرهای تجسمی سال منصوب کرده است.

اما جدای از این مسائل به عنوان حاشیه ای پر رنگ، در خبر ارسال شده جهت معرفی دبیر جدید جشنواره تجسمی بر بنیه مدیریتی صندوق آبادی تاکید و تکیه شده است اما می توان گفت، گرچه در انجمن خوشنویسان (بدون در نظر گرفتن هر انتقادی که در مورد آنها مطرح است) یک انسجام و ثبات خوبی دیده می شود اما به نظر می رسد که اگر ثباتی در این انجمن هست بیشتر به دلیل حضور استاد امیرخانی و توانائی های ایشان و از آن مهمتر ساختار جا افتاده انجمن خوشنویسان است.

ضمن اینکه از سویی دیگر، جدای از اینکه چند دستگی و رقابت های عجیب درون صنفی خوشنویسان می تواند آفتی باشد که به جان جشنواره بیفتد و حتی حضور این گروه از هنرمندان را با اما و اگر هایی روبرو کند؛ بلکه اصولا همراه ساختن اقشار مختلف هنرمندان در رشته های متنوع در عرصه هنرهای تجسمی خود داستان دیگری است که پیش روی برگزار کنندگان و بویژه دبیران این دوره است. برگزاری کنندگانی که نه تنها بر اساس رویه ای استاندارد و منطقی برای یک جشنواره بزرگ و ثابت چون جشنواره تجسمی فجر ، بلافاصله بعد از پایان یافتن دوره قبلی منصوب نشدند بلکه در شرایطی بحرانی که اتفاقا از همان سال گذشته و با بروز بیماری ناشناخته کرونا حاکم شد، تنها در فاصله ای نزدیک به چهارماه برای این امر مهم آن هم به صورتی نیمه کاره انتخاب شده اند.

در عین حال با توجه به اینکه بخش عمده ای از رشته های هنری حاضر در جشنواره تجسمی فجر، از هنرهای مدرن هستند و یکی از مسائلی که به عنوان مشکل برگزاری این جشنواره مطرح بوده نحوه توجه و پرداختن آن به هنرهای معاصر و جدید است، می بینیم که با انتخاب احمد وکیلی سعی بر این شده که به وجه هنری ماجرا هم تاکید شود؛ اما یکی از مشکلات درونی این دوره تفاوت نگاه این دو بزرگوار (دبیرکل و دبیرهنری) به هنر است که یکی در رشته ای اصیل و سنتی فعالیت و مهارت دارد و دیگری در زمره هنرمندان اصطلاحا روشن فکر و مدرن و معاصر قرار می گیرد. همانطور که در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد وی در اعتراض به یک رویداد هنری و البته با حمایت مدیرکل هنرهای تجسمی وقت که روحیه بازی در مواجهه با هنرمندان داشت، با تعداد دیگری از دوستان خود عضو گروهی موسوم به ۳۰+ شدند که می تواند مزایا و تبعات خاص خود را برای جشنواره ای که به مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می شود، داشته باشد.

البته اشاره نگارنده به گروه ۳۰+ به این دلیل بود که طی هشت سال گذشته حضور افرادی همچون جمشید حقیقت شناس که او هم در آن عضویت داشته، در صحنه یا پشت صحنه جشنواره تجسمی فجر مسیری را در مقابل این جشنواره گذاشته که دست کم طی دو سال گذشته و همزمان با برگزاری دوره‌های پیشین جشنواره، مصاحبه هایی که با بنیانگزاران این جشنواره و دبیران وقت (غلامعلی طاهری، عباس میرهاشمی، مجتبی آقایی و سیدمسعود شجاعی طباطبائی) انجام داده است قابل بررسی و تامل است.

البته قطعا توانمندی ها و روحیه معلمی علی اشرف صندوق آبادی و احمد وکیلی و تلاش بی وقفه ایشان در عرصه هنر این سرزمین بر کسی پوشیده نیست اما به هرحال از سردرگمی جشنواره تجسمی فجر و اینکه به نظر می رسد تکلیف هیچ کس با آن مشخص نیست هم نمی توان گذشت.

بیشتر بخوانید: