به گزارش خبرنگار موج، این جملات در حقیقت سرمنشاء نامگذاری امروز، به نام شاعر حماسه سرای ایران است. محمدجعفر یاحقی، استاد ادبیات و مدیر قطب علمی فردوسی شناسی در ادامه با اشاره به اینکه وجه تسمیه‌ این روز را  از یک بیت شاهنامه گرفتیم که در آن فردوسی اینگونه سراییده است:

 سرآمد کنون قصه یزدگرد

 به ماه سفندارمذ روز اِرد

 گفت: براین اساس سرایش شاهنامه در روز ۲۵ اسفند به پایان رسیده‌ است. ما دیدیم ۲۵ اسفند وقت خوبی برای بزرگداشت نیست. چون شب عید است و هوا هم خیلی مساعد نیست و تازه تقویم قدیم شاهنامه با تقویم ما جور نیست و بنابراین بهترین ماه اردیبهشت است که طبیعت خرم است و مسافران عید از مشهد رفته‌اند و مسافران تابستانی هم هنوز نیامده‌اند. از این رو ۲۵ اردیبهشت را به شورای فرهنگ عمومی استان پیشنهاد دادیم و قبول کردند. بعد در سطح کشوری هم مقامات را توجیه و قانع کردیم و بالاخره شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی این روز را تصویب کرد. از طرفی دانشگاهیان خارج از کشور هم روزهای دیگری را پیشنهاد دادند و من متقاعدشان کردم و خوشبختانه این روز به نام فردوسی جا افتاد. از چهار سال پیش هم، «پاسداشت زبان فارسی» به این روز اضافه شد.»

شیوه نامه ای برای زندگی و حکمرانی

فردوسی اما به گفته کارشناسان، آیین نامه ای است برای حکمرانی و فرمانروایی. شیوه نامه ای  ۱۰ هزار ساله ایرانیان که در دانشنامه شاهنامه فردوسی با عنوان آئین شهریاری به آن اشاره شده، بر پایه دانش، فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی و با حضور همه اقوام، دسته‌ها و گروه‌های مردم از همه گرایش‌ها بنا شده، زمامداری نوینی در جهان بنیان گذارد که پیشتر در دانشنامه شاهنامه فردوسی بدان اشاره شده است. بر پایه دانشنامه شاهنامه حکیم فردوسی که شناسنامه فرهنگ و تمدن ما ایرانیان است، آئین شهریاری شیوه‌ای برای اداره کشورهایی بوده که در چنبره جهان‌شاهی (امپراتوری) ایران بزرگ وجود داشته است؛ در این شیوه‌نامه زمامداری، همه شهروندان، زن و مرد از هر قوم و دسته و طبقه اجتماعی، سهمی برابر در اداره کشور داشته اند.

آیین شهریاری و فرهنگ پهلوانی، دو دستاورد ارجمند ایرانی برای حکمرانی محلی و فرمانروایی جهانی است. نظام‌کشورداری جهانی بر پایه آئین شهریاری هنوز هم در همه کشورها مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؛ نظام محلی روستاها و شهرهای ایران از سوی پهلوانان به نمایندگی از همه مردم اداره می‌شد که هم اکنون پشتوانه تاریخی شوراهای شهر و روستا است.

در این گونه از فرمانروایی، پهلوانان پاسداری از همه قشرهای گوناگون مردم را بر عهده دارند و توده مردم در مدت زمان کوتاه با فراخوان پهلوانان، بسیچ شده و یاور شهرهای ایرانی می‌شوند که هم اکنون به بسیج مردمی در ایران و جهان شناخته می‌شود.

همچنین مجلسی که از نمایندگان مردم تشکیل شده نیز شهریاران شهرهای ایرانی را برمی‌گزیدند که هم اکنون شهرداران شهرها خوانده می‌شوند؛ به نظر می‌رسد که مجلس عوام در دنیا از همین گونه مجلس ایرانی الگوبرداری شده باشد که در کشور ایران کنونی در سده پیشین به مجلس شورای ملی یا مجلس شورای اسلامی مشهور شده است.

از سویی براساس آنچه در شاهنامه آمده است، مجلس مهستان یا بزرگان که نمایندگان طبقه‌های اجتماعی گوناگون شامل کاتوزیان یا روحانیان، نیساریان یا نظامیان، دست‌ورزان یا صنعتگران، برزگران یا کشاورزان و دام پروران و هم‌چنین پزشکان، مهندسان، بازرگانان، هنرمندان و نویسندگان بودند نیز اداره کلان کشور، برگزیدن فرمانروایان یا شهریاران ایران بزرگ و نیز اداره دیگر کشورهای هم‌سو با ایران که از هند، چین، آسیای میانه، حجاز و خاورمیانه تا شرق و جنوب اروپا و شمال آفریقا را در بر می‌گرفته است نقش های تعیین کننده ای داشته‌اند. مجلسی که در دنیای کنونی ایران به مجمع تشخیص مصلحت مشهور شده است.

آیین شهریاری

در آیین شهریاری ۵ روز نخست آغاز سال نو خورشیدی نوروز عمومی بوده که ویژه دادگستری همه مردم محسوب می‌شد. در این روزها میر نوروزی، وظیفه داوری و حل اختلاف مردمان با فرمانروایان را بر عهده می‌گرفته و پس از پایان دادگستری که به داد ستمدیدگان رسیدگی می‌شده، جشن سالانه نوروز در ایوان نوروز یا نوروز گاه برگزار می‌شده است. در ۵ روز دوم آغاز سال نو خورشیدی که نوروز خصوصی بوده، حل اختلاف مردم و فرمانروایان به گونه جدا با حضور بزرگان و خویشان با دید و بازدیدها انجام می‌شده و به شادباش این همه کار شایسته، آئین نوروز جشن گرفته می‌شده است.

از طرفی در آیین شهریاری، هر ماه یک روز به دادگستری و دانش‌گستری بر پایه خردورزی و مهرورزی اختصاص داده می‌شده که پس از گسترش داد، دانش، خرد و هنر آن را جشن می‌گرفتند. بر این اساس در گاه شمار ایران باستان هر روز ماه‌های دوازده‌گانه، یک نام داشته و هنگامی که نام روز با نام ماه یکی می‌شد، آن روز جشن عمومی گرفته می‌شد. این روز در پردیس‌ها یا باغ‌های ایرانی پس از دادگستری، جشن‌های ماهانه ایرانی برپا می‌شده است.

دکتر منوچهر تشکری، استاد زبان وادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز ،مبارزه ی خردمندانه و دین باورانه فردوسی با خلفای بنی عباس را یکی از اهداف سرایش شاهنامه عنوان کرده و گفت: مبارزه ی خردمندانه و دین باورانه فردوسی با خلفای بنی عباس که به ناحق به جای پیامبر گرامی اسلام (ص) و اهل بیت بزرگوارش (ع) نشسته بودند و اهدافی جز ادامهء حکومت خویش و تحقیر مسلمانان غیر عرب و فارسی زبان نداشتند و فردوسی به عنوان یک شیعه و ایرانی دانا نمی‌توانست این وضعیت را بپذیرد؛ بنابراین آنگاه که در شاهنامه و از زبان برخی از پهلوانان با بیانی تند و برخوردی نامناسب روبه رو می‌شویم، باید بدانیم که مقصود از آن، خلفای بنی عباس است؛ زیرا فردوسی آنقدر حکیم و داناست که می‌داند زبان ، هرگز باعث برتری قومی بر قوم دیگر نیست؛ هرچندکه بسیاری از محققان، چنین ابیاتی را الحاقی و افزوده شده به شاهنامه در سده‌های پس از سرایش آن می‌دانند.

بی بی زینب افضلی،استاد ادبیات فارسی نیز شاهنامه را نمود و بخش مهمی از فرهنگ ایرانی عنوان کرده و گفت: آنچه بیش از همه چیز می‌تواند یک فرهنگ را ماندگار کند زبان آن سرزمین است کار بزرگ فردوسی انتقال هویت ایرانی است و او به درستی توانسته به وسیله پیوند زبان و فرهنگ هویت ایرانی را ماندگار کند.

فردوسی در جهان ۱۴۰۰

حالا و بعد از چند هزار سال از تحریر شاهنامه و مخالفت هایی که تا پیش از این در مورد بزرگداشت وی صورت می گرفت،  چند سالی است که روزی را به نام این شاعر بلند آوازه کشورمان به نامش زده اند. ۲۵ اردیبهشت ، روز ابوالقاسم فردوسی.

بزرگداشتی که هر سالی که می گذرد باشکوهتر و گسترده تر برگزار می شود. امسال این روز با برنامه های متنوعی در اقصی نقاط کشور برگزار شد. خوشبختانه بزرگداشت این پاسدار گنج پارسی که تا همین چند سال قبل به خاطر برخی مخالفت ها، یا برگزار نمی شد و یا در محافل خصوصی برگزار می شد، امروز با چنان وسعتی و استقبالی روبرو گشته که با پیام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آغاز می شود. علی‌اصغر مونسان در پیامی به مناسبت ۲۵ اردیبشهت روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی با بزرگداشت یاد و نام بلند حکیم توس، فرارسیدن روز فردوسی را به همه ایرانیان و دوستداران زبان فارسی در سراسر جهان تبریک و تهنیت گفت.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی افزود: حکیم ابوالقاسم فردوسی، حماسه‌سرای بلند آوازه ایران زمین، پرچمدار خردورزی در فرهنگ و تمدن ایرانی و مبشر صلح و دوستی است.

وی بیان کرد: فردوسی را نگاهبان زبان فارسی می‌دانند، از آنرو که با سرایش یکی از عظیم‌ترین منظومه‌های حماسی جهان به زبان فارسی حیاتی دوباره و به فرهنگ و ادبیات کشورمان غنایی افزون بخشید.

مونسان خاطرنشان کرد: بی‌تردید گرامیداشت مقام و منزلت فردوسی، پاسداشت بخشی ارزشمند از گنجینه میراث‌فرهنگی این مرز و بوم است. بر این سیاق وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در کنار اقدامات متعددی که برای توس انجام داده، سامان‌دهی و بازپیرایی محوطه تاریخی توس را نیز دنبال کرده است تا شرایط حضور گردشگران داخلی و خارجی در آرامگاه فردوسی تسهیل شود.

مشهد کانون بزرگداشت

در مشهد نیزکه به نوعی، کانون اصلی فردوسی و فردوسی شناسی است قرار است برنامه های متنوعی به همین مناسب برگزار شود. در همین خصوص دانشگاه فردوسی به مناسبت روز فردوسی همایشی با موضوع شاهنامه به مدت یک هفته برگزار می‌کند.

این دانشگاه با همکاری قطب علمی فردوسی و شاهنامه همچنین اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی، انجمن ترویج شعبه خراسان، خردسرای فردوسی و چند ارگان دیگر به مدت یک هفته قرار است درباره شاهنامه همایش برگزار کنند.

این همایش از امروز، ۲۵ اردیبهشت، آغاز و تا پنجشنبه، ۳۰ اردیبهشت، ادامه دارد که در ۶ بخش، هر روز از ساعت ۲۰ تا ۲۱:۳۰ در محل دانشگاه فردوسی برگزار خواهد شد.

همچنین شهرداری مشهد نیز برنامه های مفصلی رابرای بزرگداشت حکیم طوس در نظر گرفته است. معاون شهردار مشهد در این باره گفت : اختتامیه سومین جشنواره شاهنامه‌خوانی و نقالی، اولین برنامه با رویکرد پاسداشت مقام فردوسی خواهد بود که به‌صورت مجازی برگزار خواهد شد و نتایج آن هم‌زمان با روز بزرگداشت فردوسی در محل آرامگاه اعلام خواهد شد.

 به گفته وی شب شعر حماسه، دیگر برنامه‌ای است که عصر روز شنبه، ۲۵ اردیبهشت، در آرامگاه فردوسی با ظرفیت محدود برگزار می‌شود که هم‌زمان در فضای مجازی نیز پوشش داده می‌شود.

 منتظری همچنین از رونمایی چند مجسمه جدید خبر داد و گفت: مجسمه‌های رستم و سهراب و رستم دیوبند، جدیدترین آثاری هستند که مراسم رونمایی از آن در جلوخان آرامگاه فردوسی انجام خواهد شد.

وی افزود: برگزاری جشنواره دوسالانه نقاشی شاهنامه در موزه بزرگ خراسان و اکران فیلم شاهنامه از طریق رسانه ملی از دیگر برنامه های روز گرامیداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی است.

دیروز همچنین بخشی از پروژه بازسازی آرامگاه فردوسی در مشهد نیز به بهره برداری رسید.خلیل الله کاظمی معاون عمران، حمل و نقل و ترافیک شهرداری مشهد در حاشیه این مراسم که با حضور شهردار مشهد، رئیس و جمعی از اعضای شورای اسلامی شهر مشهد برگزار شد، گفت: پروژه اتصال جلوخان فردوسی به هارونیه در اول بهمن ماه سال گذشته با برنامه زمانبندی ۱۱۵ روزه و با هدف زیباسازی و ساماندهی پیاده رو، بهسازی فضای سبز موجود، محوطه سازی و بهسازی محوطه مرکز صنایع دستی، پوشش محوطه حدفاصل مرکز صنایع دستی تا شروع فضای سبز با گراویه، ترمیم و بهسازی دیواره سنگی میراث فرهنگی حدفاصل جلوخان آرامگاه فردوسی تا هارونیه شروع به کار کرد.

اما بزرگداشت فردوسی تنها به مشهد محدود نمی شود. در کرمانشاه؛ سیستان و بلوچستان ، سمنان و.... نیز امروز برنامه های ویژه ای به مناسب پاسداشت روز فردوسی برگزار شده و می شود.

این روز حتی از سوی فارسی دوستان خارج از کشور نیز با شکوه تر از سالهای قبل برگزار شد. درپاکستان و درهمایش مجازی،  بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی حماسه سرای شهیر ایران زمین و پاسداشت زبان فارسی با حضور اندیشمندان ایران، پاکستان و افغانستان به همت رایزنی فرهنگی کشورمان در اسلام‌آباد برگزار شد.  

رد پای دیپلماسی

ابعاد وسیع بزرگداشت بزرگ‌ترین سرایندهٔ پارسی‌گو تا به جایی پیش رفته که سخنگوی وزارت امور خارجه را نیز وادار به واکنش کرده است. سعید خطیب‌زاده در حساب کاربری خود در اینستاگرام به مناسبت روز بزرگداشت فردوسی و زبان پارسی نوشت: شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی نه تنها مهم‌ترین اثر حماسی جهان است بلکه اخلاق‌مدارترین منظومه حماسی جهان و دائره‌المعارف سترگ ایران و ایرانی نیز به شمار می‌آید. حکیم این اثر را به شیوه‌ای نگاشته که داد و خرد جانمایه آن باشد و سندی باشد بر شکوه و عظمت زبان پارسی و گواهی دهد به اصالت و قدمت فرهنگ و تمدن در ایران زمین.

وی ادامه داد: فردوسی نه تنها باعث می‌شود که نام پهلوانان و بزرگان ملی ایران در تاریخ ماندگار شود، بلکه با نفوذ کلامش در دیگر ملت‌ها باعث ترویج روح آزادی‌خواهی و نجات از حقارت در میان آنان می‌شود.

رییس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با بیان این که فردوسی روح حماسه را با فضایی روحانی در شاهنامه پیوند می‌زند، اظهار داشت: او چنان زیبا، عشق و احساس را در کنار حماسه به تصویر می‌کشد که ادبا و فرهیختگان ملل دیگر نیز زبان به تمجید و تحسین می‌گشایند. جیمز راسل لوول (شاعر آمریکایی)، شاهنامه را از تمامی داستان‌های عاشقانه اروپا فراتر می‌داند و می‌گوید: آثار دیگر، از دیدگاه هنری بسیار فرودست‌تر از آنِ فردوسی قرار می‌گیرد.

خطیب‌زاده با یادآوری این که کدام ایرانی‌ و کدام پارسی‌گویی است که شاهنامه را بخواند و به ایرانی بودن خود و زبان‌ پارسی نیاکانش نبالد، تصریح کرد: کیست که با مفاهیم انسانی شاهنامه آشنا شود و از آن نیاموزد که آنچه ملت‌ها را در دشوارترین لحظات حفظ و قدرتمند می‌کند، پاسداشت فضیلت‌های اخلاقی و تقلای دائمی در مصاف خیر و شرّ و اراده همیشگی برای دوباره برخاستن است.

این برنامه ها در شرایطی برگزار می شود که کرونا؛ امکان برپایی همایش ها و تجمع های بزرگ را از ایرانیان گرفته است و برای همین، پیش بینی می شد با پایان این محدودیت ها، در سالهای آینده شاهد بزرگداشتی به معنای واقعی، "ملی" برای این نام آورترین شاعر حماسه سرای ایران زمین باشیم.