حسین سمرقندی کارشناس ارشد مدیریت ایمنی و آتش نشانی شهری در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری موج مازندران قرار داد آورده است: مقررات ملی ساختمان مجموعه ای است از ضوابط فنی، اجرایی و حقوقی لازم الرعایه در طراحی، نظارت و اجرای عملیات ساختمانی که به منظور تأمین ایمنی، بهره دهی مناسب، آسایش، بهداشت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه وضع می گردد.

در حقیقت مقررات ملّی ساختمان، مجموعه ای از حداقل های مورد نیاز و بایدها و نبایدهای ساخت و ساز است که با توجه به شرایط فنی و اجرائی و توان مهندسی کشور و با بهره گیری از آخرین دستاوردهای روز ملّی و بین المللی و برای آحاد جامعه کشور، تهیه و تدوین شده است. الزام به اجرای این دستورالعملها و ضوابط استاندارد در طراحی و اجرای بخش های مختلف معماری، سازه، تأسیسات برقی و مکانیکی باعث می شود ساختمان، در برابر عوامل طبیعی و انسان ساز ایمن تر بوده و شرایط امن تری را برای متصرفین مهیا نماید.

اجزای ساختمان در طول عمر مفید خود، بر اثر عوامل ناشی از شرایط جوی و خطرات طبیعی مانند زلزله، سیل و طوفان، قصور در نگهداری، بهره برداری نامناسب، عدم کنترل و بازرسی های ادواری، ممکن است دچار فرسودگی زودرس و از دست دادن عملکرد صحیح خود از نظر ایمنی و بهداشت شوند. از این رو برای نگهداری از ساختمان و اجزای آن نیاز به تدوین و ترویج ضوابط و مقرراتی است تا بر اساس آن، اشخاص ذیصلاحی بتوانند عملکرد صحیح ساختمان را در طول عمر مفید آن کنترل نموده و در صورت نیاز اقدام به تعمیر یا تقویت اجزای آسیب دیده نمایند. مبحث بیست و دوم مقررات ملّی ساختمان با عنوان «مراقبت و نگهداری از ساختمان ها» است و هدف آن ارائه حداقل ضوابط و مقرراتی است که با رعایت آنها، شرایط ایمن، قابلیت بهره برداری مناسب، بهداشت، آسایش ساکنین و پایایی ساختمان فراهم می شود.

فصل ۹ از ویرایش جدید مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان حداقل الزاماتی را که به منظور نگهداری و بهره برداری مناسب از تأسیسات و تجهیزات حفاظت مقابل حریق در ساختمان ها نصب یا پیش بینی شده است را تعیین می کند. عدم توجه به این مبحث، باعث می شود علی رغم تأکید بر اجرای صحیح ضوابط و دستورالعمل های مبحث سوم در بخش ایمنی و مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش سوزی، در بسیاری موارد پس از گذشت چند ماه از بهره برداری ساختمان، به دلایل مختلف، تأسیسات اعلام و اطفای حریق غیرفعال شده و در مواقع اضطرار عملاً کارآیی لازم را نداشته باشند. نگهداری مناسب از تجهیزات نصب شده سبب افزایش طول عمر آن ها شده و احتمال بروز خطا، خرابی یا عملکرد نامناسب را در مواقع اضطراری کاهش می دهد، از این رو با انجام تمهیدات لازم در زمان بهره برداری و بازرسی های دوره ای می توان به این اهداف دست یافت.

به منظور مشخص کردن وضعیت بخشها و تجهیزات مرتبط با حفاظت ساختمان در مقابل حریق باید بازدیدهای متناوب انجام شود. مسئول نگهداری ساختمان(مدیر ساختمان) باید حداقل هر سه ماه یک بار نسبت به کنترل و بازدید از ساختمان ها اقدام و نتایج حاصل از بازدید را ثبت و در پرونده نگهداری ساختمان بایگانی نماید. در صورت مشاهده هرگونه مغایرت با اصول ایمنی و الزامات مباحث مقررات ملّی ساختمان ، باید موارد را گزارش و نسبت به اصلاح از طریق افراد ذیصلاح اقدام نماید. این بازدیدها شامل موارد زیر است ولی محدود به آنها نمی شود.

۱-قابلیت دسترسی:

هر ساختمان باید قابل دسترسی برای مأموران آتش نشانی و تجهیزات آنها باشد. فضای اطراف ساختمان و مسیرهای دسترسی همواره باید باز باشد و مدیر ساختمان باید از باز بودن آنها اطمینان حاصل نماید. در صورت عدم وجود شرایط کافی، هشدارهای لازم با نصب تابلویی که در معرض دید کلیه ساکنین باشد، توسط مدیر ساختمان داده شده و هر چه سریعتر نسبت به رفع موانع اقدام گردد.

2- تحمل بار در محل تردد خودروی آتش نشانی:

در ساختمان هایی که دارای محوطه باز بوده و امکان ورود ماشین آتش نشانی در محوطه آن ها وجود دارد، باید کف محوطه و راه های دسترسی برای اطمینان از تردد ایمن خودروهای سنگین آتش نشانی از نظر تحمل بار بررسی و کنترل شود.

3- محوطه پلکان و راه های ارتباطی:

محوطه پلکان و راه های ارتباطی باید مطابق موارد ذیل کنترل شود:

الف: معابر دسترسی به دهلیز پلکان و راه های خروجی آن باید کاملاً باز و قابل دسترسی باشد.

ب: در مواردی که پلکان فرار در داخل ساختمان واقع است، باید درهای ورود در هر طبقه به آسانی باز شده و خود به خود بسته شوند.

ج: باید ایمنی مکانی که راه های پلکان فرار به آن می رسد کنترل شود.

د: عملکرد تهویه مکانیکی و فشار مثبت هوا در دهلیز پلکانی که به هوای باز ارتباط ندارند، کنترل شود.

4- سیستم های اعلام حریق

کلیه دتکتورها، شستی ها، آژیرها، چراغ های اندیکاتور و باطری های سیستم برق اضطراری، بازرسی و کنترل شوند و اطمینان حاصل شود که عملکرد لازم و کافی را در موارد ضروری دارا باشند.

5- شبکه آب آتش نشانی ساختمان:

موارد زیر باید در مورد شبکه آب آتش نشانی ساختمان بازرسی و نسبت به صحت عملکرد آن ها اطمینان حاصل شود.

الف: عملکرد پمپ و متعلقات برقی و مکانیکی افزایش فشار.

ب: شبکه لوله های آب رسانی، خشک و تر.

ج: مخزن ذخیره آب از نظر حجم آب موجود، پوسیدگی، نشتی و حفاظت در برابر یخ زدگی وکنترل لوله ها، شیرها و اتصالات مربوط به آن.

د: کنترل جعبه های آتش نشانی از نظر ظاهری، باز و بسته شدن درب و وجود کلید در محل مخصوص، کنترل قرقره های شیلنگ توزیع آب (هوزریل) و اتصالات مربوطه.

ح: کنترل سیستم برق اضطراری و صحت عملکرد آن.

خ:  کنترل شبکه بارنده، (اسپرینکلر) واطمینان از فعال بودن سیستم.

چ: کنترل وجود تابلو مخصوص راهنمای محل اتصال خودروی آتش نشانی به  رایزر خشک ساختمان

ر: اطمینان از صحت عملکرد رایزر خشک و بررسی عدم مصدودی مسیر و نصب بودن سیامی

۶- خاموش کننده های دستی

انواع این وسائل باید از نظر تناسب با نوع حریق، تعداد، سالم بودن و عملکرد مناسب، وضعیت نصب و دسترسی و تاریخ شارژ بازرسی و کنترل شوند.

۷- موتورخانه

با توجه به اینکه موتورخانه در ساختمان از جمله محل هایی است که در آن پتانسیل ایجاد حریق زیاد است، از این رو باید نسبت به نگهداری و برقراری شرایط ایمن آن در مقابل حریق توجه ویژه ای شود. در موتورخانه ها باید موارد ذیل کنترل و بازرسی شود:

الف: نوع، تعداد و محل نصب خاموش کننده ها و تناسب آنها با وسعت و تجهیزات موتورخانه.

ب: تهویه و تأمین هوای لازم برای احتراق و تجهیزات تخلیه دود.

ج: راه های دسترسی و باز بودن مسیر تردد.

۸- پارکینگ

موارد زیر باید در پارکینگ ها کنترل شده و صحت عملکرد آنها بررسی شود:

1- شبکه بارنده (اسپرینکلر) و شبکه آب آتش نشانی و جعبه ها و متعلقات نصب شده.

2- سیستم های تهویه و تخلیه هوا.

3- بررسی سیستم کشف و اعلام حریق  و اطمینان از صحت عملکرد آنها.

4-بررسی راه های خروج و کنترل وجود تابلوهای مسیر خروجی.

5- کنترل صحت عملکرد چراغ های اضطراری و تابلوهای هشدار دهنده.

دوره تناوب بازرسی:

علاوه بر بازدیدهای دوره ای سه ماهه که توسط مدیر ساختمان انجام می شود، بازرسی تناوبی دیگر به صورت یکساله توسط بازرس انجام می شود. بازرس شخص حقیقی یا حقوقی است که دارای پروانه اشتغال به کار و صلاحیت لازم از وزارت راه و شهرسازی بوده و بر مبنای قرارداد منعقده با مسئول نگهداری ساختمان، مسئولیت بازرسی از ساختمان مطابق الزامات این مبحث را دارد. بازرس باید نتیجه بازرسی را به صورت کتبی به مدیر ساختمان اعلام نماید.

علاوه بر بازرسی موارد فوق، بازرس باید سوابق ثبت شده در پرونده نگهداری ساختمان را بررسی و چنانچه اشکالی مشاهده شود، راه کارهای لازم در ارتباط با اشکالات را ارائه نماید.