به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، مراسم اعتکاف سال ۱۴۰۰ از روز سه شنبه ۲۶ بهمن (الثلاثاء ‬، ۱۳ رجب ۱۴۴۳) آغاز و تا روز پنجشنبه ۲۸ بهمن (الخمیس ‬، ۱۵ رجب ۱۴۴۳) ادامه می یابد.

اعتکاف یا ایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری گویند که به باور مسلمانان، ایام البیض ماه های رجب، شعبان و رمضان، دارای فضیلت بسیار است.

اعتکاف در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی است، اما در شرع اسلام ، اعتکاف باید در مکانی مقدس برای تقرب جستن به خداوند صورت گیرد.

گفتنی است اعتکاف در اصطلاح فقهی نوعی عبادت است که انسان سه روز یا بیشتر در مسجد مقیم می شود و هر سه روز را روزه گرفته و به عبادت و راز و نیاز با خدا می پردازد.

امام خمینی (ره) در تعریف اعتکاف می‌فرمایند: "وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَهٍ اُخری خارِجَهً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است و قصد عبادت دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب، نیت عبادتی دیگر در کنار اصلِ ماندن است.

رهبر انقلاب در تعریف اعتکاف بیان کردند: اعتکاف یعنی خود را محبوس کردن در یک مکان محدود و ایجاد محدودیّت در خود. عُکوف یعنی بسته بودن؛ خود را به یک نقطه‌‌ای منحصر کردن، برای اینکه خلوتی در دل به‌‌وجود بیاید که انسان بتواند فرصت ارتباط صمیمی و خالص با خدای عالَم را پیدا کند؛ اعتکاف این است؛ یعنی عبادتی است که جنبه‌‌ی ریاضت دارد.

بیشتر بخوانید:

اعمال سه روز اعتکاف / اعمال ام داوود چیست؟

انواع اعتکاف

اعتکاف بر دو نوع است:

۱_ اعتکاف واجب آن است که در این صورت شخص باید حتماً روزه دار باشد. البته روزه داشتن شرط لازم هر اعتکافی است.

۲_اعتکاف مستحب آن است که فرد بدون نذر یا عهد و قسم خود اقدام به این عمل نماید که در این صورت، اگر تا سحر روز سوم در اعتکاف باشد ، ادامه دادن آن تا آخر روز سوم واجب است و در صورت ترک آن ، بر شخص واجب است که بعداً به جای آن معتکف شود.

اعتکاف را می‌توان به سه صورت به جای آورد: ۱_ برای خود ۲_ به نیابت از مردگان ۳_ به نیابت از زندگان.

اگر اعتکاف را به نیابت از کسی که از دنیا رفته به جای آورد، در این صورت اعتکاف را تنها به نیابت از یک نفر می‌توان انجام داد، ولی اگر مقصود اهدای ثواب باشد می‌توان ثواب اعتکاف را به چند نفر، زنده یا مرده هدیه کرد. در مورد نیابت از شخص زنده، در میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از فقها در درستی چنین اعتکافی، تردید کرده اند. در این صورت هرگاه نایب، اعتکاف را به قصد رجا، یعنی امید به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتی حتمی انجام دهد، مانعی ندارد.

اعتکاف را نمی توان مانند نماز در هر مکانی به جا آورد و باید حتما در مسجد و خانه خدا برگزار شود اما نه هر مسجدی؛ بلکه مسجد اعظم ، مسجد جامعه، مسجدالحرام، مسجد النبی (ع) یا مسجدی که معصوم (ع) در آن نماز جمعه و یا جماعت اقامه کرده باشد و در آن نماز جمعه و نماز جماعت برپا شده باشد.

شایان ذکر است که مراسم اعتکاف نباید در مسجد متروک و مهجور بر پا شود.

اعتکاف شرایطی را فراهم می‌کند تا انسان‌ها با توشه معنوى، اعتقادى راسخ، ایمان و امیدى بیشتر، به زندگى خود ادامه دهند و خود را براى صحنه هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده کنند و از نافرمانى او بپرهیزند و به سوى سعادت دنیا و آخرت گام بردارند.

نیت اعتکاف

اعتکاف همانند سایر عبادات، باید با نیت و قصد قربت باشد و هر گونه ریا و خود نمایی و قصد غیر الهی آن را باطل می‌کند. در نیت اعتکاف، قصد وجه شرط نیست، یعنی لازم نیست قصد کند که اعتکاف واجب است یا مستحب؛ زمان نیت اعتکاف، وقت شروع اعتکاف است که شروع طلوع فجر است و با استمرار نیت اول شب هم مانعی ندارد.

محرمات اعتکاف

۱- پرداختن به امور جنسی به معنای وسیع آن که شامل هر نوع بهره برداری شهوانی است. ۲- بوییدن عطر و هر نوع بوی خوش و گیاهان معطر به قصد لذت بردن ۳- مجادله و مناقشه؛ حرمت جدال مربوط به اموری است که معتکف بخواهد فضل و برتری خود را به دیگران نشان دهد. ۴- محرمات روزه؛ در حال روزه یعنی از طلوع تا غروب خورشید که معتکف روزه می‌گیرد، باید از محرمات روزه نیز اجتناب کند. بعضی از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته اند. ۵- خرید و فروش.

اعمال اعتکاف به تفکیک روز و شب

اعمال ایام البیض در شب سیزدهم ماه رجب

در این شب دو رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت بعد از سوره حمد سوره‌های یس، ملک و توحید را یک بار بخوانید.

اعمال ایام البیض در روز ۱۳ ماه رجب

روزه گرفتن در روز ۱۳ رجب بسیار توصیه شده است.

اعمال ایام البیض در شب ۱۴ ماه رجب

در این شب دو نماز دو رکعتی خوانده می‌شود که هر کدام شبیه نمازی است که برای شب ۱۳ ماه رجب گفته شد.

اعمال ایام البیض در روز ۱۴ ماه رجب

در این روز روزه گرفتن بسیار مستحب است.

اعمال ایام البیض در شب ۱۵ ماه رجب

در این شب سه نماز دو رکعتی به همان کیفیتی که برای شب ۱۳ گفته شد بخوانید. علاوه بر آن اعمال زیر نیز وارد شده است:

• غسل
• احیا و شب‌زنده‌داری
• زیارت امام حسین (ع)
• خواندن ۳۰ رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره حمد ۱۰ مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود. این نماز را سید بن طاووس از پیامبر (ص) نقل کرده است.
• خواندن ۱۲ رکعت نماز به صورت شش نماز دو رکعتی که در هر رکعت بعد از سوره حمد ۴ مرتبه هر یک از سوره‌های توحید، فلق، ناس، آیه الکرسی خوانده می‌شود. بعد از سلام نماز ۴ مرتبه بگویید:

«اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ لا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا»

این نماز را سید بن طاووس از امام صادق (ع) نقل کرده است. بعد از این نماز حاجت خود را از خدا بخواهید.

در کتاب مصباح این نماز به صورت زیر بیان شده است:

در هر رکعت از این ۱۲ رکعت باید سوره‌های حمد و توحید خوانده می‌شود و بعد از تمام شدن نماز سوره‌های حمد، معوذتین، توحید و آیه الکرسی ۴ مرتبه و پس از آن باید ذکر زیر گفته شود:

«اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ»

اعمال ایام البیض در روز ۱۵ ماه رجب

در این روز نیز چند عمل مستحب توصیه شده است:

• غسل
• زیارت امام حسین (ع)
• خواندن نماز سلمان که ۱۰ رکعت است و به صورت نماز‌های دو رکعتی خوانده می‌شود. در هر رکعت بعد از سوره حمد ۳ بار سوره توحید و ۳ بارو سوره کافرون را بخوانید و پس از هر سلام نماز بگویید: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ إِلَها وَاحِدا أَحَدا فَرْدا صَمَدا لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَدا»
• انجام اعمال ام داوود
• خواندن چهار رکعت نماز به صورت دو نماز دو رکعتی و بعد از سلام نماز بگویید:

  «اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّارٍ

  وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کَهْفى حینَ تُعْیینِى الْمَذاهِبُ

  وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقى رَحْمَةً بى وَ قَدْ کُنْتَ عَنْ خَلْقى غَنِیّاً

  وَ لَوْ لا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَ

  وَ اَنْتَ مُؤَیِّدى بِالنَّصْرِ عَلى اَعْداَّئى وَ لَوْ لا نَصْرُکَ

  اِیّاىَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها

  وَ مُنْشِئَ الْبَرَکَةِ مِنْ مَواضِعِها

  یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَ الرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یَتَعَزَّزُونَ

  وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلى اَعْناقِهِمْ

  فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُکَ بِکَیْنُونِیَّتِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ کِبْرِیاَّئِکَ

  وَ اَسئَلُکَ بِکِبْرِیاَّئِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِکَ

  وَ اَسئَلُکَ بِعِزَّتِکَ الَّتِى اسْتَوَیْتَ بِها عَلى عَرْشِکَ

  فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِکَ فَهُمْ لَکَ مُذْعِنُونَ

  اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیْتِهِ»

بیشتر بخوانید:

خدمت به خلق بهترین جایگزین برای اعتکاف است

توصیه رهبر انقلاب درخصوص برگزاری مراسم اعتکاف

رهبر انقلاب اسلامی بیان کرد: در این سه روزى که شما در مسجد هستید، تمرین مراقبت از خود بکنید. حرف که مى‌زنید، غذا که مى‌خورید، معاشرت که مى‌کنید، کتاب که مى‌خوانید، فکر که مى‌کنید، نقشه که براى آینده مى‌کشید، در همه‌ى این چیزها مراقب باشید رضاى الهى و خواست الهى را بر هواى نفستان مقدم بدارید؛ تسلیم هواى نفس نشوید.

استفتائات رهبر انقلاب درخصوص احکام بانوان در مراسم اعتکاف

سوال. حکم اعتکاف زنى که در ایام اعتکاف ـ چه در روز اول یا دوم یا سوم ـ حیض یا استحاضه بر او عارض شده است، چیست؟

جواب: در صورت حائض‌شدن حتى اگر در ساعات آخر روز سوم باشد اعتکاف باطل مى‌شود و باید فوراً از مسجد خارج شود؛ ولى در صورت استحاضه اگر به وظیفه مستحاضه نسبت به روزه‌اش عمل کند، اعتکافش صحیح است.

سوال. من در سال گذشته در ایام البیض در مسجدى معتکف شدم، پس از اتمام روز دوم اعتکاف، حائض شدم. با توجه به این امر که اعتکاف بر من واجب شده است، آیا قضاى آن حتماً باید در ایام البیض ماه رجب و در همان مسجد باشد یا این‌که زمان و مکان آن مهم نیست؟

جواب: با پیداشدن حیض ولو در بعض روز سوم، اعتکاف باطل مى‌شود و قضا ندارد و اگر از قبل اعتکافى به سبب نذر بر او واجب شده قضاى آن را مى‌تواند در هر مسجدى و در هر زمانى به‌جا آورد مگر آن‌که در نذر، اعتکاف در مسجد خاص و زمان خاصى را ملحوظ داشته باشد که در این صورت باید بر طبق همان نذر خود عمل کند.

سوال. حکم اعتکاف زنى که شک در حیض یا استحاضه دارد، چه در روز اول یا دوم یا سوم، چیست؟

جواب: اگر قبلاً پاک بوده، به شکش اعتنا نکند.

سوال. اگر زن در روزهاى عادت قرص بخورد تا از حالت عادت خارج شود مى‌تواند روزه بگیرد؟

جواب: اشکال ندارد.

سوال. آیا غسل‌هاى استحاضه شرط صحّت اعتکاف است؟

جواب: این غسل‌ها شرط صحّت اعتکاف نیست، مگر غسل‌هایى که در صحّت روزه معتبرند.